MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 15

Fransız yazar Albert Camus’a (1913-1960) göre XIX. yüzyıl psikolojinin çağı olarak adlandırlımlıştır. Doğru seçenek C'dir.

XIX. Yüzyıl ise Aydınlanma Felsefesinin yaşama geçirilmesiyle birlikte bilim, teknoloji ve endüstri alanında baş döndürücü gelişmelerin yaşandığı bir yüzyıl olarak karşımıza çıkar.

XIX.yüzyılda yaşanan toplumsal ve bilimsel olaylar, modernizm ve Aydınlanmanın eşliğinde gelişen rasyonalite, belirlenimcilik, olguculuk gibi kavramlar etrafında gelişmiştir.

Bilim ve felsefe de sanat gibi, insanı anlamaya ve anlatmaya çalışır fakat sanat, insanı bir bütün olarak dile getirebilir. Sosyoloji, toplumsal ve kültürel olaylarla ilgilenirken, psikoloji insan davranışlarını inceler. Bilim, insana ve evrene dair olguları, neden-sonuç ilişkisi içinde irdelerken, felsefe, kavramlarla ilgilenir. Hiç kuşkusuz bilim ve felsefe de yaşamı, insanı anlamak, açıklamak için uğraş veriyor. Ancak felsefeden ve bilimden farklı olarak, insanı bir bütün olarak dile getirebilen tek dil, danatın dilidir.

Modern sözcüğü genel olarak bir eskiden kopuşu, köklü (radikal) bir değişimle birlikte eskiden yeniye geçişi ve güncelliği dile getirir. Modernite de eski ile bir karşıtlığı ve geleneksel olandan kopuşu ifade eder ancak bu karşıtlık ve kopuş bireysel, toplumsal ve politik yaşam alanlarının tamamındaki köklü değişim ve dönüşümü kapsar. Dahası, söz konusu bu köklü değişim ve dönüşümün temelinde odağa insanı alan bir akılcılık (rasyonalite) vardır. Bireyi olduğu kadar toplumu ve tüm toplumsal kurumları aklın ve akılcılığın araçlarıyla düzenleyerek örgütleyen modernitenin felsefi temeli XVIII. yüzyıl Aydınlanma Felsefesine bağlanırken, politik olarak Fransız Devrimine ve ekonomik olarak da Sanayi Devrimi ile kapitalizme bağlanır. Bu açıdan baktığımızda modernlik de, moderniteyi esas alan bir hayat anlayışının, dünya görüşünün özümsenmesi sonucunda ortaya çıkan yaşam biçimi olarak tanımlanabilir.

Sanatçı ise mevcut nesnenin şu ya da bu bölümünün sınırları içinde kalmak zorunda değildir. Sanatçı kendisine konu olarak neyi seçerse seçsin (canlı ya da cansız doğa), odağa insanı, insanın anlam dünyasını alır, insan ile arada bir bağ kurar ve bir yaşantıya ya da yaşantı olanağına işaret eder, gösterir, duyumsatır. Örneğin bir martıyı anlatırken ya da resmederken, insanın özgürlüğüne ilişkin yaşantı olanağını gösterir. Franz Kafka’nın (1883-1924) “Dönüşüm” adlı eserinde olduğu gibi insanın bir böceğe dönüşmesini anlatırken yaşantı olarak sunduğu şey, insanın kendisine ve çevresine yabancılaşması sorunudur.

E şıkkı dışında yer alan ifadeler sanat için doğru ifadeler değildir.

“Değer” denilince pek çoğumuzun aklına ekonomi ilgili şeyler gelir: İnsan emeğinin ürünü olan nesneler ve parayla ilgili olarak değişim değerinden, kullanım değerinden söz edildiğini hepimiz duyarız, biliriz: Hisse senetleri değer kaybetmiş ya da Türk lirası değer kazanmıştır vb. “İnsanın değeri” dediğimizde, tüm canlı türleri arasında insanın, varlık yapısı gereği, insan olduğu için taşıdığı özel yerine bağlı olan değerden söz ederiz. İnsanın değerinden farklı olarak “insanın değerleri” dediğimizde ise anlaşılması gereken şey, insana özgü olan başarılardır yani bilimdir, sanattır, felsefedir, bilgidir, tekniktir ya da kısaca kültürdür. Doğru cevap A'dır.

Kavram olarak eleştiri; bir olgunun, bir durumun ya da nesnenin, onu o yapan özgün niteliklerinin, belli bir ölçüt esas alınarak saptanması ve ortaya konması demektir. Bu durumda bir eleştiri için şu üç koşulun bir arada, aynı anda bulunması gerekir: Bir olgu, bir durum ya da bir nesne; doğruluğu, geçerliliği denenmiş, sınanmış bir ölçüt; ve o şeyin (olgu, durum, nesne) niteliklerini bulup çıkarabilen, bir ölçütü tanıyıp kullanabilen ve bulgularını ifade edebilen bir özne (eleştiren-eleştirmen)

Kent kültürünün temel taşını oluşturan cemaatler değil, atomize bireyler olduklarını düşünen kitlelerdir.

