MEDYADA DİL KULLANIMI

Yazıya başlamadan önce, yazım aracılığıyla hedeflenen şeyin ne olduğu açıklığa kavuşturulmalıdır. Yazının niçin kaleme alındığı, potansiyel okuyuculara ne verilmek istendiği, asal önermenin, asal düşüncenin ne olduğu soruları yazarın kafasında netleşmelidir. Her yazının bir amacı vardır. Bu amaç bizi yazma eylemine yönelten, okuyucuya vermek istenilen asal düşünceyi de ortaya koyar.

Yazıyı; düşünülenlerin, duyumsananların, kurgulananların, görülenlerin, yaşanılanların okuyucuya aktarımı olarak tanımladığımızda, bu tanımın kapsamına giren ögelerin kaynaklarının neler olduğu ve bu kaynaklardan nasıl yararlanılması gerektiği önemlidir. Bir konu hakkında yazabilme becerisinde, o konuya dair gözlemlerimiz ve deneyimlerimiz ve yaşantılarımızın oranı önem taşır. Üzerine yazı yazılacak konuların sadece gözlem ve yaşantıya dayanılarak açıklanması yeterli değildir.

Bizden önce biriken bu yazılanlar yazma eylemini besleyen kültürel kaynaklardandır. Bu kaynağın verimli kılınması kuşkusuz okuma ile mümkündür. Görmezseniz yazmaya başlayamazsınız. ‘İlham geldi de yazdım.’ diye bir şey
yoktur.

Her yazı, bir seçme ve seçilen ögeleri bir düzenleme işidir. Yazılacakların bulunmasının ardından onların bir düzen içinde nasıl yazılması gerektiği önemlidir. Bu nedenle de yazma işinde iyi bir kurgu için iyi bir planlama kaçınılmazdır. Bu planlama aşaması yazılı anlatımın en önemli adımıdır. Bu noktada ilk yapılması gereken yazıya malzeme olacak düşüncelerin asal önerme ve ana düşünceyle olan ilgilerini araştırmak olmalıdır. Yazma listesinde yer alan düşüncelerin, cümlelerin ana düşünceyle karşılaştırılması, ilgisiz olanların ayıklanması gerekir. Ana düşünceyi desteklemeyen, onun açılımına katkı sağlamayacak fazlalıklar yazıda göze batar ve yazının bütününü bozar. Bu, yazıda birliğin sağlanması için kaçınılmazdır. Yazıda bütünlüğün sağlanması yazıya başlamadan önce düşünceler arasında ilgi ve bağlantı kurabilmekle ve yazma eylemi sırasında cümleler arasında dil ve düşünce bağlantısını oluşturmakla mümkündür.

Yazıda planlamayı, işlenecek konunun özelliği etkiler.

Yazıda her paragraf, asal düşünceye bağlı bir düşünceye işaret eder ve bu düşünce birimi bütün yazının küçük bir örneği gibidir. Yazının tüm bir yapısıyla paragrafın yapısı arasında koşutluk olmalıdır. Yazının bütününde olduğu gibi paragraf onunla ilintili bir ana düşünce cümlesini yapısında barındırmalıdır. Paragraf da bu cümle etrafında oluşturulmalıdır. Paragrafın ana düşünce cümlesi doğrudan ya da dolaylı bir biçimde belirtilebilir. Ana düşünce cümlesi her zaman paragrafın başında bulunmayabilir. Yazarın tutumuna göre başta, ortada ya da sonda bulunabilir. Yazar yazıyı ilgi çekici ve ilginç kılma amacıyla ya da tekdüzelikten kurtarma adına paragrafın istediği yerine bu cümlesini yerleştirebilir.

Tanık Gösterme: Tanık gösterme, paragrafta düşüncenin geliştirilmesinin başka bir
yoludur. Bu yolun kullanılabilmesi için sözüne ve düşüncesine başvurulan kişinin üzerinde durulan konu hakkında tanınmış, güvenilir ve ilgili olmasına dikkat edilmelidir.

Yazıda cümle, duyguyu, düşünceyi, imgelemi eksiksiz dışsallaştıran sözler dizisidir. Bunların
eksiksiz kullanımı cümlenin taşıdığı niteliklere bağlıdır. Öncelikle iyi bir cümle dil bilgisi kurallarına uygun olmalıdır. Bu ise cümledeki öğelerin yerli yerinde bulunmasına, yüklemle özne arasındaki örtüşmenin sağlanmasına bağlıdır.

