MEDYA VE İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 7

Yenilmişlik (Kamçılanma) Etkisi: Bazı seçmenler, seçim öncesi açıklanan kamuoyu araştırmalarının sonuçlarına göre zayıf durumda gözüken
adayı veya partiyi destekleme eğiliminde olabilirler. Seçmenler seçileceği anlaşılan adaya sırt çevirip,
şansı az olan adaya destek verirler. Bunun nedeni,
insanlar bazen sonucu açıkça belli olan seçimde bir
tarafın ezici bir çoğunlukla kazanmasını istemezler.

2. Sosyal Kategoriler Kuramı: İzleyicilerin
yaşı, eğitimi, dini inancı, gelir düzeyi vb.
bakımdan farklı sosyal kategorilere ayrıldığını ve kitle iletişim araçlarından gelecek
bir ileti karşısında bu kategorilerde yer alan
izleyicilerin az çok benzer tepkiler göstereceğini savunur.

Kamuoyu kavramı, Latince’deki publicus ve opinion sözcüklerinden türetilerek batı dillerine girmiş bir kavramdır.

Kamu, belirli bir sorun ile karşılaşmış, bu sorun etrafında toplanmış bireylerden oluşan bir gruptur.

Kamuoyunun sağlıklı bir biçimde oluşabilmesi için gerekli toplumsal ortam şu unsurları içermelidir:
1. Fikirlerin özgürce tartışılabildiği, ifade edilebildiği bir ortam olmalıdır. Bu ancak demokratik yönetimlerde mümkündür.
2. İnsanlar asgari müşterekler etrafında birleşmiş olmalıdır. Birbirlerine taban tabana zıt ve çatışan gruplar arasında kamuoyunun oluşmasını beklemek imkansızdır.
3. İnsanların belli bir sosyal, kültürel ve ekonomik seviyeye ulaşmış olmaları gerekmektedir. Temel gereksinimlerini karşılamakta zorlanan insanlar, sorunlar hakkında bağımsız fikirlere sahip olamazlar.
4. İletişim araçlarına erişim ve onları kullanım yaygın ve sınırsız olmalıdır. Kısaca haberleşme özgürlüğü mevcut olmalıdır.
5. Dışarıdan gelen etkilere açık olmakla beraber, rasyonel fikirler etrafında toplanacak bir insan topluluğu olmalıdır.
6. İnsanların yaşayış biçimleri ve örgütlenme yapıları serbest etkileşime müsait olmalıdır. Aşiret, dini cemaatler gibi kapalı grupların güçlü olması, buna karşılık sosyal gruplaşmaların ve sivil örgütlenmelerin zayıf olması, kamuoyunun serbestçe oluşmasını engeller.

Kamuoyunun en etkin olduğu rejimler, demokratik rejimlerdir.

Yığın modeli sayesinde araştırmacılar örneklem üzerinde çalışarak çeşitli konularda kamuoyu araştırmaları yapabilmişlerdir. Başka bir deyişle, bu görüşü paylaşan araştırmacılar için anket yöntemi kullanarak örneklemde yer alan bireylerden bireysel düzeyde veriler toplayarak çeşitli sorunlar hakkındaki kamuoyu görüşünün öğrenilmesi mümkündür.

Seçimlere ilişkin kamuoyu araştırmaları 20. Yüzyıla gelindiğinde büyük bir yaygınlık kazanmıştır.

Dünyada düzenli ve kuramsal bir temele dayalı olarak bugünkü anlamda ilk kamuoyu araştırması ABD’de Elmo Poper ve arkadaşları tarafından Fortune Poll adı ile Temmuz 1935’de Fortune Dergisi’nde yayımlandı.

Örneklem üzerinde çalışmanın sağladığı başlıca yararlar şöyle sıralanabilir:
1. Zamandan tasarruf
2. Maliyet azalması
3. Koşullar değişmeden araştırılan bilgilerin
elde edilmesi
4. Eleman ve araç tasarrufu

Toparlanma Etkisi: Kamuoyu araştırmaları seçime katılan küçük partilerden birinin oy oranının giderek arttığını gösteriyorsa, bu partinin seçim kazanamayacağı düşüncesiyle diğer partilere yönelen seçmenler tekrar eski partileri lehine oy kullanmaya karar verebilirler.

Kitle iletişim araçlarının izleyiciler üzerine etkilerini incelerken göz önünde bulundurulması gereken kuramsal yaklaşımlar şu şekildedir:

1. Bireysel Farklılıklar Kuramı

2. Sosyal Kategoriler Kuramı

3. Sosyal İlişkiler Kuramı

4. Kültürel Normlar Kuramı

Kamuoyu doğal olarak değil, toplumsal ve kültürel yapılara kök salmış olarak varola- bilir. Kamuoyu ‘halkın isteği’ olarak kısaltılamaz ve kamu kavramına bağlı olmasına rağmen onunla aynı anlama gelmez. Öğrenilmemesi veya bir bütün olarak saygın bir otorite tarafından empoze edilmemesi bakımınan ideolojiden ayrılır. Kamuoyu, karar merkezlerinde özel yetenek ve bilgilerinden ötürü kararlar üretmek üzere bulundurulan kişilerin dışında kalanlar tarafından belirlenen bir olgudur.

