MEDYA VE REKLAM - Deneme Sınavı - 6

Dünyada ve ülkemizde radyo yayınlarının başlaması 1920’li yılların ikinci yarısına rastlamaktadır. Reklam aracı olarak radyonun kullanılması da aynı yıllara rastlar. İlk ticari radyo ABD’de 1922 yılında kurulur ve ilk radyo reklamı yayınlanır.

1894’de İtalyan Markoni, Bologna’da, mors alfabesi ile uzaktan haberleşme denemeleri yapmaktadır. Yine aynı yıllarda diğer taraftan ilk antenin yapımı da gerçekleştirilmiştir. Mors Alfabesi ile yapılan denemeler hertz adını alır ve önceleri 400, sonraları 2000 metreye kadar ses iletebilen dalgalar kullanılır.

1920’li yıllarda düzenli radyo yayınlarının başlamasıyla birlikte reklamcılık alanında büyük bir dönüşüm yaşanmıştır. Ticari yayıncılığın beşiği olan Amerika, radyo reklamcılığına öncülük etmiştir. Radyo alıcı sayısının artmasıyla birlikte radyo istasyonları da çoğalmıştır. Radyo sayesinde reklam yapımları yavaş yavaş radyoya kaymış sonrasında televizyonun yayın hayatına başlamasıyla reklamcılık
önemli bir sektör olmuştur.

Radyonun öncü teknolojilerinden biri olan telsiz telgraf, ilk kez Kurtuluş Savaşı sırasında haberleşme ihtiyacının karşılanması için kullanılır. Türkiye Cumhuriyeti’ nin kurulmasıyla birlikte 1925 yılında “Telsiz Tesisi Hakkında Kanun” adıyla bir yasa çıkartılmıştır. Bu yasa, merkezi Ankara’da olmak üzere yurt geneline yayılacak bir telsiz ağı öngörüyordu. Yasayla birlikte Türkiye’de radyo yayıncılığı- nın vericiler yönünden alt yapısını oluşturacak teknik donanımın oluşturulması da tasarlanmış oluyordu ki, bu dönemde alt yapı PTT’nin elindeki 5‘er KW’lık vericilerden ibaretti.

Radyoculuğun ilk on yılının devlet desteğinde ve özel girişim elinde yapılması başarısızlıkla sonuçlanır. İlk on yılın bütün olumsuz koşullarına bir de 1928 dünya genelinde yaşanan ekonomik kriz eklenince, Türkiye Cumhuriyeti ekonomik alanda devletçilik politikasını benimser. Cumhuriyet hükümeti 1936
Ağustosun da çıkardığı bir kararname ile radyonun yönetimini doğrudan ele alır. Böylece yayıncılık alanında Türkiye’de yeni bir dönem başlar.

1946 yılı aynı zamanda Türkiye’nin çok partili hayata geçtiği dönemdir. Bu da Türkiye radyoculuğunu doğrudan etkilemiştir. Bu etkilenmeyle birlikte yayın politikası, örgüt ve yönetimi değişen radyo, iktidar ve muhalefet arasındaki çekişmelerin vazgeçilmez öğesi halini alır.

1960 yılı hem Türk siyasal yaşamı hem de radyo yayıncılığı adına en önemli dönemlerden biridir. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi’ni hazırlayan nedenleri öncelikle açmak gerekir. Ülkede artan enflasyon, ekonomik kriz, siyasal ortamı gerginleştiren nedenler arasında sayılabilir. Bu yıllarda 1924 Anayasasına
tepki olarak 1961 anayasası oluşturulmuştur. Bu anayasa ile ülkede demokratik ve özgürlükçü bir ortam oluşmuş ve birey devlet karşısında daha güçlü konuma gelmiştir.

1982 Anayasasının 133. maddesi ile biçimlenen radyo televizyon yayıncılığı yeni bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. 12 Eylül rejimi ve 1982 Anayasası ile, radyo ve televizyon yayıncılığına getirilecek yeni düzenlemenin de, rejimin genel niteliklerini taşıması kaçınılmazdır. 1983 yılında, 1982 Anayasası hükmüne uygun olarak çıkartılan 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu, adından da
anlaşılacağı gibi ilk kez TRT ile sınırlanmamıştır.

Kültür endüstrisi kavramı ilk kez, eleştirel teoriyi temsil eden Frankfurt Okulu üyelerinden, Adorno ve Horkheimer’ın, “Aydınlanmanın Diyalektiği” çalışmalarında kullanılmıştır. Adorno ve Horkheimer kültür endüstrisi kavramının, “kitle kültürü” kavramı yerine kullanmayı tercih etmişlerdir.

