MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI - Deneme Sınavı - 8

İlk sendikaların önemli bir bölümü, belirli bir meslekten işçiyi bünyesinde barındıran “meslek sendikaları”dır. Bu sendikalar çoğunlukla vasıflı işçileri örgütleyen yapılar olarak faaliyet göstermiştir. Bu nedenle 18. yüzyılda sendikacılık işçilerle özdeş bir kavram olarak görülmüş ve bu süreçte verilen mücadele emeğin mücadelesi olarak algılanmıştır. Dolayısıyla bu yıllarda birçok ülkede en yaygın görülen sendika türü, işçi sınıfının en nitelikli veya vasıflı kesimlerinin biraraya geldiği meslek sendikaları olmuştur. Doğru yanıt C şıkkıdır.

İlk memur örgütlenmesi 1890 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki posta işletmesinde kurulmuş, 1917 yılında da Amerikan kongresi tarafından kabul edilmiştir. Amerika’da kurulan memur sendikaları, çalışma koşullarının düzenlenmesi, kendi çıkarları ile ilgili yasaların çıkartılması, daha iyi hizmet koşulları sağlanması, yeterlilik sisteminin korunması ve kredi kolaylıkları sağlanması gibi konularla ilgilenmeyi amaçlamıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO); 1919’da Versailles Barış Anlaşması uyarınca kurulmuş ve1946 yılında Birleşmiş Milletlerin uzmanlık kuruluşu olmuştur. Sosyal adalet ilkeleri, evrensel insan ve çalışma haklarının korunması temelinde kurulmuştur. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Türkiye Uluslararası Çalışma Örgütüne (ILO) 1932 yılında üye olmuştur. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Demokratik sistemlerin işlerliğini sağlama için yasama, yürütme ve yargı dışında dördüncü güç olarak medya kabul edilmektedir.

Münih Şartı dünya genelinde birçok basın örgütlenmesi tarafından benimsenmiş ve hatta Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ) tarafından ulusal ve uluslararası basın meslek örgütlenmelerine tavsiye edilmiştir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Türk basın çalışanları için sendikal örgütlenmenin başlangıcı olarak kabul edilen oluşum Matbuat-ı Osmaniye Cemiyetidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

1961 tarihinde çıkarılan 212 sayılı kanunla Basın İş Kanunu ile basın çalışanlarına bazı haklar tanınmasına dönemin patronları tepki göstermiş, Akşam, Cumhuriyet, Dünya, Hürriyet, Milliyet, Tercüman, Vatan, Yeni İstanbul ve Yeni Sabah gazetelerinin sahipleri üç gün gazete çıkarmamışlardır. Bu gazetelerde çalışan gazeteciler ise Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın desteğiyle bu üç gün boyunca Basın adlı bir gazete yayınlamışlardır. Bugün bu yasanın değiştirildiği 10 Ocak tarihi de Çalışan Gazeteciler Günü olarak kutlanmaktadır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Gazetecilerin mesleki ve sosyal haklarının diğer işçilere göre daha farklı ve özel bir şekilde düzenlenmesinin nedenlerini üç başlık altında incelemek mümkündür:

• Gazeteciliğin diğer iş kollarına göre farklı çalışma tarzı,
• Gazetecilik mesleğinin toplum içindeki yeri,
• Basın özgürlüğü.

Doğru cevap A'dır.

Teknolojik gelişmeler pek çok sektörü olduğu gibi basın sektörünü de etkilemiştir. Bilgi teknolojilerindeki gelişmeler basın sektöründe yazılı basın gazeteciliğine ilave olarak radyo- televizyon gazeteciliği ile İnternet gazeteciliği adı altında iki yeni gazetecilik türünün ortaya çıkmasına yol açmıştır. Doğru cevap B'dir.

Basın günümüzde kamuoyu yaratma ve etkileme konusunda demokratik rejimlerin dayanağı olarak çağdaş toplumların en etkili gücü haline gelmiştir. Bütün bu nitelikler diğer işletmelerden farklı olarak basın işletmelerine yasama, yürütme ve yargı güçlerini eleştiren ve hatta denetleyen dördüncü güç olma özelliği kazandırmıştır. Böylece basın, toplum adına toplumu denetleyen bir kamu denetçisi işlevi üstlenmiştir Doğru cevap C'dir.

“Biçimsel Basın Özgürlüğü” hür ve demokratik toplumda basının kamuoyu oluşturma, siyaset yapabilme görev ve yetkileri olmasının gereği, basının bir kurum olarak işletme araç ve gereçleriyle birlikte korunması olarak ifade edilmektedir. Doğru cevap D'dir.