Kamuoyunun sağlıklı bir biçimde oluşabilmesi için gerekli toplumsal ortamın şu unsurları içermesi gerekir:

1. Fikirlerin özgürce tartışılabildiği, ifade edilebildiği bir ortam olmalıdır. Bu ancak demokratik yönetimlerde mümkündür.

2. İnsanlar asgari müşterekler etrafında birleşmiş olmalıdır. Birbirlerine taban tabana zıt ve çatışan gruplar arasında kamuoyunun oluşmasını beklemek imkansızdır.

3. İnsanların belli bir sosyal, kültürel ve ekonomik seviyeye ulaşmış olmaları gerekmektedir. Temel gereksinimlerini karşılamakta zorlanan insanlar, sorunlar hakkında bağımsız fikirlere sahip olamazlar.

4. İletişim araçlarına erişim ve onları kullanım yaygın ve sınırsız olmalıdır. Kısaca haberleşme özgürlüğü mevcut olmalıdır.

5. Dışarıdan gelen etkilere açık olmakla beraber, rasyonel fikirler etrafında toplanacak bir insan topluluğu olmalıdır.

6. İnsanların yaşayış biçimleri ve örgütlenme yapıları serbest etkileşime müsait olmalıdır. Aşiret, dini cemaatler gibi kapalı grupların güçlü olması, buna karşılık sosyal gruplaşmaların ve sivil örgütlenmelerin zayıf olması, kamuoyunun serbestçe oluşmasını engeller.

Baskı gruplarının nihai amacı yasama organını etkilemektir. Bunu için de önce kendi görüşleri doğrultusunda bir kamuoyu oluşturma gereği duyarlar. Bu yüzden baskı grupları ikili bir strateji izleyerek medya aracılığıyla hem kamuoyunu hem de siyasal iktidarı aynı anda etkilemeye çalışırlar.

Bugünkü anlamda kamuoyunun Avrupa’da ilk kez ortaya çıktığı 18. yüzyıldan beri bu olgunun hükümetlerin aldığı siyasi kararları etkilemede ve öncelikleri belirlemede herhangi bir güce sahip olup olmadığı tartışma konusu olmuştur. Genel olarak demokratik rejimlerde kamuoyunun büyük bir gücü olduğu ve kamuoyunun karşı çıkmasına rağmen hükümetlerin çeşitli sorunlara ilişkin politikalarını uygulamaya koymalarının güç olduğu dile getirilmektedir.

Demokrasinin olmazsa olmaz koşulu, kamuoyu tarafından sisteme gösterilen rızadır. Demokratik rejimlerde rızanın baskıya başvurulmadan kazanılması ancak yönetenler ve yönetilenler arasındaki iletişim kanallarının açık olması ile mümkündür. Demokrasi, toplumsal rızanın dile getirilmesini sağlayan serbest seçimleri kendisine temel alır. Bu sayede yurttaşlar seçimler aracılığıyla kendilerini yönetecek olanları seçerek yönetime katılmış olurlar.

Demokratik rejimlerde kuramsal olarak medya ve kamuoyu bir araya gelerek siyasal iktidarın vatandaşlarına karşı sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerini denetlerler.

Yığın modeli bakış açısı, kamuoyunun çoğunluk görüşü olduğu şeklindeki görüşle ve popülist demokratik ideallerle tutarlıdır. Kamuoyu araştırmalarında yığın modeline dayanmak büyük kolaylıklar sağlar. Bu model sayesinde araştırmacılar örneklem üzerinde çalışarak çeşitli konularda kamuoyu araştırmaları yapabilmişlerdir. Kamuoyu daha çok “bireysel düşüncelerin bir yığını” veya “kamuoyu araştırmacılarının ölçmeye çalıştığı şey” olarak algılanmaktadır. Bu modele göre “bir kişi bir oy” demektir ve bu yaklaşımı temel alan kamuoyu araştırmaları sayesinde toplumda çeşitli sorunlara ilişkin kamuoyu görüşleri ortaya çıkarılabilir.

Kamuoyu araştırmalarından kendi desteklediği partinin veya adayın büyük bir üstünlükle kazanacağını gören seçmen, seçimi kaybetmekte olan tarafın durumuna üzülüp onu destekleyebilir, mücadeleyi bırakabilir veya seçimde oy kullanma zahmetine girmek istemeyebilir. Bu durum bumerang etkisi olarak tanımlanmaktadır.