Radyo reklamları için başvurulan formatları şöyle sıralayabiliriz:
• Düz anons: Tek bir spikerin reklamı seslendirmesi ile yapılır. Etkiyi artırmak için zaman zaman ünlü kişilerin seslerinden de yararlanılır.
• Donut format: Bu formatta düz anonstan farklı olarak müzik kullanılır.
• Diyalog ve ses efektleri: Bir ya da birden fazla spiker reklamı sunar. Bunlara ek olarak müzik ve ses efektleri de kullanılır.
• Müzikli veya cıngıl format: Müzik, reklamın algılanmasını kolaylaştırdığı gibi iyi bir cıngılla da reklamın kalıcılığı sağlanır. Cıngıl: Reklamı yapılacak ürün ya da hizmet için özel olarak bestelenmiş reklamı yapılan ürün ya da hizmetin üstünlüklerini anlatan sözlü müzik parçalarıdır. Bir anlamda cıngıllar hareketli ve ritmik müzik parçalarıdır. Bazen reklamın tümü cıngıl olabilir.
• Mizah: Mizah hangi formatta olursa olsun reklamın etkisini artırmak için sıkça başvurulan yöntemlerdendir.

Reklam verenler tarafından çokça tercih edilmesine karşın radyo reklam aracı olarak dezavantajlara da sahiptir. Dinleyicilerin dikkatsiz oluşu ve görüntünün olmaması radyonun reklam mecrası olarak en önemli dezavantajlarıdır (Altunbaş, 2003).

“Kitle kültürü” kavramı  Ortega Gasset, Raymond Leavis, Gustave Le Bon gibi 19. yüzyılın tutucu düşünürleri tarafından, sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte, kentlerde toplanmaya başlayan geniş kitlelerin, kültürel pratiklerini eleştirme amacıyla kullanılmıştır. Çünkü bu tutucu yazarlar, üretim ilişkilerinin değişmesi sonucu kentlerde çalışmaya başlayan kitleleri tehlikeli ve yoz olarak görmüşlerdir. E seçeneğinde yer alan bu değerlendirme Frankfurt Okuluna değil, 19. yüzyıl tutucu düşünürlerine ait olup, "Kitle Kültürü" kavramı ile ilgilidir.

Üç yüzyılda da kültür endüstrilerinin motor gücü hep, reklam endüstrisi olmuştur. Çünkü daha önce de değinildiği gibi, kapitalist üretim biçimi ve sanayileşmeyle birlikte, kültür ürünleri meta olarak pazarda alınıp satıldığı için, reklamcılık tüm kültür endüstrisi ürünlerinin merkezinde yer almıştır.

Reklam ajansı reklam işini yapmak üzere örgütlenmiş işletmeler, reklamverenin işletme/pazarlama amaçlarına uygun ve paralel olarak reklamını yaptırmak üzere işbirliğine girdiği kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır.

Reklamveren, reklam ajansına “brief” (özet) olarak bilinen bir yol haritası sunar. Reklamcılık dünyasında brief olarak tanımlanan bu yol haritasında reklamveren şunları belirtir:

•  Kampanyasından beklentilerini

•  Seslenmek istediği tüketici kitlesini

•  Ürünün niteliklerini

•  Pazarda karşı karşı ya bulunduğu sorunları  ve fırsatları

• İzleyeceği strateji ve zamanlamayı

A la carte ajans (diğer adıyla modüler hizmet ajansı), müşteriye istediği hizmeti ayrı ayrı satın alma hakkı tanıyan ajanslardır. Müşterinin a la carte ajanstan istediği hizmet kimi zaman sadece strateji hazırlama, kimi zaman marka oluşturma, kimi zaman da yaratıcı çalışmalar konusunda olabilmektedir.

Küreselleşme sürecinde ülkelerin genellikle reklam endüstrisini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen 6 ana alanda yasal değişim ve düzenlemeye gidildiği görülmektedir. Bu alanlar şöyledir: Yabancı sermaye giriş ine izin verilmesi, rekabet hukuku, reklamların içeriği/süresi, tüketicinin korunması, reklam ithali ve sektörler ile ilgili reklamlara dair (sağlık, sigara, alkollü içeceklerin reklamı) düzenlemelerdir.

III. Dönem (1945 – 1965) : Kişiselleştirme Formatı : Bu dönem reklamlarında insan kişiliği ve buna bağlı psikolojik kavramlar ön plana çıkar. Bireylerin ürünle kurdukları ilişki sonucu yaşayacağı duygular işlenir. Ürüne sahip olmanın verdiği gurur, ürünü kullanmamanın verdiği endişe ve tüketimle gelen doyum önem kazanır.

Fordist dönemin tüketim eğilimlerine bakıldığında, öncelikle tüketim kitleseldir ve otomobil ve dayanıklı tüketim malları gibi oldukça “maddi” şeyler tüketilmektedir. Sosyolojik olarak fordist dönemin tüketim grupları sınıf, cinsiyet, yaş gibi geniş demografik değişkenlerle ifade edilir ve temel tüketim birimi ailedir.

Postfordist üretim biçiminin temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

•  Taleplerde farklılaşma

•  Üretimde farklılaşma

•  Esnek üretim

•  Küçük ölçekli üretim

•  Üretim sürecinde yatay iş bölümü ve yönetsel ademi merkezileşme

• İş ve iş gücü istihdamı esnekliği.