MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR

Fordist dönemin en önemli özelliği üretimde ve tüketimde standartlaşma ve kolektif bilinçtir. 70’lere gelindiğinde ise üretimde yaşanan doygunluk, yeterli talebin olmayışıyla tüketimde sağlanamamış, kitlesel mallara talebin azalması üretim fazlalığına yol açmıştır. Verimliliğini tamamlayan Fordizm kısırlaşmış, aynı dönemde patlak veren ve tüm dünyayı etkisi altına alan petrol krizinin yarattığı ekonomik bunalımla da kapitalizmin nüfuz alanı daralmıştır. Bu gelişmelerle birlikte üretim ve tüketim anlayışında yeni bir düzenlemeye gereksinim duyulmuştur.

Kapitalizm devleti değil, ulusal devletleri alt etmiştir. Her yerde nazır; kendi kurumları, aygıtları ve ilişki şebekesi olan bir uluslar üstü devlet kurarak bunlara egemen olmuştur. Bu uluslar üstü devlet kurumları WTO, IMF, OECD ve Dünya Bankası vb. sermayenin uluslar üstü devletinin biçimlenmesiyle, ilk kez topraktan bütünüyle bağımsız bir devlet kurulmuştur.

Çoğuldan çoğula veya tekilden çoğula es zamanlı iletişim sohbet hizmeti seklinde; tekilden tekile eş zamansız iletişim e-posta iletisi seklinde; çoğuldan çoğula es zamansız iletişim grup iletişimi seklinde;sunucudan (server) çoğula veya tekile ya da bir diğer sunucuya es zamansız iletişim web yayıncılığı seklinde gerçekleşmektedir.

Çoğuldan çoğula veya tekilden çoğula es zamanlı iletişim sohbet hizmeti seklinde; tekilden tekile eş zamansız iletişim e-posta iletisi seklinde; çoğuldan çoğula es zamansız iletişim grup iletişimi seklinde; sunucudan (server) çoğula veya tekile ya da bir diğer sunucuya es zamansız iletişim web yayıncılığı seklinde gerçekleşmektedir.

Yeni medya aşırı enformasyon, reklam ve siyasi manipülasyonla adeta iletişim ortamını terörize ederek çok daha ideolojik bir alana dönüştürmüştür.

Yeni medyada editörün çıkarlarıyla ticari çıkarlar arasında var olan geleneksel ayrım azalmıştır. Bugün medya içeriğinin belirlenmesinde reklamcılara düşen büyük rol daha da büyümektedir. Medya şirketlerinin sermaye ihtiyacı onları, reklam şirketlerinin programlarda sponsorluk yapma istemine götürmüştür. Haber odaları, ulustesi şirket imparatorluklarıyla tepeden tırnağa bütünleşmiştir. Anonim şirketlerin sahiplerinin politik gündemine hizmet edilmektedir.

İnternet doğası gereği, geleneksel kitle iletişim model indeki ‘kaynak-mesaj-alıcı’ rolünü tek başına üstlenmektedir. Bu doğrultuda, sözü edilen işlevi bazen geleneksel yayıncılık şablonuyla yerine getirmekte; bazen de kaynak-mesaj-alıcı ögeleriyle; yeni iletişim modelleri konfigüre etmektedir. Bu durum, bir tür iletişim ‘dönencesi’ olarak da adlandırılmaktadır.

Yeni medya dünyasındaki objeler modüler özelliğe sahiptir. Her öge hem kendi basına, hem de diğerleri ile birlikte anlamlı bir yapı oluşturur. World Wide Web modüler bir yapıdır. İnternet çeşitli web sayfalarından oluşmaktadır. Bu web sayfalarının her biri, bağımsız elementlerden oluşmaktadır. Web sitesine bir bütün olarak ulaşıldığı gibi, içindeki elementlere  ayrı ayrı da ulaşılabilir.

Castells’e göre enformasyonu ön plana çıkaran ağ toplumu bilişim teknolojileri tarafından harekete geçirilen, bilişim ağlarında oluşan ve tüm küreye yayılmış yeni bir toplumsal organizasyon yapısıdır. Bu yapı insanlar arasında kültür aracılığıyla şekillenen bir etkileşim ortaya koyduğu gibi; üretim, tüketim ve güç ilişkilerini de etkilemiştir.

