MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 19

Ekonomi-politik araçsalcı yaklaşımının en bilinen temsilcileri Herman ve Chomsky’dir. Doğru cevap B'dir.

Herman ve Chomsky, 1988 yılında ortaya attıkları Kitle İletişimin Propaganda
Modeli ile ABD medyasını incelemişlerdir. Doğru cevap C'dir.

Propaganda modeline göre; medyanın 5 temel haber eleme süzgeci bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Propaganda Modelindeki ikinci haber süzgeci ise reklamverenlerin etkisidir. Doğru cevap B'dir.

Günlük düzenli ve güvenilir haber hammaddesine ihtiyaç duyan medya, bu ihtiyacını hükümet ve şirket kaynaklarından karşılar. Doğru cevap C'dir.

Propaganda Modelindeki beşinci ve son haber süzgeci anti-komünizmdir. Doğru cevap B'dir.

III numaralı ifadede küreselleşme ile ilgili olarak yanlış bilgi verildiği için bu ifadenin yer almadığı seçenek olan C seçeneği doğru yanıt olacaktır. Doğrusu, "Küreselleşme salt ekonomik bir oluşum değildir, siyasi, sosyolojik, iletişimsel ve ideolojik boyutları da olan bir süreci ifade etmektedir" şeklindedir.

Post-fordizmin kökenini daha fazla ‘tü- ketim’ oluşturmaktadır; hatta denilebilir ki, postfordizmde amaç tüketimi arttırmak bile değildir, amaç tüketimi kışkırtmaktır. Bu bağlamda özellikle moda yoluyla bireyleri uyarma ve duyguları sermayeye kanalize etme kitle iletişim medyaları tarafından büyük bir ustalıkla uygulanmış ve tüketicilerin ‘ayartılarak çoğaltılması’ öncelikli hedef haline gelmiştir. Bu bağlamda post-fordizmin tüketimi kışkırtan yapılanması, bireylerin meta karşısındaki dirençlerini yumuşatmakta ve bireylere ancak meta yoluyla elde edebileceklerini düşündükleri ‘satılık kimlikler’ sayesinde ‘huzur’ vaad etmektedir.

İletişim ve toplum arasındaki yaşanan ilişkinin biçimi açısından 80’li yıllar önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. 70’li yıllarda tohumları atı- lan küreselleşme 80’li yıllarla birlikte iyice yerleşikleşmiş ve gündelik yaşam pratiklerini ve toplumsal kurumları kendi ideolojisine bağımlı kılmıştır. 80’li yıllarla birlikte ekonomik ve teknoloji alanda meydana gelen hızlı ve dönüştürücü değişimler, medya düzeninde de önemli kırılmalara yol açmıştır.

IV numaralı ifade küreselleşmenin iletişim ortamına etkileri ile ilgili olarak yanlış bilgi içerdiğinden  bu ifadenin yer almadığı seçenek olan B seçeneği doğru yanıt olacaktır. Doğru bilgi, "yakın zamana kadar Avrupa’nın ve dünyanın pek çok noktasına hâkim olan kamusal yayıncılıkta ciddi bir düşüş yaşandığı" şeklindedir.

Yeni medyanın, geleneksel medyadan (gazete, radyo, televizyon, sinema) ayırt edici temel özellikleri etkileşimli ve multimedya biçemine sahip olmasıdır. Dijital kodlama sistemine temellendikleri için, çok fazla miktarda enformasyonu aynı anda aktarabilme ve kullanıcının geri dönüşümde bulunabilmesi olanağına sahiptirler. Dolayısıyla enformasyonun düz çizgisel iletiminden hipermetinselliğe geçilmiştir. D seçeneğinde yeni medyanın özellikleri ile ilgili olarak yanlış bilgi verilmiştir.

İnternet ile ilgili olarak verilen ifadelerin hepsi doğru olduğu için D seçeneği sorunun yanıtı olacaktır.

The Language of the New Media” adlı kitabında Lev Manovich yeni medya ile ilgili herşeyi ve tüm ürünleri yeni medya objeleri olarak isimlendirmektedir. Bu yeni medya objeleri aynı zamanda da kültürel objelerdir ve fiziksel olarak gerçek dünyada var olan nesneleri referans alarak, onları temsil ve inşa ederek oluşturulmaktadır. Manavich'e göre, yeni medyanın özelliklerinden Otomasyonda (automation), içerik oluşturulurken çoğu zaman şablonlardan ve algoritmalardan faydalanılmaktadır. Dolayısıyla insan emeğinin yaratıcılığı kısmen geri plana atılmıştır.

Manuel Castells yeni medyanın kültürel etkisiyle dünyanın bir “ağ toplumu”na dönüştüğünü ifade etmiş ve yeni bir toplumsal dönüşümün başladığını eserlerinde dile getirmiştir. Castells’e göre enformasyonu ön plana çıkaran ağ toplumu bilişim teknolojileri tarafından harekete geçirilen, bilişim ağlarında oluşan ve tüm küreye yayılmış yeni bir toplumsal organizasyon yapısıdır. Bu yapı insanlar arasında kültür aracılığıyla şekilllenen bir etkileşim ortaya koyduğu gibi; üretim, tüketim ve güç ilişkilerini de etkilemiştir.

