İletişim Süreci

Bireyin iletişim ihtiyacının temelinde yatan nedenlerden önemli biri olarak, kendini anlatmak,
ifade etmek, karşısındakini anlamak ve diğer bireyleri etkilemek ve ikna etmek arzusunun olduğunu
söylemek mümkündür. Bu, aynı zamanda bireyin toplumsallaşması için de bir gerekliliktir. Bu
bağlamda iletişimin dairesel; diğer bir deyişle çift yönlü, döngüsel/dönüşümsel özelliği olan bir süreç
olması önemlidir.

iletişimin yokluğunun olanaksız olduğunu; gündelik
yaşamda iletişimin olmadığı tek bir an’ın dahi bulunmadığını söylemek yanlış olmayacaktır. Öyle ki, iletişimin gerçekleşmesi için sadece kişinin kendisi de yeterli olmaktadır. Kişinin kendi içinde gerçekleştirdiği, kendisine sorular sorarak cevaplar aradığı, kendi özeleştirisini ve kendine ya da çevresine ilişkin  yaptığı  değerlendirmeler de bir tür iletişimdir ve birey içi iletişim olarak tanımlanmaktadır.

Her davranışın/iletişimin temel güdüsünü amaç oluşturmaktadır. Amaçsız davranış/iletişim düşünülemez. İletişimde bulunan, başkası ile ilişki kurmak isteyen her
kişinin önce genel bir amacı vardır. İletişimde bulunan kişi, en azından başka birine
bir şeyler bildirmek veya iletmek istediğini, yani iletişimsel eylemin bildirme niteliğini
gerçekleştirmek amacını gütmektedir. Eğer  bu kişinin böyle bir amacı olmasaydı, karşısındaki ile ilişki kurması da mümkün veya  gerekli olmazdı.

İletişim  güçlülüğün yenilmesinde şu öğelere dikkat etmek gerekir:
• Çevresel etmenler,
• Bireyler arası ilişkiler,
• Özel iletişim biçimleri,
• Kullanılan ortam, kanal ya da oluklar

En az iki kişi arasında gerçekleşen iletişim süreci, kaynak kişi tarafından mesajın oluşturulması
ile başlamaktadır. Duygu ve düşünceleri ifade etmek için oluşturulan iletinin kodlanması, iletiyi en
etkili iletecek oluğun/aracın seçilmesi ve bu yolla  hedefe, eş deyişle, alıcıya gönderilmesi; alıcının ise  iletiyi aldıktan sonra kod açımını yapması ve iletiyi gönderen kişiye bir karşılık olarak (yansıma) yeni bir ileti oluşturması, kodlaması ve bir araç kullanarak göndermesi ile iletişim süreci döngüsel bir
işleyişte devam etmektedir. Bu döngüsellikte, süreç devam ettiği sürece kaynak ve hedef sürekli yer değiştirmekte ve yeni iletiler üretilmektedir.

İletişimin döngüsel/dairesel olması, bir süreç
içinde işlediğini göstermektedir. Süreç ise öğelerin
bir araya gelmesi ve birbirlerini etkileyerek devam
etmesi olarak düşünülmelidir. Öyle ki, bu öğelerden herhangi birinden kaynaklanan bir sorun nedeniyle, sürecin işleyişinde veya tamamlanmasında
aksamalar ya da engeller ortaya çıkabilir. Bireyin
günlük yaşamında en temel ihtiyaç ve eylemlerinden biri olan iletişim söz konusu olduğunda bu engeller ve aksamalar, kimi zaman çatışmalara kimi
zaman duygu ve düşünceleri anlatamamaya ya da
duygu ve düşüncelerde anlaşılamamaya kadar varan bir dizi sorunu ve çatışmayı da yaratabilir

İletişim sürecinin en temel öğeleri kaynak, ileti
(mesaj), araç (kanal/ oluk), hedef (alıcı) ve yansımadır (feedback).

Kaynak iletişim sürecini başlatan, ilk iletiyi oluşturan ve
gönderen kişidir. Kaynak algılama, seçme, düşünme, yorumlama süreçlerinde ürettiği anlamlı iletileri simgeler aracılığı ile gönderen kişi ya da kişilerdir. İletişim süreci yapısı gereği önce kişi ya da kişilerin duygu, düşünce, kanı, bilgi ve gereksinmelerini iletmek isteyen bir kaynağı gerektirir ve onunla başlar. Kişiler arası iletişim,  başka  deyişle yüz yüze iletişim, en sık ve önemli biçimde
dil ile olmaktadır.

