MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI - Deneme Sınavı - 16

Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. Limited şirkette ortak sayısı en az bir, en çok elli olabilir. Yeni kanunla birlikte limited şirketlerde de en az ortak sayısı şartı bire düşürülmüş; gerçek sermayedarın tek başına limited ya da anonim şirket kurmasına imkân tanınmıştır. Limited şirketin en az sermayesi 10.000 TL’dir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kamu hizmeti yayın sisteminde yayın olanakları, istasyonları, şebeke vericileri sınırlı
tutulmaktadır. Stüdyo ve stüdyoda bulunan teknik donanım devletin ya da merkezi hükümetlerin elinde ya da denetimindedir. Diğer seçenekler özel girişimci sistemin özellikleridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kamu hizmeti yayın sisteminde yayın olanakları, istasyonları, şebeke vericileri sınırlı
tutulmaktadır. Stüdyo ve stüdyoda bulunan teknik donanım devletin ya da merkezi hükümetlerin elinde ya da denetimindedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

BBC; BBC 1 ve BBC 2 olmak üzere iki televizyon servisine yayın yapmaktadır. BBC 1, toplumun daha geniş kesimlerine seslenen bir kanal olarak popüler ve hafif programlara daha fazla yer vermektedir. BBC 2 ise toplumun sanat, edebiyat, kültür konularıyla daha çok ilgilenen aydın kesimine yönelik programlara daha geniş yer vermektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Genel Müdürle birlikte 9 üyeden oluşan Yönetim Kurulu üyelerinin ikisi Bakanlar Kurulu tarafından atanmakta, dördü üniversiteler, konservatuvarlar, tiyatro ve operacılar tarafından seçilmektedir. İkisi Kurul tarafından TRT personeli içinden seçilirken Genel Müdür de Yönetim Kurulu’nun Turizm ve Tanıtma Bakanlığı’na önerdiği adayın Bakanlar Kurulu’nda görüşülmesiyle atanmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Her ne kadar İTÜ deneme yayınları yapmış olsa da karasal televizyon yayınının daha geniş
kitlelere ulaştırılması TRT yayıncılığıyla mümkün olmuştur. 31 Ocak 1968 yılında başlayan
TRT yayını Ankara’da yaşayan 1 milyon 270 bin kişi tarafından izlendi. Doğru cevap E şıkkıdır.

1990 yılından itibaren Türkiye’de özel televizyon kanalların yayına başlamasıyla birlikte TRT izleyici reytingleri, program alımları, yayın hakları, reklamlar gibi birçok cepheden rekabetle karşı karşıya kalmıştır. TRT son yıllarda özel kanallarla mücadele etmek için ulusal televizyon kanallarının yayınlarını tematik bir mantıkla yeniden düzenlemiştir. TRT 1 genel eğlence kanalı olma özelliğini sürdürürken TRT 2 kültür ve sanat, TRT 3 spor, TRT 4 eğitim kanalı olarak yeniden yapılandırılmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Devletin ya da hükümetlerin yayınlarda denetimi yayına izin vermek ve yayınların belirlenmiş genel koşullara uyup uymadığını sağlamak özel girişimci sistemin özelliklerinden biridir. Devletin ya da hükümetin yayın öncesi ve sonrası herhangi bir denetimi söz konusu değildir. Diğer seçenekler kamu hizmeti yayıncılığı sisteminin özellikleridir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Televizyon yayıncılığı konusunda TRT’den farklı bir çizgi izleyen ve TRT’ye alternatif oluşturan başta Star 1 olmak üzere özel kanalların meşruluğu için gerekli yasal düzenlemeler uzun süre görüşülmüş, 1994 yılında 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’ la özel televizyon kanallarının önü açılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özel radyo yayınlarının başlangıcı Türkiye’de özel televizyon yayıncılığının başlamasından
hemen sonra olmuştur. 5 Haziran 1992’de Etiler’de yayına geçen Kent FM ve hemen sonra 99 genç girişimcinin bir araya gelerek kurduğu Turkuaz Holding’in başlattığı Genç Radyo özel radyo yayıncılığının öncüleri olmuştur. Daha sonra Power FM, Energie FM, İstanbul FM, Number One FM, Radyo Tek, Metro FM, Best FM, Metropol FM gibi radyoların yayına geçmesiyle hız kazanan özel radyoculukta tam anlamıyla bir patlama yaşanmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Özel kanallar yayın akışlarını izleyicilerin günlük yaşam akışlarına uygun olarak düzenleme
yöntemiyle istedikleri hedef kitleye de rahatça ulaşmayı başarabilmiştir. Bu düzenlemede,
belli programlar günün belli saatlerinde belli bir izleyici kitlesi hedefleyerek yayına verilmektedir. En fazla sayıda izleyicinin ekran başında bulunduğu varsayılan, akşam saat 7 ile 11 arasındaki zaman dilimini kapsayan prime-time’da özel kanallar daha geniş bir izleyici kitlesine seslenebilmek için çabalamaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Vilayet gazetelerinin temel amacı, İmparatorluğun çeşitli bölgelerinde başlamış olan ayrılıkçı akımlara karşı mücadele etmektir. Bir başka ifadeyle ilk yerel gazetelerin çıkışı, yönetimle ilgili sorunlardan kaynaklanmıştır.

