MEDYADA DİL KULLANIMI - Deneme Sınavı - 13

Manuel Castells tarafından geliştirilen ağ toplumu modeli ve kuramı modern toplumlar merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenmeye dönüştüğünü öne sürer ve. küresel ölçekte sermayenin, kültürün, işgücünün ve toplumların karşılıklı bağımlı olduğunu belirtir.

Antik çağların Mezopotomya uygarlıklarında ticaret amaçlı geliştirilen sembol sistemi; telgrafın kablolarla mesaj taşıma nitelikli yapısına uygun Mors alfabesi, sinemada seyircilerin beyaz perdenin büyüsüne kapılması ve gerçeklik etkisinin olabilmesi için ses, ışık ve efektleri ya da sosyal medyanın hızlı mesaj akışı içerisinde duygu aktarımı amaçlı emoji kullanımı… Bunların her birisi iletişim sisteminin yapısı kaynaklı olarak dil kullanımında değişim/dönüşümü ifade eder.

Yapısalcı düşünürlere göre, dil bir toplum olgusudur. Kuralları bireylere dayatılır. Bir nesil dili bir sonraki nesile kültürel miras olarak taşır ve insan toplulukları yaşadığı sürece bu aktarım pratiği devam eder. Herhangi bir biçimiyle dil, konuşulan herhangi bir dil, daha eski bir biçime dayalıdır ve bu da daha da eskisine dayalıdır ve bir veya daha önceki ata/ana diline varana kadar bu böyle sürüp gider. Dolayısıyla dil, bireylerin kararlarından bağımsızdır. Yüzyılların içerisinden süzülüp gelen gelenek ve göreneklerin taşıyıcısıdır ve her insanın vazgeçilmez düşünce aracıdır. Bu nedenle yaşları, genellikleri ve güçlerinden dolayı çok önemli olan yapıların kaynağı olarak görülmesi çok doğaldır. Dilin ve yapıların bilimden çok önce var olduğu kesin bir gerçektir.

Simge: bir şeyi temsil eden ama onunla doğal bir ilişkisi olmayan bir semboldür. Eğer yorumlayan olmasa kendisini gösterge yapan özelliği yitirecek olan bir göstergedir.

Görüntüsel Gösterge: temsil ettiği nesnesine doğrudan benzerlik taşır ve onu canlandırır. Bu benzerlik ise çoğu zaman şüpheye yer bırakmayacak şekilde nesnesini anlaşılır yapar. Örneğin haritalar, heykeller, fotoğraflar, maketler, geometrik çizimler.

Roland Barthes, gösterge sistemlerini çözümleme anlamına gelen göstergebilimin kurucusudur.

MİT, “bir kültürün, gerçekliğin ya da doğanın bazı görünümlerini açıklaması veya anlamasını sağlayan bir öykü” olarak tanımlanır.

Medyada içerik üretim işinin bazı özellikleri vardır: 1. Medya ürünlerinin somut fiziksel bir varlığı vardır: bir reklam filmi, gazete, sinema filmi, yazılı/görsel/işitsel haber 2. Her medya ürününün ekonomik bir değeri vardır. Sinema bileti ücreti gibi doğrudan ödeme olabileceği gibi reklam filmlerinin ürün satışını artıran etkisi şeklinde dolaylı bir değeri olabilir. 3. Medya ürünlerini, gerçek anlamlarını kazandıkları bir alan olarak görebiliriz. medya mesajlarının ne söylediği ve nasıl söylediği; bireyler ve toplumsal varlıklar olarak bizim için farklı anlamları vardır. Burada bahsi geçen anlamlar psikolojik, duygusal, fiziksel, kültürel ve entellektüel olarak etkilendiğimiz yolları ifade eder.

Medya çalışmalarında temsil olgusu bir şeyin yerine geçmesi amacıyla kurulan anlam veya bir şeyin medyada sunumu olarak tanımlanır. Temsil edilen bir insan, bir sivil toplum örgütü, bir devlet ve bir ürün olabilir. Toplumsal aktör veya kurumların medyadaki gösteren olarak temsilidir.

Medyada temsil, dünyanın her yerinden “gerçekler”i taşıma iddiasıyla ilgilidir. Önce fotoğraf makinesinin ardından da televizyonun icadıyla artık “gerçek an”ın kopyalanabildiği; bu nedenle de medyadaki temsiller içinde yaşanılan dünyanın “gerçekler”inin medya aracılığıyla uzak mesafelere taşınabildiği öne sürülür. Haber metinleri diğer medya program türlerine göre en fazla gerçekleri aktarma ve anlatma iddiasına sahip türlerdir.

