MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR

1964 yılında Birmingham Üniversitesi’nde kurulan Çağdaş Kültürel Araştırmalar Merkezi bünyesinde çeşitli roller üstlenen bir gurup sosyal bilimcinin oluşturduğu ekol sosyoloji, siyaset bilimi ve iletişim alanına önemli katkılar getirmiş ve buradan tüm dünyaya yayılım sağlamıştır. Öncül teorisyenleri E.P. Edward P. Thompson, Richard Hoggart, Raymond Williams ve Stuart Hall’dur. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Kültürel Çalışmalar, 60’lı yılların ortasında kültür ve medya alanında benzer yaklaşımlara sahip olan bir grup akademisyenin birlikte ya da birbirlerinden habersiz meydana getirdiği bir sosyal bilim ekolüdür. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Stuart Hall’ın ifadeleriyle, sürekli hegemonya yoktur; hegemonya somut tarihsel durumlarda sadece kurulabilir, analiz edilebilir. Bunun öteki yüzü ise, hegemonik koşullar altında bile, bağımlı sınıfların topyekün bir biçimde teslim alınmasının mümkün olmadığı gerçeğidir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

“Hoggart’a göre geleneksel popüler kültür doğrudan halkın sosyal koşullarından doğan tecrübelerinden ve gündelik yaşam deneyimlerinden oluşmaktadır. Bu koşullarda üretilir ve tüketilir. Oysa kitle kültürü yanıltıcı ve yüzeyseldir". Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

İngiliz İşçi Sınıfı’nın Oluşumu’nda sınıfsal etkileri inceleyen ve kültür sınıf etkileşimi üzerinde duran Thompson, “Kapitalist üretimin gelişmesiyle birlikte, “aşağı tabaka”, sömürü formlarının, geleneksel kullanım haklarının kamulaştırılmasını ya da iş ve boş vaktin değer kalıplarının vahşice bozulmasını daha fazla hissetmeye başladı” ifadeleriyle yaşanan değişimin toplumun alt kesimlerine nasıl yansıdığını gözler önüne sermiştir. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Kültür ve medya üzerine yaptığı analizlerle İngiliz Kültürel Çalışmalar Ekolüne kaynaklık etmiş olan Williams, İngiltere’nin en saygın teorisyenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Williams, televizyonda bize sunulan, birbirinden farklı pek çok görüntü
ve ses mesajının da aslında aynı bütünün bir parçası olduğunu söyleyerek, bu program parçacıklarını birbirleriyle köklü bir etkileşim içerisinde bulunduğunu iddia etmektedir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

İngiliz Kültürel Çalışmalar ekolünün en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilen Hall; Hoggart ve Williams’ın aksine; edebiyata biraz daha mesafeli ama sosyal ve politik olaylarla daha yakından ilgilidir. Sınıfsal, ideolojik ve ırksal
kökeni; onu toplumsalı yorumlarken daha da duyarlı olmasına yol açmış ve Merkez’in orta vadede giderek politikleşmesinde de etkin bir aktör olarak
rol oynamasına neden olmuştur. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Kültürel incelemeler kısa sürede hem Avrupa’da hem de Amerika kıtasında yaygınlık kazanmıştır. Bu arada ilk dört öncüle yeni isimler eklenmiş, genellikle aynı merkezde çalışan akademisyenler daha yeni ve daha farklı konularla okulun gelişimine katkı sağlamışlardır. Bu isimlerin başlıcaları İngiltere’den Angela McRobbie, David Morley, Dick Hebdige ve Lawrence Grossberg’dir. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Kültürel Çalışmalar, 60’lı yılların ortasında kültür ve medya alanında benzer yaklaşımlara sahip olan bir grup akademisyenin birlikte ya da birbirlerinden habersiz meydana getirdiği bir sosyal bilim ekolüdür. Kültürel Çalışmalar adını 1964 yılında Birmingham Üniversitesi’nde “kültürel biçimler, görenekler ve kurumlar ve onların toplumla ve toplumsal değişmeyle ilişkileri“ konusunda doktora çalışmaları merkezi olan, Centre Contemporary Cultural Studies (CCCS- Çağdaş Kültürel Araştırmalar Merkezi)’den alır. Richard Hoggart bu merkezin ilk yöneticisidir. 1968’de Unesco’nun genel müdür yardımcısı olunca, Jamaika kökenli Stuart Hall 1979’a değin onun yerini almıştır. Merkez, New Left (Yeni Sol)’un atağa geçmesine denk düşen bu dönemde en parlak çağını yaşamış ve 1972’de Working Papers in Cultural Studies’i (Kültürel Çalışmalar Bildirgeleri) dergisini çıkarmıştır. Derginin yayın amacı “kültürü tanımlamak ve üzerine çalışmak ve kültürel çalışmaları entelektüel haritaya yerleştirmek)” olarak belirlenmiştir. Kültürel Çalışmalar Merkezi’nin temel düşüncelerinin kökleri Richard Hoggart’ın, Raymond Williams’ın ve tarihçi Edward P. Thompson’un yapıtlarında görülür. Stuart Hall ise özellikle modern toplumlarda ideolojinin rolü ve metin analizlerine getirdiği özgün yaklaşımla, Williams ile birlikte Kültürel Çalışmalar kapsamında üzerine en çok vurgu yapılan sosyal bilimcidir.

