MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI - Deneme Sınavı - 3

Yatay (horizantal integration) birleşme/bütünleşmede bir gazete sahibi yine bir gazeteyi satın alırsa bu durum yaşanmaktadır. Burada sadece kendi faaliyet alanında kalma durumu söz konusudur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kolektif şirket için uygulanan birçok kanun maddesi komandit şirketler için de geçerlidir. En az sermaye zorunluluğu yoktur. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Yeni kanunla birlikte limited şirketlerde de en az ortak sayısı şartı bire düşürülmüş; gerçek sermayedarın tek başına limited ya da anonim şirket kurmasına imkân tanınmıştır. Limited şirketin en az sermayesi 10.000 TL’dir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Basın işletmeleri çalışan sayısı, üretim kapasitesi ve ciro büyüklüğü bakımından: küçük (1-6 çalışan kişi), orta büyük (6-50 çalışan kişi), büyük (50-2000 çalışan kişi) ve mega işletmeler (2000 ve üzeri çalışan kişi) boyutunda hizmet vermektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yüksek karlılık, medya sahibi olmanın büyük sermaye sahiplerinin ilgisini çekmesinin nedenlerinden birisi değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Avrupa’da baskı yapılabilen ilk matbaanın 1450 yılında kurulduğu kabul edilmektedir.

1831’de ise II. Mahmud İstanbul’da kendi resmî gazetesi Takvim-i Vekayi’yi yayınlatmıştır. Takvim-i Vekayi 4608. sayıdan sonra, TBMM Hükümeti tarafından verilen “Resmî Ceride” adını almıştır. “Resmî Ceride” de 763. sayısından sonra “Resmî Gazete” adıyla günümüze kadar gelmiştir.

Osmanlı topraklarında yayımlanan Tercüman-ı Ahval ilk özel Türkçe gazete olarak kabul edilmektedir.

1493 yılında İstanbul’da ilk matbaa Musevi Hahamı Gerson tarafından II. Beyazid zamanında kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı topraklarındaki ilk Türkçe gazete Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından 20 Kasım 1828’de Kahire’de yarısı Türkçe, yarısı Arapça olarak yayınlatılan Vekayi-i Mısriye olmuştur. Doğru cevap B'dir. .

Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte, yeni dönemin savunucu olan gazeteler ve sahiplerinin yanı sıra önde gelen gazetecilerin bile siyasi ve ekonomik güçleri artmıştır. Ortadan kaldırılan muhalif basının yerine İstanbul’da Yunus Nadi’nin Cumhuriyet’i (8 Mayıs 1924) ve Mahmut Soydan’ın Milliyet’i eklenerek iktidar partisi boşluğu doldurmuştur. Basın sürekli olarak CHP’nin sıkı kontrolü altında tutulmuş, dini yayınlara hiç izin verilmemiş, sola ise Kemalist çizgiye ters düşmemek kaydıyla sınırlı izin verilmiştir. Basın tek sesli olarak partiden gelen yönergeleri ve Atatürk devrimlerini tartışmasız topluma aktarma görevi yapmıştır. CHP, basının bu önemli rolü nedeniyle kendisine bağımlı kılmış ve Yunus Nadi, Asım ve Hakkı Tarık Us, Mahmut Soydan gibi gazete sahip ve yöneticilerini siyasete taşıyarak milletvekili yapmıştır. Ayrıca kağıt ve resmî ilan gibi yöntemlerle basın kontrolü sağlamlaştırılmıştır. Doğru cevap C'dir.

Doğan Grubu sahibi olduğu Doğan Gazetecilik, Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık, Doğan TV Holding, Doğan Haber Ajansı, Doğan Dağıtım Satış Pazarlama, Doğan İnternet Yayıncılığı ve Yatırım, Doğan Media International GmbH ve Mozaik İletişim Hizmetleri’ndeki paylarının tamamı Demirören Grubu’na devretmiştir. Doğru cevap D'dir.

90’lı yılların en önemli gelişmesi kuşkusuz televizyon ve radyo yayıncılığına basındaki büyük grupların da girmesidir. Böylece sadece gazete sahibi olan patronlar, Uzanların zorlamasıyla televizyon ve radyodaki kamu tekelinin delinmesi ve 1993 yılında yapılan anayasal düzenlemeden sonra radyo ve televizyon yayıncılığına yatırım yapmışlardır. Önemli gazete patronları aynı zamanda iddialı TV kanallarına da sahip olarak ve medyadaki güçlerini iyice pekiştirmişlerdir. Doğru cevap E'dir.