Kaynak, iletiyi gönderen, uyaran, çizen,
yazan, beden ve yüz anlatımında bulunan, yayımlayan birey, kurum ya da kuruluştur. Televizyon istasyonu, gazete, ajansın hazırladığı reklam, muhabir, editör, yayınevi, film kaynağa iyi birer örnektir.

İletişim sürecinde, kaynak kişi iletiyi hedefe
gönderdiğinde ve bunu sözle (sözel) gerçekleştirdiğinde şu noktalara dikkat etmelidir:
• İyi söyleyiş,
• Sözcük zenginliği,
• İyi tümce kuruluşu,
• Uyumlu söz dizimi,
• Gerekli ve uygun sözcüklerin seçilişi.

İletiler herhangi bir iletişim aracı yoluyla verildiğinde de uygun aracın seçimi, seçilen araca uygun
şekilde iletinin kodlanması, yine iletilerin yapısına  dikkat edilmesi ile iletişim süreci içindeki kaynakla ilgili noktalar hep iletişim becerisi kapsamında  ele alınmaktadır. Beş adet sözel iletişim becerisi söz konusudur. Bunların ikisi kodlama becerisi olarak  adlandırılabilecek olan konuşma ve yazmadır. Diğer ikisi ise, kodaçma becerisi olarak nitelendirilen okuma ve dinlemedir. Beşinci beceri ise hem kodlamada hem de kodaçmada etken olan düşünme ve nedenselliktir.

İletişim sürecinde, sürecin başlangıç öğesi olan 
kaynağın iletişim kurmasında en önemli etkileyicisi aslında kaynağın kendi kişiliğidir. Bir başka deyişle, kaynağın kişiliği onun iletişim biçimine etki  eder. Örneğin kişilik olarak çekingen yapı taşıyan bir kişi, daha çok çekingen birtakım önerilerde bulunur. İletişimde bulunan kişilerin toplumsal norm ve değerleri ile çok farklı konulara ilişkin değişik tutumları da bulunabilir. İnsanların kişiliklerinin  biçimlenmesini sağlayan bu öğeler, doğal olarak kişilerin iletişimine de yansıyacaktır.

Kaynak tarafından iletişim sürecinin içinde yer  aldığı toplumsal ortamca bilinen sembol ya da simgelerle kodlanmış, aktarılmak, paylaşılmak  istenen bilgi, duygu ve düşüncelerle yüklü ve alıcıya çeşitli  iletişim ortam ve kanalı ile ulaşan şey ya da öğedir.Yazı, söz, mimik, iletiye örnek olarak gösterilebilir .

İletişim sürecinin önemli öğelerinden biri olan, kaynaktan alıcıya gönderilen bir uyarı, bir düşünce,
bir duygu, kanı ya da bilginin kaynak tarafından kodlanmış hali olarak tanımlanan ileti iki bölümde
incelenebilir. Bunlar iletinin dili ve iletinin içeriğidir.

İletinin içeriğinde ise iki önemli nokta bulunmaktadır: İletişimde işlenecek düşünce, duygu ve bilgilerin seçilmesi ve ikinci olarak da bunların nasıl işleneceği, başka bir deyişle, işlenme yöntemidir.
Öncelikle kodlanacak ileti açık biçimde seçilmeli, daha sonra seçilen bu ileti ulaşılması amaçlanan alıcının niteliklerine bağlı olarak en kolay  anlaşılabilir   hale getirilmelidir.

Kaynak tarafından iletiye yüklenen anlam kodlama olarak tanımlanırken, alıcı/hedef tarafından gönderilen iletiye yüklenen anlam ve yorumlama  da kodaçma olarak tanımlanmaktadır. İletişim süreci içerisinde iletiler ancak kodaçma yoluyla, kağıt  üzerindeki anlamsız işaretler ya da birtakım ses ve  görüntü sinyalleri olmaktan çıkıp anlam kazanır ve iletişimin başarısını ölçen en önemli sorun iletinin alıcı tarafından kodaçımının yapılmasıdır. Bu durumun en önemli ölçütü ise alıcı ile kaynağın deneyim  ve yaşantılarının çakışması ya da en azından kesişmesidir.