Devletin ideolojik aygıtları (DİA) din, okullar, hukuk kurumları, siyaset kurumu, sendikalar, medya kurumları, kültürel yapılar gibi kurumlardan oluşur. Bu kurumlar toplumun doğası ve örgütlenmesine ilişkin yanılsamaları yayan yapıdadırlar. DİA’ların devletin baskı aygıtlarından (DBA) farkı, zor kullanmak yerine ideoloji kullanarak işlemeleridir. Bu aygıtlar, insanların, gerçek varlık koşullarıyla hayali ilişkiler kurmasını sağlayan ve aslında toplumsal olarak belirlendikleri halde kendilerini bağımsız özneler olarak algılamalarını sağlayan ideolojileri üretirler. Baskı aygıtları zor kullanarak; ideolojik aygıtlar ise ideoloji kullanarak işler. Doğru cevap D’dir.

Kültür, egemen ideoloji olarak işler ve temelde burjuvazinin yani yönetici, mülkiyet sahibi kapitalist sınıfın çıkarlarını ve görüşlerini yansıtır, onların otoritesini meşrulaştırmaya hizmet eder.

Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse ve Walter Benjamin Frankfurt Okulu’nun ilk dönem temsilcilerindendir. Jürgen Habermas ise okulun ikinci dönem temsilcileri arasındadır.

İngiliz Kültürel Çalışmalar’ın düşünürleri kültürel indirgemeciliği reddederek Marksizmin Ortodoks yorumunu eleştirmişlerdir. Onlara göre maddi üretim kendi özgül tarihi içerisinde anlaşılmadıkça onun karşılığı olan düşünsel üretimin niteliğini ya da ikisinin arasındaki karşılıklı hareketi anlamak olanaksızlaşmaktadır. Kitlelere karşı daha derinlikli ve empatik bir yaklaşımı benimseyen düşünürler kitle kültürü yerine popüler kültürü incelemiş, özellikle işçi sınıfının yaşam pratikleri üzerinden hemegonyanın nasıl bir mücadele sonucunda inşa edildiğini veya yıpratıldığını ortaya koymuşlardır. Böylelikle indirgemeci bir yaklaşım olan üst yapının alt yapıyı belirlediği düşüncesi yerine kendi özgül pratikleri içinde halk ile egemen sınıfların hegemonik bir mücadele içinde olduklarını ileri sürmüşlerdir. Doğru cevap D'dir.

Kültürel çalışmalar inter-disipliner bir alan olarak tanımlanmaktadır. P. Thompson, R. Hoggart, R. Williams, S. Hall ekolün öncü teorisyenleridir. Kültürel çalışmalar kültürü ekonomik alt yapı tarafından belirlenen bir üst yapı kurumu olduğu yönündeki tezi kabul etmemekte; bunun yerine kültürün,“sıradan” olduğunu, halkın önceliklerini ve “kendisini” yansıttığını ileri popüler kültürün olumlanması yönünde bir yaklaşımı tercih etmektedir. Dolayısıyla popüler kültürü yanlış bilinç olarak değil, halkın sesi olarak görür. Kültürel Çalışmalar’a göre, kitle atomize bir yığın değil, tek tek bireylerden oluşmuş bir topluluktur ve her zaman iktidarın dilediği gibi yönlendirebileceği bir topluluk olarak ele alınamaz.

Hegemonya kavramı, kültürel çalışmalar kapsamında üzerine en çok vurgu yapılan kavramdır ve diğer tüm kavramların bir adım önünde konumlanmaktadır. Gramsci’nin geliştirdiği hegemonya, medya ve kültürel çalışmalarda hâkim sınıfın kitleler üzerinde nasıl fark ettirmeden kültürel, sosyal ve ekonomik bir tahakküm kurduğunu ortaya çıkaran merkezi bir kavramdır.

Stuart Hall, merkezin ikinci yöneticisidir ve merkezin yeni sol yönünde politikleşmesinde önemli rol oynamıştır. Doğru cevap B'dir.

Ekonomi politik, ilk kez 1615 yılında Fransız iktisatçı Antoine de Montchrestien tarafından, ülkenin zenginliğini arttırmak için devlet ekonomisinin işletilmesi üzerine önerileri içeren Ekonomi Politik Broşüründe kullanılmıştır.

Eleştirel ekonomi politik yaklaşım, dört temelde ana akım ekonomi biliminden farklılık göstermektedir (Golding ve Mordock, 1997: 64-65):
1. Bütüncüldür
2. Tarihseldir
3. Kapitalist teşebbüs ile devlet müdahalesi arasındaki dengeyle ilgilenir
4. Verimlilik gibi teknik olguların ötesine geçerek adalet, eşitlik, kamu yararı gibi temel ahlaki sorunlarla ilgilenir.

Ekonomi politik, insanlar arasındaki ekonomik ilişkilerin tarihsel gelişimine odaklanır.

Medyanın eleştirel ekonomi politiği için özellikle dört tarihsel süreç önemlidir (Golding ve Murdock, 1997: 70-73):
1. Medyanın gelişmesi
2. Şirket menzilinin genişlemesi
3. Metalaştırma
4. Devlet ve hükümet müdahalesinin değişen rolü