“Maddi Basın Özgürlüğü”; haber, bilgi sağlama serbestîsi, haberlerin içerik ve yapısını belirleyebilme ve ya- yınlayabilme serbestîsi, haberlerin çoğaltılıp, dağıtılabilmesi serbestîsi olarak ifade edilen her türlü devlet müdahalesini yasaklayan üç unsurdan oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de gazetecilerin çalışma hayatına yönelik hukuki düzenlemeler 1864 tarihine kadar uzanmaktadır. Ancak bu konuda ilk kanuni düzenleme 1952 tarihli 5953 sayılı Basın İş Kanunu’dur. Doğru cevap A'dır.

25.05.1935’te Ankara’da yapılan 1. Basın Kongresi, gazetecilerin bireysel mücadele doğrultusunda basına ilişkin sorunların tartışıldığı ve çözüm arandığı ilk girişimdir. Doğru cevap B'dir.

Gazetecilik mesleğinin doğuşu, Türkiye’de 1830’lu yıllara dayandığı hâlde, profesyonel bir meslek olarak kabulü uzun yılları gerektirmiştir. Mesleğin uzun yıllar profesyonelleşememesi, mesleki bağımsızlığın kazanılmasını geciktirmiş, hukuksal olarak koruma kap- samına alınmasını engellemiştir. Mesleğin profesyonelleşmesini engelleyen bu nedenler şu şekilde açıklanabilir:

Gazete işletmelerinin çalışanlara yeterli ücret ödeyememesi, bu nedenlerden biridir. Bu bağlamda gazetecilik mesleği başlıca geçim kaynağı olarak seçilebilecek bir meslek olmadığından, diğer mesleklerle birlikte yürütülen bir yan uğraş özelliği taşımaktadır.

Cumhuriyetle başlayan sürece hatta 1950’li yıllara kadar, Türk toplumunda okur-yazar, dahası entelektüel birikimi olan insanların az olması, bu mesleğin başlıca geçim kaynağı olarak seçilebilmesinin önünde bir başka engeldir. Zira entelektüel birikime sahip olan kişilerin, gazetecilik mesleğinin ücretinin düşük olması nedeniyle memuriyet görevi ile birlikte bu mesleği birlikte yürüttükleri görülmektedir Bu bağlamda da gazetecilik diğer mesleklerin gölgesinde kalmaktadır. Gazeteciliğin profesyonel bir meslek haline gelmesine kadarki süreçte, bütün bunlara ek olarak, Türk toplumunun da gazeteciliğe ve gazetecilere bakış açısı olumsuzdur.

Türkiye'de gazetecilik mesleği bu nedenlerle geç profesyonelleşmiştir. Bunun bir nedeni değil sonucu olarak gazetecilik mesleği ile ilgili iş kanunu geç çıkmıştır. 

Doğru cevap C'dir.

Basının dördüncü güç olarak kabul edilmesi yasama, yürütme ve yargının yanı sıra basının kamuoyu yaratma ve kamu yararını gözeterek kamuyu bilgilendirme etiğinden ileri gelmektedir. Doğru cevap D'dir.

5953 sayılı Kanun’da değişiklik yapan kanunların ikincisi ise 6253 sayılı Kanun’a göre daha köklü değişiklikler getiren ve gazetecilere yönelik en ileri düzeyde haklar ihtiva eden 212 sayılı Kanun’dur. Gazetecilere sağladığı haklar nedeniyle, günümüzde 5953 sayılı Kanun yerine kullanılan 212 sayılı Kanun, basın sektöründe bugün varılan noktaya gelinmesi açısından adeta bir başlangıç olarak değerlendirilebilir. Basın İş Kanunu’nda değişiklik yapan 212 sayılı Kanun’la gazetecilerin elde ettikleri haklar kısaca şu şekilde özetlenebilir:

• Sendika kurabilmek,
• İşverenin gazeteci ile yazılı iş sözleşmesi yapma zorunluluğu,
• Sosyal sigortalardan yararlanmak,
• İş anlaşmasını bozmak isteyen gazete sahibinin gazeteciye kıdemine göre tazminat ödemesi zorunluluğu,
• Askerlikte, mahkûmiyet ve gazetenin kapanması hallerinde gazeteciye ücret ödenmesi zorunluluğu,
• Haftalık tatil ve yıllık ücretli izin hakkı vb.

Doğru cevap E'dir.

Basın iş hukukunun temel kavramı gazetecidir.

Çalıştırdığı gazeteci ile iş ilişkisinin iş sözleşmesine dayanması,gazeteciyi çalıştırdığı işyerinin Kanunda öngörülen işyerlerinden olması ve gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması uygulanırsa basın iş kanunu’na göre işveren sayılırlar.

Doğru yanıt E seçeneğidir.