İletişim sürecinin bir ikna ve bir etkileme süreci olduğu hatırlandığında, alıcı/alıcılar üzerinde
istendik yönde duygu, düşünce ya da tutum değişikliği yaratılabilmiş ise süreçte başarılı olunduğundan sözedilebilir. Aksi taktirde eğer alıcının/ alıcıların duygu, düşünce ya da tutumlarından
herhangi birinde bir değişiklik gerçekleşmemişse, bir etkilenme söz konusu olmamışsa doğal olarak
sürecin işleyişinde herhangi bir noktada bir hata ya  da eksiklik olduğunu düşünülmelidir.
Bu bağlamda, etkin iletişimin ölçüsü kaynak tarafından amaçlanan davranışın ve davranış değişikliğinin alıcıda görülmesidir. 

İletişimin etkilerini üç ana grupta toplamak mümkündür :
• Alıcı kesimin bilgi düzeyindeki değişme
• Alıcının tutumunda görülen değişme
• Alıcının açık davranışında görülen değişme

Yansıma, alıcının  kaynaktan gelen iletiye verdiği karşılıktır. Alıcının
iletiye karşılık vermesiyle, böylelikle, bu kez sürecin başında kaynak olan kişi/kişiler alıcı, sürecin
başında alıcı/alıcılar olan ise kaynak durumuna  geçecek, yeni iletiler hazırlayacak ve dairesel döngü işleyişi içerisinde çift yönlü iletişim akışı devam edecektir. Alıcının, kaynağın iletisine verdiği karşılık bir anlamda kaynağa iletişim sürecinin başarısı ya da başarısızlığı hakkında da ipuçları verecektir.

iletişim sürecinde iletişim becerisi, başkalarını anlamada, onların duygu ve düşüncelerini onlarla özdeşleşerek görme duyarlılığı kazanmaktır. İletişim becerilerinin geliştirilmesinde bilinen en
önemli yaklaşımlardan birisi empatidir. Bir insanın karşısındakinin ne hissettiğini o anda yaşayabilme
ve ona bu hususta hak verebilme yeteneğine sahip olması yaklaşımı, sağlıklı ve etkili bir iletişimde
önem taşımaktadır. Çünkü bilindiği gibi bir iletişim etkinliğinde kaynağın sahip olduğu tutum ve
davranışlar, bilgi ve deneyimler onun iletişim becerilerini doğrudan etkileyecek olan değişkenlerdir

İletişimde etkin olabilmek, diğer bir deyişle, kurulan iletişimde etkili olabilmek için amaç, etkidir.
Kuşkusuz iletişim, amaçlı bir etkinliktir, süreçtir.  Ancak burada etki, iletilecek mesajın amaçlanana
ulaşması temel ölçüttür.

İletişimi etkin ve başarılı kılan temel bilgileri şöyle sıralayabiliriz:

İletilecek mesajın alıcının/hedefin dikkatini
çekmesi,
• İletinin kodlanmasında iletiyi gönderen
kaynak kadar onu alacak ve açımlayacak
alıcı/hedef tarafından da bilinmesi,
• İletinin alıcı/hedefin gereksinimlerine seslenebilmesi,
• Alıcı/hedefte istenilen tutum değişikliğinin
elde edilebilmesi için, alıcı/hedefin tutum
ve değerlerinin bilinmesi, beklenti ve davranış kalıplarına ters düşülmemesi,
• Alıcı/hedefe ulaşmada en uygun oluğun/
kanalın ne olduğunun bilinmesi
• İletilecek mesajın içeriği alıcı/hedef için
yeni bir bilgi niteliği taşıyorsa, söz konusu
mesajın hedefin alışkın olduğu yaşam deneyimlerine uygun tarzda aktarılması,
• İletişimde iletilmesi zor konuları, hazırlayıcı iletişim süreci ile alıcı/hedefin bilgi ve algılama düzeyinin yükseltilerek aktarılması,
• İletişimde hazırlayıcı iletişim sürecine rağmen kırılamayan dirençlerin de olabileceğinin unutulmaması, özellikle temel nitelikteki değerlere dolaysız saldırılmaması
gerekmektedir.