MEDYADA YAPIM

İngiltere’de yayıncılık alanını 2003 yılında farklı kuruluşların bir araya getirilmesiyle kurulan The
Office of Communications (OFCOM) adlı kuruluş düzenlemektedir. BBC dahil bütün radyo televizyon kuruluşları OFCOM’un denetimine tabidir. Ancak İngiltere’de radyo ve televizyon alanında düzenlemeler getirmeye yetkili daha önceden kurulmuş ve adı ve işlevi değişen kuruluşlar vardır. 1954 yılında BBC tekelinin kaldırılıp özel yayıncılığa izin verilmesiyle birlikte İndependent Television Authority (ITA) adlı Bağımsız Televizyon Otoritesi kurulmuş, bu kuruluş 1972 yılında çıkarılan yayıncılık yasası ile Independent Broadcasting Authority (IBA) adını almıştır. IBA, programlar yayına verilmeden izleme (bir bakıma sansür) yetkisine sahipti. 1991’de IBA yerine kurulan Independent Television Commission (ITC), BBC yayın kuruluşu ile Galler dışındaki tüm İngiltere’deki yayın kuruluşlarını düzenleme ve denetlemekle görevlendirilmiştir. 2003 yılında iletişim alanındaki çeşitli kuruluşların birleştirilmesiyle OFCOM kurulmuştur.

RTÜK Kamu Spotları Yönergesi’ne göre gerçek kişiler kamu spotu başvurusu yapamaz. Kamu spotunun her türlü reklamdan ve gizli ticari amaçlardan uzak olması zorunludur. Yapım kalitesi düşük kamu spotları RTÜK tarafından iade edilmektedir. Ayrıca Kamu spotlarının ister görsel olsun ister işitsel hazırlanmış olsun en çok 45 saniye sürede yapılmasına izin verilmekte alt bantlar ise 10 saniyeyi geçememektedir. Kamu Spotu onayı için kurum veya kuruluşların RTÜK’e yapılacak başvuruda yapım ile gerçekleştirilmek istenilen amacı açıkça belirten bir yazı, radyo veya televizyon spotuna ait medya dosyası, yapımın senaryosu/deşifre metni ve varsa gerekli diğer belgeler yer alır. Yardım toplama kampanyaları (yasal olarak izin almadan yardım toplama yetkisi bulunan dernek ve vakıflar hariç) valiliklerden alınacak izne bağlı olduğu için yardım toplama konusundaki spotların RTÜK’e başvuru dosyasında ülke çapında yardım toplama izin belgesi bulunması gerekir. Kamu spotları yayının planlanmasından en az 15 gün önce kurula iletilmelidir. Kamu spotlarının RTÜK tarafından yayını zorunlu kılınamaz ancak tavsiye edilir. Kurul tarafından tavsiye kararı verilmeyen kamu spotları reddedilmiş sayılır. Kurulun tavsiye kararı 6 ay geçerlidir. Belirli tarihlerde olanların süresi belirtilmiş bitim tarihine kadardır. RTÜK tarafından kamu yararı uygunluğu onaylanan spotları RTÜK’ten alınan tavsiye yazısı ve yapımın kopyası ile yayıncı kuruluşlara dağıtılır. Yayıncı kuruluşlar, öncelikli yayınlar dışındaki kamu spotlarını istediği saatte ve sürede istediği kanalda yayınlamakta özgürdür.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ile İlgili Mevzuatlar; 2813 sayılı Bilgi Teknolojileri
ve İletişim Kurumunun Kuruluşuna İlişkin Kanun, 5809 Sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Kayıtlı Elektronik Posta Sistemine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Elektronik Haberleşme Sektöründe Kişisel Verilerin İşlenmesi ve Gizliliğin Korunmasına İlişkin Yönetmelik ve Sanal Ortamda Oynatılan Talih Oyunları Hakkında Yönetmeliklerdir.

Yayın Hizmeti Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik koruyucu sembollerin kullanımında ölçü ve ebat gibi biçimlere ilişkin uygulamaya yönelik ayrıntılı bilgiler içermektedir. "Genel İzleyici", "7 yaş ve üzeri için uygundur", "13 yaş ve üzeri için uygundur" ve "18 yaş üzeri için uygundur" gibi semboller Yönetmelik ekinde verilmiştir. Bahsedilen semboller programın yayını süresince ekranın bir köşesinde sabit ve sürekli olarak yayınlanacaktır. "7 yaş üzeri için uygun" olacağı belirtilen programların günün her saati yayınlanabilecek, 13 yaş üzeri için uygun olan programlar 21: 30’dan sonra yayınlanabilecek, 18 yaş üstü için uygun olan programlar ise ancak 24:00-05:00 aralığında yayınlanabilecektir.

Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Birliği; 2003 yılında kurulan TESİYAP, yapımcı meslek birlikleri arasında kurulmuş olan ilk yapımcı meslek birliğidir. Televizyon ve film endüstrisine
katkıda bulunan toplulukların haklarını desteklemek amacıyla kurulan birlik, film endüstrisi içinde
mesleki stratejiler belirlemek, vizyon koymak ve fikrî mülkiyet hukuku sistemini güçlendirmek için
akademik ve sektörel çalışmalar yapmaktadır. Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Birliği, ülke
televizyon endüstrisi film üretiminin yüzde yüze yakınını üreten ve 15.000 bölümün üzerinde sinematografik televizyon ürünü repertuvarı olan bir üye portföyüne sahiptir. Üye yapımcılar Ülkemizde en çok izlenen yapımları gerçekleştiren televizyon ve sinema endüstrisinin önde gelen yapımcıları arasındadır.

Yaratıcı Endüstriler Konseyi (YEKON): 2012 yılında Türkiye’de yaratıcılığın lobisini yapmak, yaratıcı endüstrileri bir araya getirmek, yaratıcılığın değer-eder ilişkisini kurmak, kamu bürokrasi nezdinde pozitif ayrımcılık yapılması için girişimlerde bulunmak üzere kurulan YEKON, tüm yaratıcı disiplinlerden dernek, vakıf ve birliklerin katıldığı bir üst dernek olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Ticari amaçlı yaratıcılıkla hizmet ve/veya ürün üreten, yaratıcı katma değer sağlayan, mesleki temsiliyeti olan saygın ve etkin sivil toplum örgütlerince kurulan YEKON’un amaçları; fikrî ve sınai mülkiyete tabi yaratıcı endüstrileri bir araya getirmek, disiplinler arası iş birliğini teşvik etmek, geliştirmek, yaratıcılığın özenilen ve tercih edilen sosyal ve ekonomik değer haline gelmesi için, küresel pazarlarda da rekabet edebilirliğini artırmak ve yerel ve küresel yaratıcılık eğitimi konusunda geliştirici nitelikli çalışmalar yapmak olarak açıklanmaktadır.

Medyada özdenetim: Yayıncı kuruluşun hukuk ve etik ilkelerin dışına çıkmadan yayın yapabilmek için dış müdahale ya da denetime gerek duymadan kendi kendini denetlemesidir.

Ombudsmanlık (Okur Temsilciliği): Basında Ombudsmanlık, bir kurumun kendi kendini eleştirmesini sağlayan bir yapıdır. İsveç dilinde "vatandaş koruyucusu" anlamına gelen
ombudsman kavramı, İsveç’teki öz denetim uygulamalarından dünyaya yayılmıştır. Ombudsman,
karar verme yetkisine sahip olmamasına rağmen bir basın organında kendi kurumunu eleştiren,
hataları tespit eden, düzeltilmesini sağlayan kişidir. Gazeteler, basın alanında mesleki saygınlığı kabul görmüş kişileri ombudsman olarak istihdam etmekte ancak uygulamada gazeteciler kendi kurumları içinden gelen eleştirileri kolay kabul etmemektedir. Buna rağmen ombudsmanlık, bir basın kuruluşunu, özeleştiri yapabilmesi, kaliteli yayıncılığa etik değerlere önem vermesi, okuyucuların şikayetlerini dikkate alması bakımından kuruma saygınlık kazandırdığı gibi, gazeteyi olası davalardan da koruyabilmektedir. Türkiye’de ilk ombudsmanlık örneği 1980 yılında Hürriyet Gazetesinde Seyfettin Turhan’la başlamıştır. Ombudsmanlığın radyo ve televizyon kuruluşlarında bir benzeri izleyici temsilciliği yasal olarak zorunlu kılınmıştır.

Hitap edeceği hedef kitlesi belli, rakipler içinde kendini konumlandırmış, gerekli yatırımları ve tanıtımları yapmış bir televizyon kanalının bir yandan da yıllık yayın planlarının hazırlanması gerekir. Yıllık yayın planları, yıl boyunca hangi tür programlara ne oranda yer verileceği, program giderlerine ne kadar bütçe ayrılacağı gibi genel bir yol haritasıdır. Yıllık yayın dönemi 3’er aylık yayın dönemleri halinde 4 yayın dönemini içerir: Sonbahar, kış, ilkbahar ve yaz dönemleri. Programlar 3 aylık dönemlere göre planlanır ancak yeni yayın dönemi güz-kış-bahar aylarını kapsar.