Yazıda tartışmacı anlatım, okuyucuyu öngörülen düşünce ve davranışa yöneltmek için
başvurulan bir anlatım biçimidir. Tartışma savı ve karşı savı içerir. Bu yönüyle öteki anlatım biçimlerinden ayrılır. Bir konu üzerine farklı düşünenleri kendi düşünce düzlemimize
getirmek için tartışırız. Yazıda bir önerme ortaya atılır ve bu savın doğrulanması amaçlanır. Tartışmacı anlatım bütün yazı türlerinde kullanılabilir. Eleştiri, deneme, makale, fıkra
gibi yazı türlerinde sıklıkla kullanılır.

Arada bir yazılanlarla araya mesafe koyulup tekrar dönülmesi, yazara uzak açı kazandırır. Böylece fark edilmeyen yanlışlar, hatalar belirlenebilir.

Yazmak her şeyden önce bir seçim ve sınırlandırma işidir. Yazınsal anlatım, birbiriyle ilintili bir sistem ya da dizge oluşturmaktır. İlk yapılması gereken, bir konu seçmektir. Konunun anlaşılması ve sınırlandırılması yazının ilk aşamasını oluşturur.

Bütün iş ne yazmak istediğini bilmektir. Hiçbir şey anlatmayan sözcük ve cümleleri yan yana koymakla ya da sadece cümlelerin güzelliği peşinden gitmekle anlamsal olan açığa çıkmaz. Yazıda biçeme ilişkin kaygılarımız bir konu hakkındaki düşünceden önce değil sonra gelir. Yani ilk olarak daha önemli olan konudur.

Betimleme; okuyucunun çeşitli görüntüler, imgeler yoluyla izlenimlerini zenginleş­tirmeyi amaçlar.

Öyküleme; okuyucunun bir olayın oluş sürecine dâhil edilerek, onun gelişmesini izleme amacına dayanır.

Yazıda nasıl bir anlatım biçiminin seçileceği, “Okuyucu üzerinde nasıl bir etki yaratıl­mak isteniyor?” sorusunun yanıtıyla mümkündür. Bu yanıt, anlatım biçimle­rinden hangisinin seçileceğini ortaya koyar.

Örnekleme, soyut bir düşünceye somutluk kazandırmak, onu görünür kılma ve okuyucunun alımlama süreçlerinde canlandırabilmesi için kullanılan bir yön­temdir. Yerinde ve zamanında kullanılan bir örnek, sayfalarca yazılan yazıdan daha etkili olabilir.

Yazıda anlatıma yön veren dört amaç yazma süreçlerinde dört anlatım biçimini meydana getirir. Bunlar da sırasıyla açıklama, tartışma, betimleme ve öykülemedir. Bu anlatım biçimlerinden açıklama, okuyucuya bilgi vermeyi amaçlar.

Yazıda anlatıma yön veren dört amaç yazma süreçlerinde dört anlatım biçimini meydana getirir. Bunlar da sırasıyla açıklama, tartışma, betimleme ve öykülemedir. Bu anlatım biçimlerinden betimleme, okuyucunun çeşitli görüntüler, imgeler yoluyla izlenimlerini zenginleş­tirmeyi amaçlar.

Yazıda fiiller önemli araçlardandır. Cümleyi ileri taşırlar ve ivme kazandırırlar. Cümlelerde yer alan fiillerin kullanımında etken çatılı olanlara öncelik tanınmalıdır. Bu fiiller öznesi belirsiz edilgen fiillerden daha yeğdir. Örneğin, “Ayşe onu gördü.” güçlü, “Ayşe ta­rafından görüldü.” cümlesi ise zayıf bir cümledir.

Cümle anlam birimi olduğuna göre, anlatılmak isteni­leni eksiksiz ortaya koymalıdır. Farklı anlamlara gelebilecek belirsizlikte olmamalıdır. Cümlede açıklık anlatılmak istenen şeyin açıkça ortaya koyulmasıdır. Yazılanların anlaşılırlığı ancak bu yolla sağlanır.