MEDYADA ÇALIŞMA HAYATI - Deneme Sınavı - 17

İletişim sürecinde gerekli olan dört ögenin (verici, alıcı, kanal, mesaj) nitelikleri, özellikleri
iletişim türlerini de oluşturmaktadır. İletişim sürecinde, göndericinin amacı, vereceği iletinin türü, alıcının nitelikleri gibi özellikler de iletilerin nasıl verileceğini belirleyen etmenlerdir. Örneğin iki kişi aynı ortamda bulunuyorsa iletişimin türünü, gönderici ve alıcının konumları, olanakları, iletinin özelliği ve amacı belirleyecektir. Dolayısıyla bu kişilerin iletişimi, büyük olasılıkla yüzyüze, söz ve hareketler kullanılarak gerçekleştirilecektir. Oysaki daha geniş kitlelere ulaştırılması düşünülen mesajlar için farklı bir yol ve kanal kullanmak gerekecektir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Medyadaki tekelleşme temelde iki biçimde gelişmiştir. Sektör içinde değişik faaliyet alanlarında yer alan kuruluşların, örneğin üretim yapan kuruluşlar ile dağıtım yapan kuruluşların tek bir firma içinde bütünleşmesiyle dikey tekelleşme oluşmaktadır. İkinci
tekelleşme biçimi olan yatay tekelleşme ise değişik medya kuruluşlarının birleşme ya da
satın alma yoluyla tek çatı altında bütünleşmesidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yazı işleri, haberleri toplayan, gazeteye hangi haberlerin, hangi hacimde, hangi tipografik
özelliklerle ve görsel estetikle gireceğini belirleyen temel birimdir. Gazetenin türüne, amacına ve büyüklüğüne göre farklılık göstermekle birlikte bir ulusal günlük gazetenin
yazı işleri bazı temel seksiyonlardan oluşmaktadır. Bir gazetede en azından, birinci sayfa,
iç politika, dış politika, toplum ve magazin haberlerini de kapsayan genel haberler ve spor
servisleri bulunmaktadır. İlan ve reklam servisi idari birimin bir parçasıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sayfa sekreterleri de editörler gibi gazete sayfalarının oluşumunu sağlayan görevlilerdir
ancak onlar işin teknik kısmından yani mizanpajından sorumludur. Sayfa sekreterleri,
editör ve yardımcıları tarafından belirlenen ve gazeteye girmesine karar verilen haberlerin
sayfanın hangi kısmında, hangi büyüklükte, hangi harf karakteriyle ve nasıl bir görsel
malzemeyle desteklenerek gireceğine karar veren kişilerdir. Sayfa sekreteri yazı işleri ile
teknik servis arasında köprü vazifesi gören, haberciliği, teknik bilgisi, genel kültürü, dile
hâkimiyeti, imla bilgisi, gelişmiş estetik duygusuyla iyi yetişmiş bir gazeteci olmalıdır.  Doğru cevap D şıkkıdır.

