MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR

Schiller 1969’da yazdığı Kitle İletişim ve Amerikan İmparatorluğu adlı kitabında Amerika’nın, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra iletişim ve enformasyon politikasını, kendi toplumsal ve ideolojik değerlerini dünyanın diğer ülkelerine yaymak üzerine kurduğunu belirtmektedir.

Dördüncü mit, Amerika’da toplumsal çatışmanın bulunmadığı yönündedir. Tam aksine dikkatler komünist ülkelerdeki yapının sorunları üzerine yönlendirilir ve oralardaki toplumsal çatışmalar öne çıkarılır.

Modele göre, medya, devlet ve özel sektörün çıkarlarına, mevcut iktidara hizmet eder. Haber, tekelleşmiş kuruluşlar tarafından üretilir. Haber endüstrisi kâr edebilmek için reklama, haber hammaddesi için hükümete bağımlıdır. Ayrıca güçlü baskı grupları tarafından sürekli denetim altında tutulur. Bu anlamda bağımsız gibi görünmekle birlikte, Amerikan basının Sovyet dönemindeki Pravda’dan hiçbir farkı yoktur.

Herman ve Chomsky’nin Propaganda Modeli'ne göre Amerikan medyasının beş haber süzgeci vardır. Bunlar, medyanın endüstri olarak büyüklüğü, reklam verenlerin etkisi, haber kaynakları, medyaya yönelik sürekli tepki üretimi ve anti-komünizmdir.

Medya kuruluşlarının mülkiyet yapısı, haber üreten kuruluşların örgütlenme biçimi, piyasanın ve siyasal iktidarın koyduğu sınırlamalar, medya içeriğinin güçlüler aleyhinde olmasına kesinlikle izin vermez.

Dallas Smyte’a göre kapitalist sistemde zaman iş ve boş zaman olarak bölünmüştür. İş zamanında metaların üretimi yapılır, boş zaman ise reklamcılara satılır. İzleyiciler medya tarafından, yaş, gelir, cinsiyet, etnik ve sınıfsal köken gibi ölçütlere göre reklamcılara satılmaktadır.

Schiller’e göre Amerikan imparatorluğu kültür emperyalizmi yoluyla işlemektedir. Bu süreç, bir toplumu
modern dünya sisteminin içine sokarken, o toplumların yöneticilerini, baskı, baştan çıkarma ya da hayran bırakma yoluyla, egemen sistemin değerlerine ve yapılarına uygun hale getirerek işlemektedir.
Yöneticiler bazen ikna edilerek, kimi zaman zorla ya da rüşvetlerle kendi ülkelerinin
sistemlerini Amerika’nın dayattığı sisteme uygun hale getirirler. Sistem, egemen merkezin yapısını ve değerlerini teşvik eder. Böylece, kültürel emperyalizm; zorlama, baskı, ikna, teşvik, gönüllü katılım gibi yollarla işler.

ABD’de gelişen eleştirel ekonomi politik yakla-şım, genellikle araçsalcı ekonomi politik olarak anılır. Önde gelenleri arasında Dallas Smyte, Herbert Schiller, Edward S. Herman ve Noam Chomsky gibi Marksist kuramcıların bulunduğu bu yaklaşımın temeli Ortodoks Marksizm’dir.

Bugün dünyanın pek çok ülkesinde medya sistemi Amerikanlaşmıştır. Araçsalcı ekonomi politikçiler bu gelişmeyi öngördükleri gibi, bunun bir Amerikan projesi olduğunu da ifade etmişlerdir. Amerika, dünya ülkelerini etkisi altına almak, yönetmek ve sömürmek için, ekonomik, askeri ve politik yollar yanında kültür emperyalizmini de kullanmaktadır.

Schiller, Amerikan medyasının kapitalist yapının sorunlarını gizlemek için zihin yönlendirme işlevini yerine getirdiğini savunur. Bir Amerikalı, çoğulculuk içinde kendisini sunulan farklı seçenekleri özgürce tercih ettiğini zannederken, medya yoluyla, aslında sistemi sorgulamayan, pasif tüketici konumuna dönüştüğünü fark etmemektedir.

Antonio Gramsci araçsalcı ekonomi politik yaklaşımın önde gelenleri arasında yer almaz.

Seçeneklerin tamamı avrupalı ekonomi politikçilerden olan Golding ve Murdock’ın Herman ve Chomsky’nin propaganda modelinde kabul ettikleri yaklaşımlardandır