Türkiye’deki ayrımcılığın sosyolojisini yorumlayabilmek için kullanılan teorik ilkeler şunlardır:

• Gruplararası eşitsizliğin hüküm sürdüğü modern toplumlarda, bazı gruplar diğerlerine oranla daha baskındır, hâkimdir ve güçlüdür. Bu baskın gruplar azınlık, madun ve alt konumlu olarak adlandırılabilecek zayıf grupları damgalayabilir, tanımlayabilir ve etiketlendirebilir. Örneğin, başını örten kadınlar kendileri, “türban” kelimesini kullanmasalar da “türbanlılar” olarak tanımlanabilirler. Damgalayabilme, toplumsal gücü gösterir.

• Damgalamayla birlikte baskın grup madun gruplarla ilgili kalıp yargılar üretir.“Kürtler”, “Sarışınlar”, “Araplar” ile başlayan her cümle o grupla ilgili kalıp yargı içerir.

• Kalıp yargılarla uğraşmanın zor bir yanı vardır; çünkü kalıp yargılar bir kısım “doğruluk payı” taşıyabilir. Ne var ki bir grubun tüm üyelerini aynılaştırma, onları bireysel özelliklerinden soyutlayarak homojen bir grubun üyesi hâline getirir. Bu yönelim ise birçok alanda ayrımcılığa neden olur.

• Aslında ne baskın grup (geniş toplum) ne de alt konumlu gruplar (ya da azınlıklar) homojendirler. Her grup içerisinde olumsuz özelliklere sahip insanlar olabilir; çoğunlukla baskın grup bu olumsuz özellikleri genel bir nitelik olarak tüm grup üyelerine genelleme hatasına yapar.

• Damgalanmış gruplar, kendileriyle ilgili kalıp yargılara uygun davrandığında ayrımcılık gibi sorunlar toplumsal bir mesele hâline gelmez. Örneğin bir Roman’ın sokakta çiçek satması ya da müzisyenlik yapması sorun değildir. Ne var ki bir eşcinsel (LGBTİ birey), siyasetçi olmak istediğinde, yani toplumdaki kalıp yargılara uygun olmayan bir rol ya da göreve talip olduğunda sorun çıkar.

• Baskın grupların kaynaklar üzerindeki hâkimiyetini ve konumlarını   “meşrulaştıcı ideoloji” mevcuttur. Örneğin, cinsiyetçilik, erkeği ve kadını bir hiyerarşi içinde belirli rollerle tanımlar. Fitizm “fit” olmayan insanları sağlıksız, iradesiz ve alt statülü olduklarına dair kalıp yargılar üretir.

• İnsanların birden fazla gruba aidiyetleri vardır. Bu açıdan baskın ve alt konumlu gruplararası ilişkiler tek boyutlu değildir. Yani bir grupta baskın olan biri bir başka grupta alt konumda olabilir. Örneğin bir kadın örgütünde lider konumunda olan bir kadın bir siyasi parti içerisinde hayli alt statülü olabilir.

• Alt konumlu grupların da damgalanma sürecine karşı yürüttüğü bazı stratejiler vardır. Bu stratejiler damganın görünür olup olmamasına bağlı olarak değişebilir; damga görünür değilse alt gruplar kendilerini gizleyip, ikili olmadığında ikili bir hayat yaşamak durumunda kalabilir. Damga görünür ise örneğin, başörtüsü ve siyah kadın olma gibi; bu durumda da ona statü kazandırma mücadelesi verilebilir. Kadınların insan olarak haklarını kullanmak için verdiği feminist hareket buna örnek verilebilir. Doğru cevap C'dir

Manuel Castells tarafından geliştirilen ağ toplumu modeli ve kuramı modern toplumlar merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenmeye dönüştüğünü öne sürer ve. küresel ölçekte sermayenin, kültürün, işgücünün ve toplumların karşılıklı bağımlı olduğunu belirtir.

19. YY’da Darwin’in geliştirdiği Evrim Kuramı bu düşünceyi savunanlara bilimsel zemin oluşturmuştur. Darwin, canlı varlıklar tarafından dile getirilen seslerin biyolojik gereksinimlerin dışa vurumu olduğunu ve belli biyolojik kurallara bağlı olduğunu göstermiştir. Ne var ki Darwin’in kuramı da dilin gelişimine değin önemli bir açıklama getirse de hayvanlarda da olan duygusal dil kısmına bir değerlendirme yapamamaktadır.

Yalnızca insana özgü olan “soyut düşünme” yeteneği de çoğuna dile bağlıdır. Bir şeye bir ad vermek de bir soyutlamadır. Örneğin, bir çiçek türüne gül diye isim vermek ve her defasında gül kavramını ifade etmek onun çam, sarmaşık, masa sandalye olmadığı; insan zihninde tıpkı Saussure’ün işaret ettiği gibi diğer bitkiler veya nesnelerden farklılığıyla bir anlam kazanır, gül sözcüğünün doğadaki nesnesiyle bağı kurulur.