Yeni medya, geleneksel medyadan farklı olarak enformasyonun geniş kitlesel paylaşımına fırsat tanımaktadır. Özellikle okurun, tepkisini aracısız bir biçimde anında verebilme imkânına sahip olarak haber yapım sürecine de doğrudan etki etmesi internet gazeteciliğinin önemini artırmaktadır.

Küreselleşme ve ardından yeni medyanın geli- şimi medyanın geleneksel paradigmasında önemli değişiklikler yapmamıştır. Yeni medya ile birlikte kitle iletişim araçlarında yaşanan gelişim medyanın toplumsal etkileri ve siyasi/ekonomik iktidar odaklarıyla olan ilişkisinde esasen büyük değişiklik olmamış dolayısıyla eleştirel yaklaşımlar ve medya ilişkisi geçmişten farklı bir yönelim göstermemiştir. Sürecin esas yönetenleri geçmişte olduğu gibi medya profesyonelleri değil, medya sahipleridir; dolayısıyla medya yine egemen çevrelerin kontrolünde, halkı siyasi ve ekonomik olarak yönlendirme gayretine devam etmektedir. Bu değişmeyen denklem de eleştirel teorinin medyaya bakışını yaşanan büyük radikal teknolojik değişimlere rağmen değiştirmemiş ve medyaya dönük karamsar tavrının devamını beraberinde getirmiştir. Geçmişteki sömürü mekanizması ve medyaya egemen olan ideoloji küreselleşme sonrası yeni medyada da devam etmekte, dolayısıyla önceki medya-sermaye ve devlet üçlüsünün işleyişi aynısıyla korunmaktadır.

Ekonomi politik kavramının “eleştirel” sıfatı ile nitelendirilmesinin nedeni, klasik anlamdaki ekonomi politiğin, göz ardı ettiği noktaları temel almasıdır. Sözü edilen liberal iktisatçılar kavramın, en basit anlatımıyla insanlar arasındaki üretim ilişkilerini (ekonomik ilişkileri) incelediğini, üretim araçlarının mülkiyet biçimlerini ve maddi servetlerin dağılım şekillerini içerdiğini göz ardı etmişlerdir. Eleştirel ekonomi politik yaklaşım, dört temelde ana akım ekonomi biliminden farklılık göstermektedir: (1) Bütüncüldür (2) Tarihseldir (3) Kapitalist teşebbüs ile devlet müdahalesi arasındaki dengeyle ilgilenir (4) Verimlilik gibi teknik olguların ötesine geçerek adalet, eşitlik, kamu yararı gibi temel ahlaki sorunlarla ilgilenir. Eleştirel ekonomi politik, klasik iktisattan farklı olarak toplumsal eşitsizliğin aslında bir sınıf eşitsizliği ve tarihin de bir sınıf mücadeleleri tarihi olduğunu vurgular. Eleştirel ekonomi politik, statüleri bir toplumdan öbürüne değişen çeşitli sınıf ve toplumsal grupların temel ekonomik çıkarlarını etkileyen bir insan ilişkileri alanını inceler. Bu yaklaşımda ekonomi, diğer disiplinlerden bağımsız bir alan olarak görülmez; aksine onlarla bütünleşmesi gereken bir çözümlemeye olanak tanır. Anaakım ekonomi bilimi ise aksine, ekonomiyi ayrı ve uzmanlaşmış bir alan olarak değerlendirir. Eleştirel ekonomi politik, ekonomiyi politikadan ayıran bakış açısının karşısındadır. Ancak ele aldığı, incelediği noktaların ekonomik çözümlemesini yapmaz. Doğru yanıt B’dir.

Peter Golding ve Graham Murdock'a göre, medyanın eleştirel ekonomi politiği için özellikle dört tarihsel süreç önemlidir: 1. Medyanın gelişmesi, 2. Şirket menzilinin genişlemesi, 3. Metalaştırma, 4. Devlet ve hükümet müdahalesinin değişen rolü. Doğru yanıt C'dir.

Medyanın eleştirel ekonomi politiğinin inceleme alanları şöyledir: 1. Kitle iletişimi ile ilgili ekonomik ve siyasal biçimlenmeler, 2. Bu biçimlenmelerin ulus içi ve uluslararası ekonomik ve siyasal yapılarla olan bağı, 3. Bu biçimlerin tarihsel gelişimi, 4. Belli bir zaman ve yerdeki durumu, 5. Kitle iletişimi teknolojileriyle aracılanmış iletişimin üretimi ve üretim ilişkileri, 6. İlişkilerdeki karşılıklı bağlar. Doğru yanıt E'dir.

Yoğunlaşma, bir medya şirketinin, med-yanın benzer alanlarında faaliyet gösteren diğer bir şirketi satın alması ve denetimin medya sektöründe tekellerde toplanmasıdır. Doğru yanıt B'dir.