MEDYA VE REKLAM

1930’lu yıllarda radyo reklamları durağan ve sırf söze dayalı bir formattan çıkıp ses, müzik ve efektlerin kullanıldığı günümüz radyo reklamlarının ilk örnekleri verilmiştir. 1930’lu yılların sonuna kadar radyo reklamları içerikten çok “aktarı m” anlayışı yönünde gelişmiştir.

Güçleri 20-50 KW arası nda değ iş en iki verici 1927 yılında radyo yayını yapacak donanıma ulaşmıştır. Böylece 6 Ocak 1927’de, İstanbul’da, Türkiye’nin ilk radyo yayını başlar.

Çok partili döneme geçişle birlikte siyasal iktidarlar radyoyu güçlerini arttı rmak amacıyla kullanmışlardır. Demokrat Parti iktidarı radyoyu etkili bir propaganda aracı  olarak görmüş ve bu aracı kendisinin dışında hiçbir partinin kullanmasına izin vermemiş tir. 1950-1960 yılları arasında iktidar muhalefet çatışmasında radyonun kullanımı en önemli anlaşmazlık nedenlerinden biridir.

1993’de Ulaştırma Bakanlığının yurt içinden yayın yapan radyo ve televizyonları kapatma kararı almasından sonra, bu karara ülke genelinde tepki gösterilmiştir. Radyoların kapatılma sorunu Tansu Çiller başkanlığındaki Doğru Yol Partisi tarafından siyaset gündemine taşınır. Söz konusu dönemde Çiller tarafından “siyah kurdele kampanyası ” başlatılır. Bu kampanyaların ardından 1994’te yasal düzenlemeler yapılarak özel radyo ve televizyonlar yasal bir zemine kavuşmuştur.

1949’da radyo yasası değiştirilerek radyolar, Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğ ü’ne bağlı  birbirime devredilmiştir. 1949 yılının sonlarında Türkiye’de ilk radyo reklam yayınları  yapılmıştır.

Bir radyo istasyonunun reklam aracı olarak kullanılmasını etkileyen iç ve dış faktörler bulunmaktadır. İç faktörler radyonun müzik seçim kalitesi, haber uzunluğu ve yerleştirmesi, yayın kalitesi, program içeriği, spikerin performansı, programlarda verilen promosyonlardan oluşmaktadır.

Bir saatlik yayın içerisinde spot reklamlara ayrılan süre %20'yi aşamaz.

Geniş bir ekip çalışması sonucu üretilen reklamların yaratıcı yapım süreçleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır.

•  Araştırma ve bilgi toplama

•  Ürün ya da hizmeti tanımak ve tanımlamak

•  Hedef kitleyi tanımak

•  Yaratıcı düşüncenin iletiye dönüşmesi

Radyo reklamları için başvurulan formatları şöyle sıralayabiliriz:

•  Düz anons: Tek bir spikerin reklamı seslendirmesi ile yapılır. Etkiyi artırmak için zaman zaman ünlü kişilerin seslerinden de yararlanılır.

•  Donut format: Bu formatta düz anonstan farklı olarak müzik kullanılır.

•  Diyalog ve ses efektleri: Bir ya da birden fazla spiker reklamı sunar. Bunlara ek olarak müzik ve ses efektleri de kullanılır.

•  Müzikli veya cıngıl format: Müzik, reklamın algılanmasını kolaylaştırdığı gibi iyi bir cıngılla da reklamın kalıcılığı sağlanır.

•  Mizah: Mizah hangi formatta olursa olsun reklamın etkisini artırmak için sıkça başvurulan yöntemlerdendir.

Radyo, teknik özellikleri nedeniyle, diğer kitle iletişim araçlarından daha hızlı bir biçimde alıcısına ulaşır. Gazete, kitap ve yazılı materyallere alıcının ulaşabilmesi, bunların önceden yazılması, dizilmesi ve basılması işlemleri gerçekleşmelidir. Televizyonda ise görüntünün kaydedilmesi ve kurgulanması gerekir. Radyoda programların ve haberlerin hazırlanması televizyona göre daha kolaydır. Haber açısından değerlendirmek gerekirse; radyo, dinleyicisine, haberleri daha kısa sürede ulaştırabilir. İnternet, radyo yayıncılığı açısından önemli olanakları beraberinde getirmektedir. Diğer kitle iletişim araçlarına oranla son derece hızlı ve etkileşimli bir araç olan internet, yayıncıyı, içerik açısından zamana ve mekâna bağlı olmaktan kurtarır.

Dünyada ve ülkemizde radyo yayınlarının başlaması 1920’li yılların ikinci yarısına rastlamaktadır. Reklam aracı olarak radyonun kullanılması da aynı yıllara rastlar. İlk ticari radyo ABD’de 1922 yılında kurulur ve ilk radyo reklamı yayınlanır. Ülkemizde ise ilk radyo reklamlarının yayınlanması 1949 yılının sonlarına doğru gerçekleşir. Doğru cevap E'dir.

Kurtuluş Savaşı yıllarında ortaya çıkan iletişim eksikliğini gidermek amacıyla çıkarılan “Telsiz Tesisi Hakkında Kanun” yasası, istasyonların yapımı için ihaleye çıkılmasını sağlamıştır. Alman Simens ve Fransız T.S.F şirketiyle yapılan pazarlık sonucu, telsiz telgrafı kurma işi Fransız T.S.F. Şirketine verilir. Güçleri 20-50 KW arasında değişen iki verici 1927 yılında radyo yayını yapacak donanıma ulaşmıştır. Böylece 6 Ocak 1927’de, İstanbul’da, Türkiye’nin ilk radyo yayını başlar. Doğru cevap C'dir.