Yazı ve matbaa kavramlarının varlığını bile bilmeyen yalnız konuşma dilinden oluşan kültürler birincil sözlü kültür olarak adlandırılır. Günümüz ileri teknolojisiyle yaşantımıza giren telefon, radyo ve televizyon gibi diğer elektronik araçların sözlü nitelikleri üretimi ve işlevi önce yazı ve metinden çıkıp sonra konuşma diline dönüştüğü için ikincil sözlü kültür olarak adlandırılır. Modern dünyada hemen her kültürde bir yazı kavramı ve bu kavrama dayanan bir yazı deneyimi bulunduğu için, gerçek anlamda birincil sözlü kültür pek kalmamıştır. Fakat ileri teknolojiden yararlanan pek çok kültürde ve alt kültürde, farklı derecelerde, hala birincil kültürün düşünce ve icra biçimleri varlığını sürdürmektedir.

Görsel kültür, günümüz kültürünün başat özelliği olarak kabul görür  çünkü modern kültür, görsel olana, görüntüye dayalı ve görülenin hakim olduğu bir kültürdür. Görsellik, görmenin ve görüneni anlamanın temel koşuludur. Günümüzde artık baktığımız şeyi görmemiz ve gördüğümüz şeye inanmamız beklenmekte, bu algı ve anlamlandırma da toplumsal ve kültürel bir bağlam içinde gerçekleşmektedir. Demek ki hem gördüğümüz şeyler hem de görme biçimimizin kendisi, basitçe verili doğal bir beceri sonucu değildir. Her baktığımızı görmeyiz çünkü görmek, öncelikle duyu yönelimli olmakla birlikte, aslında bilişsel ve zihinsel bir iştir.

Ayrımcılık, bir gruba veya grubun üyelerine karşı ön yargılardan beslenen olumsuz tutum ve davranışların tümüyle ilgili bir süreçtir. Ön yargılar ve dolayısıyla ayrımcılık, bir gruba ya da grup üyelerine yönelik olumsuz düşüncelerin yanı sıra hoşlanmama, hor görme, kaçınma ve nefret etmeye kadar uzanan olumsuz duyguları içeren tutumlara da yol açar. Ön yargılar, diğer insanları, bireysel varoluşlarından değil, grup aidiyetlerinden hareketle değerlendiren bir tutumu ve olumsuz, dogmatik kanaatleri ifade eder. Ayrımcılığın yöneldiği kişiler, kişisel özellikleri değil, ait oldukları grubun özellikleri nedeniyle bu davranışın hedefi olur. Örneğin, “şu yaşlılar ...”, “şu sarışınlar ...”, “Şu gençler ...”, “şu Asyalılar...” veya “... şu göçmenler” gibi genelleyen ve homojenleştiren ifadeler bireysel özellikleri silikleştirir ve ilgili gruba değin önyargı ve klişe düşünce ve tutumları pekiştirerek yeniden yeniden üretilmesine katkı sağlar. Ayrımcılık; ırkçılık, cinsiyetçilik ve milliyetçilik söylemleriyle iç içe geçebilir; birini diğerinden ayıran sınırlar net değildir. Bu nedenle de etnik köken, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim gibi farklılıklar birer ayrımcılık unsuru olarak belirginleşir. Her zaman ayrımcılık iradi olarak yapılmaz; kimi zaman da gündelik yaşamda sıklıkla kullanılan atasözleri, fıkralar, şakalar, ön yargı içeren klişelerin kullanımı ayrımcılığa katkı sağlanmış olur. Bu nedenle de haberden reklam türüne kadar medyada metin yazarları ve profesyonel çalışanlar, dil kullanımında çok dikkatli ve hassas davranmak durumundadır.

Soruda ideoloji kavramı yer almaktadır.

Barthes, mitlerin ana işlevinin tarihi doğallaştırmak olduğunu öne sürer. Bu işlev mitlerin aslında belirli tarihsel dönemlerde egemen olmayı başarmış toplumsal sınıfın ürünü olduklarını ve onların çıkarlarına hizmet ettiklerini belirtir. Mitlerin taşıdıkları anlamlar, bu tarihi de beraberinde taşırlar, ancak mit olarak işleyebilmeleri için yaydıkları anlamların tarihsel veya toplumsal değil; doğal olduklarını vurgulamaları gerekir. Mitler kendi kökenlerini ve dolayısıyla siyasal ve toplumsal boyutlarını gizlemeyi başarırlar.

Amerikalı dilbilimci Charles Sanders Pierce ise göstergeleri üçe ayırmaktadır: Görüntüsel gösterge, belirtisel gösterge ve simge.

İnternet aracılığıyla dünyadaki tüm bilgisayarların ağ oluşturacak şekilde birbirine bağlandığı ve sosyal, ekonomik ve politik tüm ilişkilerin ağlar aracılığıyla gerçekleştirildiği toplum biçimine Ağ Toplumu denir. Doğru cevap C'dir.