Kaşeli muhabir bir ya da birden çok gazeteye bağlı olarak çalışan aynı zamanda yaşadığı yerde yerel muhabir olarak da görev yapan, hazırlayıp gönderdiği ve yayınlanan haber başına pirim ya da telif usulüyle ücret alan kişidir. Yaşadığı çevrede gazetesinin ilgisini çekebileceğini varsaydığı her türlü olayı haber hâline getirmekle görevlidir. Kaşeli muhabirin belli bir konuda uzmanlaşması, çalışma alanı geniş olduğu için mümkün değildir, aksine her konudan bir miktar anlamak zorundadır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bina sorumlusu idari personelin bir ögesidir. Diğer seçenekler ise yapım-yönetim ekibinin parçalarıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Stüdyo Şefi kamera ekibiyle birlikte stüdyoda görev alan bu kişi ana kumandadan başa takılan bir düzenek (intercom) yoluyla talimat alır ve simgesel el hareketleri kullanarak ekran önündeki spikeri/sunucuyu yönlendirir. Programın içeriğine göre stüdyo şefi, bir sonraki görüntüye geçiş için sayarak sunucuyu yayına girecek kamera için uyarabilir ya da kamera değişimini gösterebilir. Özetle, stüdyo şefi, ekran önündeki kişiyle kontrol odası arasındaki insani yaşam bağıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Televizyon yayını esnasında ekrana gönderilecek her tür yazı, grafik, altyazı gibi unsurlar KJ (Karakter Jeneratörü) adı verilen ve bilgisayar üzerinden işlem yapan bir cihazla yazılmaktadır. Özellikle haber bülteninin yayınından önce bu cihazı kullanmaktan sorumlu KJ operatörü, haberlere ait KJ (altyazı)’leri alır ve bilgisayara kaydeder. Haber yayını esnasında haberin görüntüsü girdiği anda KJ”si de bilgisayar vasıtasıyla yayına gönderilir ve aynı habere ait başka KJ’ler varsa zamanı geldikçe değiştirilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yapımcı radyo programlarının yapımından yayınına kadar tüm safhalarından sorumlu olan kişidir. Program ekibinin, teknik ekibin çalışma disiplini ve uyum içerisinde, takım ruhuyla
çalışmasını sağlar. Yapımcının eğitimi, kültürü, dili kullanma becerisi, araştırmacı kimliği,
çalışma disiplini ortaya çıkacak programın niteliğine doğrudan etkide bulunmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ücretle çalışan gazetecilerin iş ilişkileri içerisinde korunmasına ilişkin ilk düzenleme
İsveç’te kabul edilen 1766 tarihli Basın Özgürlüğü Kanunu’dur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Türkiye’de basın çalışanlarının iş ilişkilerini düzenlemek amacıyla kabul edilen ilk düzenleme ise 13.06.1952 tarih ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun’dur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Basın iş hukukunun temel kavramı gazetecidir. Çünkü basın iş hukukunun düzenleme
alanı gazetecilerin iş ilişkilerinde korunmasıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Gazeteci sayılmanın ilk koşulu, Türkiye’de yayınlanan gazete veya sürekli yayınlar ya da
haber ajanslarında çalışmasıdır. Dolayısıyla yurt dışından yayın yapan bir gazetenin Türkiye
temsilcisi olarak çalışan bir Türk hakkında Basın İş Kanunu hükümleri uygulanmayacaktır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Basın İş Kanunu’nda iş sözleşmesi tanımlanmamıştır. Kanun’daki bu boşluğun İş Kanunu hükümleri ile doldurulması gerekmektedir. Buna göre basın iş sözleşmesi, “ bir tarafın (gazeteci) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren)de ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşme” olarak tanımlanabilir. Yukarıdaki tanımlamaya göre basın iş sözleşmesinin “ iş görme, ücret ve bağımlılık “ gibi üç unsurdan oluşmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır?

İş sözleşmesinin kurulması ile birlikte gazeteci ücret alacağına karşılık iş görme borcu altına girmekte, işveren ise işin görülmesini isteme hakkına karşılık ücret ödeme borcu altına girmekte, taraflardan her biri diğerinin edimine karşılık borç yüklenmektedir. Dolayısıyla iş sözleşmesi, taraflardan her ikisinin de sözleşmenin başlangıcından itibaren birbirlerine karşı hem alacaklı ve hem de borçlu olduğu iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kanun iş sözleşmesinde bulunması gereken hususları da belirtmiştir. Bunlar:
• İşin türü
• Ücret miktarı,
• Gazetecinin kıdemidir.
Yukarıda belirtilenler basın iş sözleşmesinde bulunması gereken en az unsurlardır. Bu
unsurların dışında ve çalışma koşulları ile ilgili diğer düzenlemelere de sözleşmede yer
verilebilecektir. 

İş türünün ve ücret değişikliğinde miktarın sözleşmeye kaydedilmesi zorunludur. Ayrıca
gazetede iki yıl çalıştıktan sonra terfiye hak kazanan gazetecinin ücretindeki artış oranı
da sözleşmede gösterilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Gazetecilere ücretlerini vaktinde ödemeyen işverenler, bu ücretleri, geçecek her gün için yüzde beş fazlasıyla ödemeye mecburdurlar. Bu hüküm diğer iş kanunlarında yer almayan
ve gazetecilere ayrıcalık sağlayan önemli bir düzenlemedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Herhangi bir sebeple yayının tatil edilmesi hâlinde gazeteci iki ay süre ile ücretini almaya
devam eder. İkinci ayın sonunda ise sözleşme kendiliğinden sona erer. Doğru cevap B şıkkıdır.

İşçinin (gazetecinin) yetersizliğinden kaynaklanan sebepler; ortalama olarak benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma; gösterdiği niteliklerde beklenenden daha düşük
performansa sahip olma, işe yoğunlaşmanın giderek azalması; işe yatkın olmama; öğrenme ve kendisini yetiştirme yetersizliği; sık sık hastalanma; çalışamaz duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını devamlı olarak etkileyen hastalık, uyum yeterliliğinin azlığı gibi hallerdir. Doğru cevap A şıkkıdır.

iktisadi liberalizm