İkinci Dünya Savaşı’na rastlayan yıllarda Türkiye’de de radyo, tüm Dünyada olduğu gibi önemli bir dönem yaşar. Savaşan ve savaşmayan tüm ülkeler radyoyu bir propaganda aracı olarak kullanırlar. Bu dönemde, insan sesinin, olayın gerçekliğini yansıtmada, gazetelerin aktaramadığı bir canlılık kazandırdığı, onu son derece güçlendirdiği görülmüştür. Radyonun inandırıcılığı ve yaygın bir araç olması İkinci Dünya Savaşında propaganda için kullanılmasına neden olur.

Medyanın tek bir elde toplanması ya da merkez tarafından kontrol edilmesi fikri dönemin hâkim düşüncesidir. Halkı zararlı propagandalardan korumak, ulusal çıkarları savunmak, resmi görüşün eksiksiz ifade edilmesini sağlamak gibi gerekçeleri olan bu düşünce, Matbuat Umum Müdürlüğü’nün kurulmasına neden olur. Radyoculuğun kurumsallaşmaya başladığı bu yıllar, yayınların gerek süre, gerekse içerik açısından eğitici içerikli programların daha yoğun olduğu dönemlerdir. Kaçınılmaz olarak bu yıllarda radyo hükümetin sesi olarak işlev görmüştür. Doğru cevap C'dir.

Kamusal radyoculuk toplumun her kesimine eşit mesafede, doğru ve tarafsız haber vermeyi ve kamuyu doğru bilgilendirmeyi amaçlar. Kamu hizmeti yapan kurumlar reklam almaz ve fonlarla desteklenirler. Doğru cevap A'dır.

Bir radyo istasyonunun reklam aracı olarak kullanılmasını etkileyen iç ve dış faktörler bulunmaktadır. İç faktörler radyonun müzik seçim kalitesi, haber uzunluğu ve yerleştirmesi, yayın kalitesi, program içeriği, spikerin performansı, programlarda verilen promosyonlardan oluşmaktadır. Yayın sezonu ise radyo istasyonunun reklam aracı olarak kullanılmasını etkileyen dış faktörlerdendir. Doğru cevap C'dir.

Bir radyo istasyonunun reklam aracı olarak kullanılmasını etkileyen dış faktörler , diğer kitle iletişim araçları, yayın sezonu, program dışı promosyonlar, sabah ve akşam saatleri, spor karşılaşmaları, diğer radyoların yayın içerikleri, yerel ve ulusal haberlerdir.

Radyo reklamcılığında uyulması gereken kurallar Türkiye’de 1994 yılında çıkartılan RTÜK kurallarıyla yürütülmektedir.  Bu hükümler; reklamlar adil, dürüst olacak, yanıltıcı, tüketiciyi ve çocukları zarara uğratıcı olmayacak, yayınlanan reklamlar programdan kolayca ayırt edilebilecek, güncel programlar ve çocuk programları reklam ile kesilmeyecek. Alkol ve tütün ürünleri reklamlarına izin verilemez. Recete ile satışına izin verilen ilaç ve tedavilerin reklamı yapılamaz. Bütün reklamlar adil ve dürüst olacak, yanıltıcı ve tüketicinin çıkarlarına zarar verecek nitelikte olmayacak, çocuklara yönelik veya içinde çocukların kullanıldığı reklamlarda, onların yararlarına zarar verecek unsurlar bulunmayacak, çocukların özel duyguları göz önünde tutulacaktır. Reklamcı, programların içeriğine herhangi bir müdahalede bulunamaz. Reklamlar günlük yayın süresinin % 15'ini geçemeyecektir. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap D'dir.

Reklam aracı olarak radyo diğer kitle iletişim araçlarına oranla pek çok avantaja sahiptir.
• Radyo uzmanlaşmış bir araçtır
• Kişisel bir araçtır
• Geniş bir dinleyici kitlesine ulaşır
• Her yerde dinlenebilir
• Müziğin gücünden yararlanır
• Yayıncı ve dinleyici açısından hızlı ve esnektir
• Radyoda maliyet düşüktür
• Zihinsel görüntü yaratma gücü vardır
• Yerel gücü yüksektir
• Yüksek kabul edilebilirlik seviyesindedir.

Doğru cevap E'dir.

Reklam verenler tarafından çokça tercih edilmesine karşın radyo reklam aracı olarak dezavantajlara da sahiptir. Dinleyicilerin dikkatsiz oluşu ve görüntünün olmaması radyonun reklam mecrası olarak en önemli dezavantajlarıdır. Diğer seçenekler ise radyonun reklam aracı olarak avantajları arasındadır. Doğru cevap A'dır.

Dünyada ve ülkemizde radyo yayınlarının başlaması 1920’li yılların ikinci yarısına rastlamaktadır.
Reklam aracı olarak radyonun kullanılması da aynı yıllara rastlar. İlk ticari radyo ABD’de 1922 yılında kurulur ve ilk radyo reklamı yayınlanır. Doğru cevap B'dir.