İkinci meşrutiyet’in ilanından sonra özel girişimciler tarafından pek çok yerel gazete çıkarılmıştır. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanı ve ertesi yıl çıkarılan yeni basın kanunu hem İstanbul basınında hem de gelişmiş bazı bölgelerde yeni gazetelerin çıkmasını sağlamıştır. Sansürün kaldırılmasıyla birlikte ortaya çıkan özgürlük ortamı, çeşitli fikirleri savunan birçok gazetenin yayımlanmasına yol açmıştır.

Yerel basının önemli bir gelişimin gösterdiği ilk dönem, çok partili seçimlerin yapıldığı 1946 yılından sonrasıdır. 1950’de basın yasası değiştirilmiş, 1952 yılında basın çalışanlarının haklarını düzenleyen bir yasa çıkarılmış ve gazetecilerin sendika kurabilmesi, sigortalı olması, iş mukavelesi yapabilmesi, izinlerini düzenleyebilmesi gibi çok önemli haklar sağlanmıştır.

Liberal ekonominin gereklerine uygun olarak 1990 ve sonraki dönemde, yerel gazeteler piyasa kurallarına göre kurulmuştur. Reklam potansiyelinin yüksek olduğu gelişmiş illerde yerel gazeteler görece daha gazla nicel ve nitel büyüme sağlamışlardır. Bu illerde gazetecilik meslek olarak daha önemli konuma gelmiş, pek çok kişi sadece gazetecilik yaparak hayatını sürdürmüştür. Ekonominin gelişmediği illerdeki yerel basın ise işlevsiz bir duruma düşmüş, yerel gazeteler sadece resmi ilan almak için genellikle matbaacılık yapan işletmelere dönüşmüştür.

Türkiye’de yerel basının yapısal özelliklerinden kaynaklanan ve bazıları çözümsüz hâle gelmiş olan pek çok sorunu bulunmaktadır. Sorunların temelinde, yerel gazetelerin Osmanlı döneminden başlayarak, yerel ihtiyaçtan kaynaklanmak yerine merkezi bir planlama ile kurulmuş olması yatmaktadır. Yerel gazeteler merkezin, taşraya iletmek istediği mesajlar için bir araç olarak düşünülmüştür. Batı’da ise yönetim yapısının gereği olarak yerel basın doğal bir işlev yerine getirmek üzere kendiliğinden doğmuştur.

Basın İlan Kurumu, 40’ı aşan şubesinde, o illerde yayımlanan gazeteleri sıkı bir şekilde denetlediği için, gazetelere ilişkin ayrıntılı veriler sunabilmektedir. 2014 yılı sonu itibariyle şubelerin bulunduğu illerde toplam 697 gazete resmî ilan yayımlama hakkına sahiptir. Bu gazetelerin içinde İstanbul merkezli olarak yayımlanan ulusal gazeteler de dâhildir. Basın İlan Kurumu görev alanındaki yerlerde resmi ilan yayınlanan gazetelerin sayısı İstanbul’da 49, Sivas’ta ise 3’tir.

Basın İlan Kurumu mevzuatında, çalışanların niteliğine ilişkin olarak da bazı düzenlemeler getirilmiş bulunmaktadır. Bu kuralların en önemlisi, fikir işçisi kadrosunda çalışacaklarda aranacak şartlar arasına iletişim eğitimi alma şartının da bulunmasıdır. İletişim fakültesi mezunları ya da meslek yüksekokullarının iletişimle ilgili bölümlerinden mezun olmak bir gereklilik olarak yerini almıştır.

Yerel gazetelerin birçoğunun satış geliri yetersizdir. Bunda satışların ve abonelerin sayı olarak düşük oluşu yanında, gazete birim fiyatının düşük tutulması da etkendir. Esasen, satıştan gelir elde etme birincil amaç olmaktan çıkmıştır. Çalışanların koşullarını da doğrudan etkileyen gelir durumu genellikle resmî ilanlara bağlıdır. Gazeteler belli bir satışı sağlayarak, Basın İlan Kurumu’nun asgari şartlarını yerine getirmek ve o ilde dağıtılan resmî ilan/reklam bedelinden pay almak için çaba göstermektedir.

Yerel gazeteleri için satıştan gelir elde etmek birincil amaç olmalıdır ancak birçok yerel gazetenin satış geliri yetersizdir. Bu sebeple gazeteler resmi ilanlardan para kazanmaya çalışmaktadır.