Kültürel Çalışmalar Merkezi’nin temel düşüncelerinin kökleri Richard Hoggart’ın, Raymond Williams’ın ve tarihçi Edward P. Thompson’un yapıtlarında görülür. Stuart Hall ise özellikle modern toplumlarda ideolojinin rolü ve metin analizlerine getirdiği özgün yaklaşımla, Williams ile birlikte Kültürel Çalışmalar kapsamında üzerine en çok vurgu yapılan sosyal bilimcidir. Richard Hoggart’ın The Use of Literacy -Edebiyatın Kullanımı-; 1957, Raymond Williams’ın Culture and Society -Kültür ve Toplum-; 1958, Stuart Hall’un Pady Whannel ile Popular Arts -Popüler Sanat-; 1964 ve tarihçi E.P. Thompson’un The Making of the English Working Class -İngiliz İşçi Sınıfını Anlamak-;1968 isimli kitapları Kültürelciler’in bir araya gelmesine neden olan ve özünde kültürü, özellikle de sıradan insanın kültürünü sorgulayan temel kitaplar olmuştur.

1918 doğumlu olan Hoggart, eğitimini Leeds Üniversitesinde tamamlamıştır. İkinci dünya savaşında topçu yüzbaşısı olarak görev yapan Hoggart ardından Hull üniversitesinde yetişkinlere yönelik programlarda eğitmen olarak çalışmıştır. Leicester Üniversitesine geçen Hoggart; 1959 yılında İngiliz Edebiyatı profesörü olarak Birmingham Üniversitesi’nde çalışmaya başlamış ve 1964 yılında da, bu üniversiteye bağlı olan Çağdaş Kültürel Çalışmalar Merkezi’ni kurmuştur. Hoggart için edebiyatın son derece merkezi ve belirleyici bir önemi vardı.

P. Thompson 1924’te İngiltere’de doğmuşur. İkinci Dünya Savaşı’nda Afrika ve İtalya’da görev yaptı. Savaş sonrasında Cambridge Üniversitesi’ni bitirmiştir. 1956’da İngiliz Komünist Partisi, Marksist Tarihçiler grubunun pekçok üyesi ile birikte Stalinist politikaları protesto ederek partiden ayrılmıştır. 1957’de The New Reasoner dergisinin kurucuları arasında yer aldı. Bu dergi daha sonra dönemin genç kuşak sol entelektüellerinin ve öğrencilerinin içinde yer aldığı New Left Review’nun çıkışına öncülük etmiş ve uzun süre New Left Review’nun editoryal kurulunu yönetmiştir. Thompson 20. yüzyılın en önemli tarihçilerinden birisidir. Kuşkusuz sadece toplumun alt kesimlerinin tarihini yazdığı için değil, bu tarihi onlardan yana tavır alarak yazmak cesaretini gösterdiği için de önemlidir. Thompson, İngiliz İşçi Sınıfı’nın Oluşumu’nda sınıfsal etkileri incelemiş ve kültürsınıf etkileşimi üzerinde durmuştur.Thompson, “Kapitalist üretimin gelişmesiyle birlikte, “aşağı tabaka”, sömürü formlarının, geleneksel kullanım haklarının kamulaştırılmasını ya da iş ve boş vaktin değer kalıplarının vahşice bozulmasını daha fazla hissetmeye başladı”. ifadeleriyle yaşanan değişimin toplumun alt kesimlerine nasıl yansıdığını gözler önüne sermiştir.

Scrunity hareketi: Marksist, seçkinci ve akademik bir oluşum olan Scrunity hareketinin ana temasını “organik topluma duyulan özlem” oluşturmaktadır. Scrunity, üç ayda bir çıkan bir edebiyat/eleştiri dergisidir ve bu yayında yer alan yazarlar kültüre ana hatlarıyla aynı pencereden bakmaktadırlar. Hareketin kurucusu Frank Raymond Williams’dır.

Williams, 1958 yılında yayınladığı “Kültür ve Toplum” kitabıyla kültürün sıradan olduğunu vurgulayarak hem bir süreliğine içinde yer aldığı seçkinci Scrunity hareketini, hem de kültürel indirgemeciliği reddederek Marksizmin Ortodoks yorumuyla ciddi bir hesaplaşma içerisine girmiştir. “Kültür ve Toplum” kitabında Williams, 18.yüzyıldan günümüze kültürün, toplumsal değişmenin paralelinde yüklendiği yeni anlamları sorgulamaktadır. Konuyu tarihsel ve içerden bir bakışla ele alan Williams, öncelikle kültürdeki “yanlış anlaşılmaları” gidermeye çalışmış ve olası uzlaşma noktalarını keşfetme çabasına girişmiştir. Williams, sıradan insanların kültürünü “yüksek” kültürel geleneğin seçilmiş öğeleriyle bir arada harmanlayan ve bütünleştiren genel bir kültürün geliştirilmesini sağlayacak daha az seçkinci bir çarenin olanaklı olduğunu söylemektedir. Williams, özellikle kültür, toplum ve ekonomi arasındaki bağlantıları işaret ederek, bu üç kavramın modernizmin gelişim sürecinde birbirlerini etkilediklerini ve belirlediklerini ileri sürmüştür. Bu bağlamda kültür Williams’ta, estetik bir kavram olmanın ötesinde, öncelikle sosyolojik bir olgu olarak ele alınmaktadır. Williams, Marx’ın “Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı” isimli kitabının önsözünde belirttiği, “altyapının-üstyapıyıyı belirlemesi teorisini” tamamıyla kabul etmemekte ve kültürel belirlenimciliğe karşı, insan doğasının ele geçirilemez boşluklarına vurgu yapmaktadır.