Sabah ve ATV’nin devrinde Bilgin ve Ciner arasında hileli bir sözleşmenin ortaya çıkması üzerine TMSF yeniden ATV ve Sabah’ı Ciner Grubundan almış ve bu şirketler Ciner Grubuna satıldığının çok üstünde bir fiyata Çalık Grubu’na verilmiştir. 5 Aralık 2007 yılında ATV- Sabah gurubu ihalesi tek katılımcıyla gerçekleştirilmiştir. Çalık Grubu’nun büyük ortağı olduğu Turkuvaz Radyo Televizyon Gazetecilik ve Yayıncılık A.Ş, 1,1 milyar dolarlık ihale bedelini KDV’siyle birlikte 1.25 milyar doları nakit olarak Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna (TMSF) ödeyerek ATV-Sabah medya grubunun resmen sahibi olmuştur. Doğru cevap A'dır.

İHA, İhlas Grubunun haber ajansıdır. Diğer seçeneklerde televizyon kanalları verilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Medya sahibi olmak büyük sermaye sahiplerinin neden ilgisini çekmektedir? Sönmez (2003), büyük sermayenin medya sahibi olma amacını şu şekilde belirtmektedir:
1. Diğer sektörlerin erişemeyeceği ve elit (toplumun üst sınıfının) kesimin elinde bulundurması ile oluşan statü ya da toplumsal üstünlük farklılığı,
2. Kamuya hizmet etmesi (kamusal kullanım),
3. Medya sahipliğini elinde bulunduran sermaye sahibinin kamuoyunu etkileme, yönlendirme, yönetme fonksiyonuna sahip olması,
4. Medya dışında kalan iş alanlarındaki yatırımlarda kuvvetli olmak, rekabet avantajını diğerlerine göre büyük oranda ele geçirmek,
5. Uç fikri ve bilgiyi topluma ulaştırmak ve yansıtmak, popüler kültür vasıtasıyla rant sağlamak ve popüler kültürü paraya çevirmek,
6. İdeolojiler kurabilmek, geliştirebilmek ve istenen ideolojik alt yapıyı kurmak.

Doğru cevap C'dir.

Tek Kişi İşletmesi: Emek, sermaye ve sorumluluk açısından bir kişinin gözetiminde olan işletmelerdir. Tek kişinin kurduğu bu tür işletmelerde işletme sahibi işletmeye koyduğu sermaye dışında kendi öz varlığı ile de borçlulara karşı sorumludur. Basın işletmeciliğinde daha çok yerel düzeyde görülür. Doğru cevap D'dir.

Dünyada 2000 yıllarından itibaren medya kuruluşlarında şirket evlilikleri, çapraz sahiplik gibi yeni eğilimlerin sıklıkla ortaya çıktığı görülmektedir. Amerika’daki Time-Warner ve American Online arasındaki ortaklık (AOL) dünyanın en önemli medya birleşmesi olarak gösterilebilir. Şirket birleşmeleri (mergers) ve satın almaları (acquisitions) bir strateji olarak tercih edilmektedir. Medyada firmalar büyük gruplara dönüşmüştür. Bunlardan bazıları, Rupert Murdoch’un 21st Century Fox/News Corporation, Walt Disney, Viacom, Comcast, CBS, Sony, NBC, Time Warner AOL, Maxwell grubu, Fransız Hachette grubu, Vivendi ve Hersant, İngiliz Pearson grubu, Amerika’da, Alman Bertelsmann grubu ve Axel Springer, İtalya’da Mediaset (Berlusconi) sayılabilir. Devasa ölçülerdeki medya tekelciliği ve gücünün zengin işadamı Berlusconi’yi İtalya’ya uzun yıllar başbakanlığa taşıdığı unutulmamalıdır. Doğru cevap E'dir.

Basın işletmeleri çalışan sayısı, üretim kapasitesi ve ciro büyüklüğü bakımından: küçük (1-6 çalışan kişi), orta büyük (6-50 çalışan kişi), büyük (50-2000 çalışan kişi) ve mega işletmeler (2000 ve üzeri çalışan kişi) boyutunda hizmet vermektedir.

Yeni kanunla birlikte anonim şirketin en az ortak sayısı bire düşmüştür. Artık bir gerçek ya da tüzel kişi gerekli şartları yerine getirmek kaydıyla tek başına anonim şirket kurabilmektedir.