MEDYADA DİL KULLANIMI - Deneme Sınavı - 10

Bilimsel anlatım ve haber  “gerçekleri” anlatma iddiasında olan bir yazı türüdür

Karıştırma sözü edilen teknikler arasında yer almaz.

Sözcükler, canlı, cansız, soyut, somut tüm var olanların, nesnelerin, fenomenler dünyasının, onlarla ilgili durumların ve niteliklerin dildeki karşılıklarıdır.

D şıkında verilen cümlenin doğrusu: Bir şeyi açıklama, bir düşünceyi aydınlatma, bir durumu ya da karakteri inceleme, bir terimin tanımlanması istenebilir ki burada amaç okuyucuya bilgi vermedir. Yanıltmak değildir.

Betimleme; okuyucunun çeşitli görüntüler, imgeler yoluyla izlenimlerini zenginleştirmeyi amaçlar.

İyi yazabilmenin yolu yeniden yazmaktan geçer. Yeniden yazmak, ilk denememizde yazılanları yeniden biçimlendirmek, arındırmak, sıkılaştırmak, çapaklarından temizlemektir. Kısaltmak ya da uzatmak olgusunun konuyla ilgisi yoktur.

İyi bir metin yazarı, ilgili alanda yazılmış iyi örnek metinler ya da edebi eserler okumakla mümkün olur. Çok okumak, çok gezmek ve içinde yaşadığımız çevrede iyi bir gözlemci olmak önemli bir yaşam deneyimi kazandırır.Çok okumak, çok gezmek ve içinde yaşadığımız çevreye daha dikkatli bakmakla ve iyi bir gözlemci olmakla önemli bir yaşam deneyimi kazanılabilir. İnsan varlığı olmanın da bir gereği olarak, çevremizde olanbitene ve insanlararası ilişkileri daha sorgulayıcı ve çözümleyici bir kavrayışla bakmak insanlara ve insan yaşamına dair çok şey öğrenilmesine neden olabilir.

Çoğunlukla yazı üç bölüme ayrılır. Bunlar giriş, gelişme ve sonuç bölümleridir. Bu üçlü, bize yazının planını verir. Yazıda plan bu üçlü üzerine kurulur. Giriş bölümünde okuyucu ilgisinin çekilmesi amaçlanır. Burada ele alınacak konu topluca yalın bir biçimde ortaya koyulmalı, ardından da konuyu dağıtmadan ana düşünceyi açacak, geliştirecek düşüncelere ve ayrıntılara geçilmelidir. Düşünceler iç içe, sanki düzenli bir labirent oluşturulurcasına birbirini izlemelidir. Sonuç bölümü ise okuyucunun zihnindeki olası tüm sorulara yanıt verebilme özelliğine sahip olmalıdır.

Paragraf, Latincede yazının bölümleri anlamına gelir ve yazının belli bir bölümüne verilen isimdir. Yazının düşünce örgüsü, söz konusu yazıyı paragraflara bölerek oluşturulur. Her paragraf, bir düşünceyi içerir. Tek tek düşünceyi içeren paragrafların birlikteliği, yazının bütününü oluşturur. Paragraf düşünce bağıntısının kurulmasının yanında, yazıdaki düşünceleri de belirginleştirir. Yazıdaki paragraflar, görünüş yönünden de ilginçlik ve çekicilik kazandırır. Paragrafsız bir yazı, okuyucuda kargaşa yaratır ve yazıyı anlaşılmaz kılar. Okuyucu tarafından yazının algılanması, kavranılması ve düşünsel bir sistematik oluşturulması süreçlerinde paragraf kaçınılmazdır. Paragraf okumayı kolaylaştırmasının yanı sıra yazıda yer alan düşünceleri de belirginleştirir. Yazı içerisinde paragraf ancak gerektiği yerde yapılmalıdır. Bir düşünce etrafında yer alması gereken cümleler dağıtılmamalı ve anlamsızca paragraflara bölünmemelidir. Paragraf, paragrafa bölünmemelidir çünkü bu durum okumayı ve anlamayı güçleştirir. Paragrafın ana düşünce cümlesi doğrudan ya da dolaylı bir biçimde belirtilebilir. Ana düşünce cümlesi her zaman paragrafın başında bulunmayabilir. Yazarın tutumuna göre başta, ortada ya da sonda bulunabilir. Yazar yazıyı ilgi çekici ve ilginç kılma amacıyla ya da tekdüzelikten kurtarma adına paragrafın istediği yerine bu cümlesini yerleştirebilir.

Yazıda cümle, duyguyu, düşünceyi, imgelemi eksiksiz dışsallaştıran sözler dizisidir.