Yayın akışı için reklamların yayını da bant reklam, spot reklam, ürün yerleştirme, sanal reklam,
haber reklam ve sponsorluk uygulamaları planlanmalıdır. Bunlar kısaca özetlenirse, bant reklam, bir
programın yayını esnasında görüntüler üzerinde bant olarak reklamların yer almasıdır. Programın
yayını sırasında bant reklamların programın görsel bütünlüğünü bozmadan, görüntünün alt ve yan
bölümlerinde bir bant oluşturarak; bu bandın üzerine sessiz olarak yazı ve resim yerleştirilmesi gerekir. Elektronik ortamda hazırlanan sanal reklamlar ise, spor karşılaşmaları gibi canlı yayın esnasında ya da izleyici oranı yüksek programlarda görüntünün herhangi bir yerine yazı logo gibi reklam unsurlarının yerleştirilmesidir.

Özel yayıncılığın artmasıyla birlikte bu alanda düzenleyici kuruluşlar da ortaya çıkmıştır. Dünyada ilk düzenleyici kuruluş ABD’de kurulan “Federal İletişim
Komisyonu” (Federal Communications Commission/ FCC)dur

İngiltere’de yayıncılık alanını 2003 yılında farklı kuruluşların bir araya getirilmesiyle kurulan The Office of Communications (OFCOM) adlı kuruluş düzenlemektedir.

İngiltere’de yayıncılık alanını 2003 yılında farklı kuruluşların bir araya getirilmesiyle kurulan The Office of Communications (OFCOM) adlı kuruluş düzenlemektedir.

Türkiye’de yasal düzenlemeler olmadan, 1990 yılında, özel radyo ve televizyon kuruluşları yayına başlamış ve 1993 yılındaki yasal düzenlemelere kadar söz konusu kuruluşlar yayınlarını kuralsız bir şekilde sürdürmüştür.

Halkla ilişkiler faaliyetlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak uygulamada uyulması gereken kurallar; IPRA Davranış Kuralları, Stockholm Anlaşması, Atina Anlaşması, Roma Bildirgesi, Helsinki Bildirgesi, Birleşmiş Milletler Global Compact Küresel İlkeler Sözleşmesi ve Tuhid Meslek İlkeleri’dir.

Türkiye Halkla İlişkiler Derneği, 2018 yılında, Bilişim Medyası Derneği (BMD), Ekonomi Gazetecileri Derneği (EGD), İletişim Danışmanlığı Şirketleri Derneği (İDA), Kurumsal İletişimciler Derneği (KİD), Reklamverenler Derneği (RVD), Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC), Türkiye Halkla İlişkiler Derneği (TÜHİD), TOBB Türkiye Medya ve İletişim Meclisi, Türk Sanayicileri ve İş insanları Derneği (TÜSİAD) imzasıyla “İletişim ve Medya İlişkileri Yönetiminde Mesleki İlkeler”i yayımlamıştır.

Yayıncılığa ilişkin uluslararası sözleşmelerin en başta geleni Türkiye’nin de imza attığı Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesi’dir.

Avrupa’da yapılan tartışmaların sonunda Strasbourg’da 5 Mayıs 1989’da hazırlanan metinle üye ülkelerde televizyon yayıncılığında “Sınır Tanımayan Televizyon Direktifi” ile uluslararası düzenlemelere gidilmiştir (Öksüz, 2003: 10). Daha sonra, bu direktif metninde yer alan esaslar, uluslararası bir anlaşma olan Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesi’ne dönüştürülmüştür.

1989’da imzaya açılan Avrupa Sınırötesi Televizyon Sözleşmesi, 1993’te yürürlüğe girmiştir.

AGICOA, yapımcıların yeniden iletim teliflerini toplama ve üyelerine dağıtma amacıyla kurulmuş kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluştur. Kuruluş amacı, bağımsız film yapımcılarının yeniden iletim telif ücretlerini takip etmek, telifleri toplamak ve üyelerine dağıtmaktır. AGICOA’nın dünyanın çeşitli ülkelerinden üyeleri mevcuttur. AGICOA üyelerini tüm dünyada temsil etmekle
görevlidir.

Basında Ombudsmanlık, bir kurumun kendi kendini eleştirmesini sağlayan bir yapıdır. İsveç dilinde ‘vatandaş koruyucusu” anlamına gelen ombudsman kavramı, İsveç’teki öz denetim uygulamalarından dünyaya yayılmıştır. Ombudsman, karar verme yetkisine sahip olmamasına rağmen bir basın organında kendi kurumunu eleştiren, hataları tespit eden, düzeltilmesini sağlayan kişidir.

Haber reklam (advertorial) kavramı, reklam ve editoryal kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Advertorial uygulamalar, reklam kuşakları dışında
yayınlanmakta ve ürün ve hizmete ilişkin bilginin, kullanım özelliklerinin, üretim süreçlerinin sunulduğu, 2-3 dakikalık tanıtıcı nitelikte “bu bir reklamdır” ibaresi ile haber programı gibi yayımlanmaktadır.