MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI - Deneme Sınavı - 14

Üç büyük şehir dışında en büyük resmî ilan reklam gelirinin oluştuğu Bursa’da gazete başına yıllık gelir 1 milyon lirayı aşmaktadır.

Biçimsel Basın Özgürlüğü

1980 sonrasında, Türk basınında en belirgin şekilde göze çarpan unsurların ulusal ve hatta uluslararası holdinglerin basın alanına yönelmesi ve bu gelişmeyle beraber gündeme gelen tekelleşme olduğu söylenebilir.

UNESCO’nun hazırladığı Mc Bride Raporu’nda tekelleşme sorunuyla ilgili şu ibarelere yer verilmiştir: “Enformasyon özgürlüğünün temel kriterlerinden birinin kaynakların çoğulculuğunda yattığı söylenebilir. Siyasal sistem ne olursa olsun, bu kaynakların hakim grupların elinde temerküz etmesi, özgürlüğün çarpıtılmasına yol açar.

Siyasal sistem içindeki çıkar dengeleri ve ülke çapında dağıtımı yapılan gazetelerin ve izlenebilen TV kanallarının birkaç kişinin elinde toplanması, tek bir kişiye ekonomik bağımlılık dolayısıyla çalışanları olduğu kadar, kamuoyuna ulaşan mesajları etkilemekte, dolayısıyla medya kurumlarının yapısı haberlerin kamuoyuna yansımasında giderek daha belirleyici olmaktadır. Ekonomik çıkar çevreleriyle griftleşen medya patronlarının çıkarlarının haberler üzerindeki belirleyiciliği, kimi zaman oto sansür, kimi zaman haberin hiç yayımlanmaması ya da yayımlanma, yer alma biçimini etkileyecek şekilde ortaya çıkabilmektedir.

Görüldüğü üzere 80’li yıllar darbeyle başlamış, ardından basın dışı sermayenin gazeteciliğe dâhil olmasıyla iletişim ortamı holdingleşmiş, dolayısıyla geleneksel gazeteciliğin sınırları ve ilkeleri ciddi bir değişim yaşamıştır.

Türkiye’de işsizliğin en fazla olduğu sektör yüzde 17 ile medyadır.

Medyada esnekliğin diğer bir tezahürü, “iş güvencesi”nin ortadan kalkmasıdır. Medyada esnek çalışma, çıraklık müessesesine benzer bir şekilde, stajyer personelin ömür boyu stajyer personele terfi ettirilmesi olarak ortaya çıkmaktadır. “Stajyer” personel, sigortasız, sosyal güvencesiz ve örgütsüz genç emek olarak işverene istediğinden daha fazlasını vermektedir.

Esnekliğin bir diğer görüntüsü ise “havuz sistemi” denilen yöntemle, basın çalışanın tek ücret karşılığında birkaç gazete ve televizyona hizmet vermesidir.

Medyada çalışma koşullarına bakıldığında kadın çalışanların genellikle alt düzeye yoğunlaştıkları, daha tepe yöneticilerin de ağırlıklı olarak erkeklerden oluştuğu görülmektedir.

Mustafa Kemal Ankara’ya yerleştikten sonra kendi denetiminde 10 Ocak 1920’de Hâkimiyet-i Milliye isimli gazeteyi çıkartmıştır.

1946’da 202 gazete 100 bin toplam tiraja sahipken, 10 yıl sonra büyük bir patlamayla birlikte bu rakam 1 milyonu aştı. Başyazıya dayanan gazetecilik anlayışından haber ve resme dayalı gazeteciliğe geçildi. Bu dönüşümde en büyük pay 1948’de kurulan Hürriyet’in olmuştur.

Sedat Simavi, 26 Kasım 1968’de Günaydın gazetesini çıkartmıştır. Günaydın’ın öncülüğünde ofset teknolojisi önem kazanmıştır.

Milliyet, Sabah, Hürriyet ve Türkiye gibi gazeteler kupon ve promosyon yöntemleriyle bir milyon tirajı aşmışlardır.

Milliyet’i 1979’da satın alarak basın sektörüne giren işadamı Aydın Doğan 1994 ekonomik krizinden büyüyerek çıkmış ve Erol Simavi’den Hürriyet’i satın alarak yazılı medyanın en büyük ismi hâline gelmiştir. Doğan Grubu 1993 yılında Doğuş Grubuyla ortaklaşa kurdukları Kanal D ile televizyon yayıncılığını da başlamıştır.

Uzan ailesinin “medya” alanındaki en dikkate değer girişimi, Ahmet Özal’la ortaklaşa 1989 Ağustos’ta kurdukları Magic Box Şirketiyle Türkiye’nin ilk özel televizyonu Star 1’i faaliyete geçirmeleridir.

1990’lı yıllardan günümüze kadar medya sektörünün gelişimi değerlendirildiğinde, Türkiye’deki büyük sermaye sahiplerinin medya alanına ciddi oranda ilgi duydukları görülmüştür. Medya sektörünün farklı alanlarındaki satın almalar sayesinde, sermaye sahiplerinin medya sahipliği sayesinde kar etmenin yanı sıra, önemli konumlara geldikleri bilinmektedir.

Haber ve düşünce üreten medya işletmelerini, yazılı (gazete, dergi), işitsel (radyo), görsel (televizyon) ve elektronik yayıncılık yapan işletmeler şeklinde 4 temel bölüme ayırabiliriz.