Williams’ın çalışmalarında televizyonun kültürel işlevi önemli bir yer tutmaktadır. Sadece televizyon değil, gazete, radyo ve sinema gibi diğer kitle iletişim araçlarının da toplumsal değişmede oynadığı rol, zaman zaman kitleleri yönlendirmek için bu araçların hâkim sınıflar tarafından kullanılması ve iletişim sürecinde kitlelerin konumu Williams’ın önem verdiği konuların başında gelmektedir. Williams’ın sözleriyle, bir aktarıcı olmanın çok ötesinde “kültürel bir form, bir davranış kümesi olan” televizyonun doğru analiz edilmesi, kültürel yapının doğru anlaşılması adına zorunludur. Williams televizyonu, sonsuz, süregiden ve durmamacasına akan imgeler ve sesler bütünü olarak görmektedir. Televizyonda yer alan farklı programlar, esasta bu bütünsel ve süreğen yapı içerisinde yer alan tek bir metnin parçalarıdır. Ona göre çeşitli programlar, program duyuruları ya da reklamlar arasındaki kesintilerin, değişikliklerin ve öykülerin gerçekte bütün ve tek bir televizyon metnini kesintiye uğratan parçacıklar olarak değil, aksine tek bir televizyon metninin parçacıkları olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Stuart Hall, popüler kültürü iktidar bloğu ile halk bloğu arasındaki bir mücadele zemini olarak tanımlar: “Popüler kültür daima iktidar ilişkilerinin bir parçasıdır; içinde iktidarın elinde bulundurduğu güce karşı direnmenin ve bu güçten sıyrılmanın izlerini taşır. Kısmen hegemonyanın yükseldiği ve aynı anda güvenlik altına alındığı yerdir. Sosyalizmin ve sosyalist kültürün bilinçli bir şekilde kendini ifade ettiği bir alan değildir; ama aynı zamanda sosyalizmin yapılandırıldığı en önemli alanlardan biridir. Popüler kültürün önemli olması bu nedenledir. Hall’a göre, farklı toplumsal kesimler hayat tarzlarını, zevklerini, beğenilerini kısacası ideolojilerini popüler kültür formları aracılığıyla dışa vururlar. Bu açıdan popüler kültür ürünleri çeşitli toplumsal kesimlerin kendilerini ifade ettikleri mücadele alanı ve aracıdır.

Hall, birçok araştırmasını televizyona yöneltmiş ve “aktif izleyici” teorisinin oluşmasına kaynaklık etmiştir. Etkin izleyici teorisi, iletişim sürecinde izleyicilerin kendi kararlarına ve gerçeklerine medya metinlerinden ulaşmaya muktedir olduklarını ve metni sadece öngörülen şekilde değil, birçok anlama olanak veren farklı biçimlerle okuyabileceklerine vurgu yapar. Medya metinleri egemen söylemler içinde yapılandırılmış olmalarına rağmen alımlama anında farklı okuma biçimleri mümkündür. “Bu yaklaşım 80’lerde ve 90’larda medya metinlerinin dizilerde, romanlarda, haberlerde ve eğlence programlarında anlam oluşturma sürecini açıklamaya yönelik çalışmalarına kaynaklık etmiştir.

Amerika’da kültürel incelemeler pragmatik, liberal-çoğulcu geleneğe dayanır. Sonradan, özellikle, Lawrence Grossberg’le, İngiliz kültürelcilerin etkisiyle gelişmiş, fakat İngiliz eleştirel geleneğinden daha başlar başlamaz kopmuştur. Amerikalılar İngiltere’den kültürel incelemeleri transfer ettiklerinde, siyasal yanı ve kapitalizme karşı olan eleştirilerini nötrleştirip genel eleştirel kelimelerini tutarak Amerikan tarzı bir kültürel incelemeler yaratmıştır. Klasik “aktif izleyici” (active audience) tanımının yerine aynı anlama gelen fakat daha taze, masal gibi büyüleyici olan “çoğulcu alımlama” (polysemic reception) söylemi getirilmiştir. Böylece kapitalist pazar sisteminin egemen materyal üretim ve ilişki gerçeğini masallaştıran ideolojik yeni bir çerçeve kurulmuştur