Otomasyon (automation): İçerik oluşturulurken çoğu zaman şablonlardan ve algoritmalardan faydalanılmaktadır. Dolayısıyla insan emeğinin yaratıcılığı kısmen geri plana atılmıştır.

Çokuluslaşma, şirket birleşmeleri ve büyük iletişim tekellerinin tüm dünyaya yayılarak kamu- sal yayıncılığın yerini tecimsel yayıncılığın alması tamamen küreselleşmenin sonucudur. Küreselleş- menin sonucunda geçmişte sadece devlete ait olan iletişim tekellerinin yıkılmış ve uluslararası boyutları olan büyük iletişim holdingleri tüm dünyada eş zamanlı yayılım sağlamışlardır. Doğru cevap A'dır.

Verimliliğini tamamlayan Fordizm kısırlaşmış, aynı dönemde patlak veren ve tüm dünyayı etkisi altına alan petrol krizinin yarattığı ekonomik bunalımla da kapitalizmin nüfuz alanı daralmıştır. Bu gelişmelerle birlikte üretim ve tüketim anlayışında yeni bir düzenlemeye gereksinim duyulmuş- tur. Çok ulusluluğun sağlanabilmesi, global ölçekte yer edinebilmek öncelikli amaç olarak belirlenmiş, bu doğrultuda Fordizmin katı prensipleri esnekleş- tirilmiş, kitlesel üretim ve tüketimin bağlayıcılığı aşılarak, bireysel üretim ve tüketimin geçişkenliğini öngören Post-fordist ya da küresel döneme geçilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Post-fordizmde hem üretim hem de tüketim düzeyinde "esnek" bir anlayışın ekonominin merkezine oturması görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Burjuva sınıfına yönelik bu kanalize yönteminin, etkileşimle varlığını sürdüren toplumun alt tabakalarına yansımaması gibi bir lüksün olmayışı ise, kapitalizmin hâkimiyetini yaygınlaştırmıştır. Nihayetinde lüks tüketim dışında, herhangi bir vasfa gerek olmaksızın kazanılabilecek olan statü, saygın olma zaafını hisseden tüm kesimlerce, gösterişli tüketim aracılığıyla, kolay yoldan elde edilmeye çalışılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Aynı sektörde aynı türde birden fazla kuruluşun, tek bir kişinin yönetimi altında toplanmasına Dikey Tekelleşme denir. Doğru cevap E'dir.

Medya, küresel dönemin en önemli aktörlerinden biri de medyadır. Yurttaşları aydınlatma idealinden vazgeçen, bunun yerine küresel kültürün savunusunu yapan ve endüstriden ciddi ölçüde beslenen medya, küresel bir köye dönüşen dünyamızda tüketim kültürünün yaygınlaşmasında da son derece önemli rol oynamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yeni medyanın, geleneksel medyadan (gazete, radyo, televizyon, sinema) ayırt edici temel özellikleri etkileşimli ve multimedya biçemine sahip olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Yeni medyanın etkileşimsellik özelliği, iletişim sürecine iletişim uzamında karşılıklılık veya çok katmanlı iletişim olanağını kazandırmıştır. Etkileşimsellik özelliğinin iletişim sürecine ilişkin bir diğer dönüştürücü etkisi de, iletişimin zamanında eş anlı olma derecesine ilişkin yaptığı açılımdır. Yeni medyanın bu özelliği, geleneksel medyaya göre kullanıcının iletişim sürecindeki rolünü ve katılımını da çeşitli şekillerde etkilemektedir. Doğru cevap C'dir.

İçerik oluşturulurken çoğu zaman şablonlardan ve algoritmalardan faydalanılmaktadır. Dolayısıyla insan emeğinin yaratıcılığı kısmen geri plana atılmıştır. Bu yeni medyanın otomasyon özelliğidir. Doğru cevap D'dir.

Yeni medya teknolojilerine ekonomik perspektiften bakan Dan Schiller yeni medya düzenini kapitalizmin dijitalleşmesi olarak açıklamaktadır. Doğru cevap E'dir.