MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI

Radyo ve televizyon kuruluşlarının örgütleniş biçimi, yönetimi ülkeden ülkeye değişmekte, o ülkenin sahip olduğu siyasal, ekonomik, yönetsel ve hatta coğrafi farklılıklara göre şekillenmektedir. Kamunun sahipliğindeki elektronik medya kuruluşları, kâr amacı gütmeksizin toplumun eğitimine, kültürüne katkı sağlayacak yayınlar yapmakla yükümlüyken özel girişimcilerin sahipliğindeki medya kuruluşlarında amaç, kârı maksimize etmektir.

Yayın kuruluşlarının geliri devlet tarafından, devletin koyduğu kurallar çerçevesinde devlet bütçesinden ya da radyo ve televizyon hizmetlerinden yararlanma karşılığı olarak alınan ruhsat ücretlerinden sağlanmaktadır.

Yayınlarda başlıca amaç topluma hizmettir. Kamu hizmeti, kamu görevi anlayışını esas alan bu sistemde kamunun yararına olan her şey yayınlarda yer alır. Bu doğrultuda, ülkeyi yönetenlerin, devletin ya da siyasi partilerin çıkarları için değil tarafsız olarak toplumu bilgilendirmek için yayın yapılmaktadır.

Yayın kuruluşlarının yöneticileri daha çok hükümet tarafından ya da devletteki farklı kurum ya da makamlar tarafından atanır. Yöneticileri atama ve görevden alma Meclis, Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanı vd. tarafından yapılır.

BBC İngitere’de kurulmuş bir kamu yayın sisteminin örneğidir.

TRT’nin gerek BBC modelinden farklı olarak reklam alması gerekse örgütlenme olarak özerk olmaması nedeniyle kamu yayın sisteminden çok karma yayın sistemine uygun bir kurum olduğu yönünde görüşler vardır. Karma yayın sistemi, kamu yayıncılığı ile ticari yayıncılığın aynı anda var olduğu sistemlerdir.

Radyo ve televizyon kanallarının özel girişimin elinde olduğu yayın sistemidir. Ülkelerin yasaları çerçevesinde isteyen her gerçek ya da tüzel kişilerin gerekli şartları yerine getirerek radyo televizyon kanalı kurma ve işletme hakkı vardır. Özel girişimci sistemde yayıncılık kâr amacıyla yapılmaktadır.

Türkiye’de özel televizyonların karasal yayıncılık girişimleri açısından 1990 yılı milat olarak kabul edilmektedir. O dönemde Türkiye’de özel televizyon yayıncılığıyla ilgili yasal düzenlemeler bulunmadığı için ilk özel televizyon kanalı olan Magic Box şirketine ait Star 1 ilk yayınını yurtdışından yapmış, uydu üzerinden yapılan bu yayın Türkiye’de küçük çanak antenlerle izlenmiştir.

Kamu hizmeti yayın sistemi, yayın kanallarının doğrudan ya da dolaylı olarak devletin elinde bulunduğu ve kamu yararına yayın yapılan sistemlerdir. Yayınlarda temel amaç, kamuya, topluma hizmet vermektir.

İzleyicilerin ticari kanalların dinamik, açık fikirli ve Batılı bir görüntü yansıtan programlara gösterdiği ilgi izleyici ölçümlerinde TRT’nin gerilerde kalmasına yol açmıştır. Bunda özel televizyonların yayınlarının çekiciliği değil, devlet televizyonunun yayınlarının aşırı denetimi, sansürü, kuru ve yavan oluşu daha önemli bir etkendir.

Yayınlarda temel amaç, kamuya, topluma hizmet vermektir.

Kamu sahipliğindeki medya kuruluşlarının reklam almamasının en önemli nedeni, yayın üzerinde reklam verenin ya da başka çıkar gruplarının herhangi bir etkisinin olmasını engellemektir.

BBC’nin radyo şebekesi 5 kanaldan yılda 35 bin saat radyo yayını yapmaktadır.

TRT’nin gerek BBC modelinden farklı olarak reklam alması gerekse örgütlenme olarak özerk olmaması nedeniyle kamu yayın sisteminden çok karma yayın sistemine uygun bir kurum olduğu yönünde görüşler vardır.

BBC, 1927’de Kraliyet Beratı ile bir kamu kurumu olarak yeniden örgütlenmiştir.

Özel girişimci sistemde siyasal iktidar ile yayın kanalları arasındaki ilişki yasalarla çizilmiştir.

Türkiye’nin ilk özel televizyon kanalı Star 1, Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın oğlu Ahmet Özal ve işadamı Cem Uzan ortaklığında kurulmuştur.

İlk haber kanalı olma özelliğine sahip NTV 1996 yılında yayına geçmiştir.

İlk özel televizyon kanalı olan Magic Box şirketine ait Star 1 ilk yayınını yurtdışından yapmış, uydu üzerinden yapılan bu yayın Türkiye’de  küçük çanak antenlerle izlenmiştir.

Türkiye’de radyo televizyonun örgütlenmesine ilişkin kanun 1961 Anayasası’nın 121. Maddesi uyarınca kabul edilen ve yürürlüğe giren 359 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Kanunu’dur. Bu kanunun yürürlüğe girmesiyle TRT 1 Mayıs 1964’te kurulmuştur.