Tartışma; okuyucunun bir konuya ilişkin kanı, düşünüş ve davranışını etkilemeyi, değiştirmeyi amaçlar. Öyküleme ise; okuyucunun bir olayın oluş sürecine dâhil edilerek, onun gelişmesini izleme amacına dayanır.

Yazıda betimleyici anlatım bir anlamda sözcükler yardımıyla bir kompozisyon oluş- turma, bir resim çizme işidir. Var olanların niteliklerini ve bu niteliklerin duyular üzerinde uyandırdığı izlenimleri belirtme çabasıdır. Düşünceye, imgeye görünürlük kazandırma, anlatımı renklendirme, düş gücünü harekete geçirmek için betimleyici anlatıma başvurulur. Yazıda seçilen konunun özelliğine göre, okuyucuda yaratılmak istenilen etkiye göre hemen her yazı türünde betimleyici anlatım kullanılabilir. Fakat bazı türlerde, örneğin makale, deneme, fıkra gibi yazılarda kullanımı sınırlıdır. Buna karşılık roman, öykü gibi türlerde öteki anlatım biçimleriyle birlikte sıklıkla betimleyici anlatıma başvurulur.

Güzel ve etkileyici yazmak yazmayı sık sık denemekle olasıdır. Yazarlıkta gelişkinlik sürekli yazarak elde edilir. Başlangıçta kötü yazılar yazılması umut kırıcı olmamalıdır. Yazıda yetenek denilen şey, emekle, çabayla elde edilen bir şeydir. Yazma alışkanlığına ilişkin süreç sizi daha iyiye ulaştıracaktır. Yazma süreçlerinin başlangıcında öykünme, yazar adayı için hem doğal hem de gereklidir. Çıraklık yıllarında düşüncelerin rahatça yeşerebileceği alanların bulunması ve onların taklidi kaçınılmazdır. Yazıyı öğrenme sürecinde çalışma ve öykünme yan yana gider. Bazı yazarlar için kendi özgünlüklerini ortaya koymazdan önce aylar yıllar gerekebilir. Ancak bir dolu taklitten sonra, yazıda özgünlüğe doğru ilk atılım gerçekleştirilebilir.

Yazıda abartılı üsluptan, karışık cümlelerden kaçınmak gereklidir. Kısa, yalın cümleler yeğlenmelidir. Basit cümleler karışık cümlelerden her zaman daha iyidir. Basit cümle tek bir yargı taşır. Birçok bileşik cümle bölünerek basit cümlelere indirgenmelidir. Yazıda okuyucunun aşina olduğu sözcüklerin kullanılması avantaj sağlar. Okuyucunun yabancısı olduğu sözcüklerden kaçınılmalıdır. Cümleler gereksiz, işlevsiz ve katkı sağlamayan sözcüklerden arındırılmalıdır. Cümlelerde yer alan fiillerin kullanımında etken çatılı olanlara öncelik tanınmalıdır.

İnsanı yazmaya yönelten pek çok neden vardır: bir bilginin paylaşımı, pratik bir yarar, sanatsal gerekçeler, acı veren tanıklıkların paylaşılma arzusu veya ünlü olma tutkusu yazıya yöneltir insanı.

Amacımızı belirleyen bu önermeye ana düşünce de denir. Ana düşünce cümlesinin, yazıya başlamadan önce düşüncede net bir biçimde belirlenmesi zorunludur. Sonradan yazılacaklara genellikle bu ana düşünce cümlesi yön verecektir çünkü yazının düşünce yapısı onun üzerine kurgulanır. Kaleme alınacak her öge onun denetimi altında bulunmalıdır. Asal önerme cümlesinin yazıda belli bir yeri yoktur. Bu cümle yazının başında, ortasında, sonunda olabileceği gibi bazen yazının tamamında içkin olarak yer alabilir. Ana düşünce cümlesi konu değil düşünce olmalı, açık ve özlüce anlatılmalı, farklı yorumlara yol açmamalı, geliştirilmeye uygun olmalıdır.

"Yazı yazmak, tanımadığım, benimle aynı dili konuşmayan ve benimle aynı çağda yaşamayan pek çok insana düşüncemi iletme olanağı veriyor." diyen yazar Luce İrigaray'dır.

Yazma eyleminde ilk yapılması gereken, bir konu seçmektir.

Bir yazıyı sonlandırabilme önermeyi zorunlu kılar. Onun aracılığıyla, ulaşılmaya çalışılan amaca varılır.

Yazıda yer alan paragraflarda düşünceleri geliştirmenin çeşitli teknikleri vardır. Bu teknikler şunlardır: Tanımlama, örnekleme, karşılaştırma ve tanık gösterme.

Yazma süreçlerinde kullanılan anlatım biçimleri sırasıyla; açıklama, tartışma, betimleme ve öykülemedir.