MEDYA VE ETİK

Promosyon basının tiraj kazanmak amacıyla armağanlar dağıtmasıdır. Promosyonun etik açıdan yarattığı olumsuz sonuç gazetelerin hediyeler için satılması sonucunu doğurması ve gazetelerin içi boş bir kağıt gibi görülmesine neden olmuştur. Basının kar etme kaygısıyla davranması ve bunun sonucu olan promosyon çılgınlığı kamu oyunun doğru bilgilendirilmesini de engellemektedir. Gazeteci Oktay Ekşi '' promosyonun gazeteleri basın dünyasını öne çıkaran bir yardımcı unsur olması gerekirken, yazı işlerinin fonksiyonunun yerine geçen bir birim haline gelmiştir. Basınımız promosyon sayesinde satan bir evrak haline dönüştü. Daha sonra promosyon sağlığını kemiren kanser gibi basını ölüme sürükleyen bir hastalık haline geldi. Bu hastalık basını kemirmekte, kaynaklarını kurutmakta ve onu geri bırakmaktadır. Hızla ondan kurtulmak gerekmektedir ''ifadelerini kullanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Basın Konseyi Yüksek Kurulu (BKYK): Yüksek Kurul şu üyelerden oluşmaktadır:
• Basın Konseyi Üyeler Kurulu’nca 6’sı basın mensubu, 6’sı basın dışından olmak üzere seçilen 12 üye,
• Günlük net satış ortalaması 100 binin üstündeki basın organlarının sahipleri veya belirleyecekleri, en az 10 yıldan beri Basın Kartı taşıyan ve faal gazetecilik yapan bir temsilci,
• Günlük net satış ortalaması 100 binin üstünde olan yazılı basın organlarından en az 5’ine veya ulusal çapta yayın yapma iznine sahip sözlü veya görüntülü en az iki basın organına makul bir bedel karşılığında, kendi ürettiği yazılı, sesli veya görüntülü haberlerle servis yapan ajanslarının sahipleri veya belirleyecekleri en az 10 yıldan beri Basın Kartı taşıyan ve faal gazetecilik yapan bir temsilcisi,

Tabloidleşme haberin ve program içeriklerinin magazinelleşmesi, sansayonelmesidir. Magazin haber haberleri ile tabloid haberler birbirlerinden ayrı şeylerdir. Tabloidleşme serbest piyasa koşullarının yarattığı rekabet ortamında reyting uğruna kalitenin kurban edilmesi sonucu oluşmuştur. Tabloid tarzı haber anlatımında görsel öğeler ön planda, habere ayrılan yer küçüktür. Ayrıca kişiler üzerine odaklanan anlatım tarzı uygulanmaktadır. Görsel malzemenin yetersiz olduğu durumlarda da olaylar dramatize edilerek anlatılmaktadır. Siyasi haberlere ise gerektiği kadar yer ayırmamaktadır. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Dünya'da ve Türkiye'de meydana gelen değişiklikler ve gelişmeler sonucunda Türk Basın Birliği TBMM'de kabul edilen ve 1946'da yürürlüğe giren bir cümlelik kanunla kaldırılmıştır. Birliğin kaldırılmasından önce bugün Türkiye'nin en eski mesleki örgütlerinden biri olan Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 10 Haziran 1948 yılında İstanbul'lu gazetecilerce kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, kuruluşundan günümüze kadar yapmış olduğu etkinliklerle, mesleki çalışmalarda ortaya çıkabilecek bazı konularda gerek gazetecilerin gerekse gazete okurlarının durumlarına açıklık getirecek titiz ve detaylı bir çalışma ortaya koymuştur. Bu, “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi”dir. Bildirge Kasım 1998 tarihinde TGC Yönetim Kurulu tarafından kabul
edilerek kamuoyuna duyurulmuş olup, gazetecilerin hakları, temel görev ve ilkeleri ve doğru davranış kuralları hakkında önemli ve detaylı bilgilere içeriğinde yer vermektedir.

Türkiye'de 1960 yılına kadar basının kendi kendini denetimi konusunda fiilen bir çalışma yer almış değildir. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra, İstanbul Gazeteciler Cemiyeti Sendikası kurduğu bir komisyonla 18 Temmuz 1960'ta İstanbul'da İstanbul,Ankara, İzmir, Eskişehir gazetecileri  toplanmıştır. Basın Ahlak Yasası ve bu yasayı yürütmekle görevli Basın Şeref Divanı için toplanan gazetecilerin 2 gün süren toplantıları sonucunda 24 Temmuz'da taahhütname hazırlanmıştır. Abdi İpekçi Divan kurulmasında sonra genel sekreterlik görevini üstlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de de gazetelerin kendi bünyelerinde özdenetimi gerçekleştirmek için oluşturdukları ahlak kurallarına gösterilebilecek en bilinen örnek ise Doğan Medya Grubu Yayın Konseyi tarafından oluşturulan Doğan Medya Grubu Meslek İlkeleri’dir.

20. yüzyılın başında, ekonomik ve toplumsal yaşamda büyük dönüşümlerin ve değişimlerin ortaya çıkması, çeşitli açılardan, gazetelerin toplum yaşamında önemli bir yer edinmelerine yol açmıştır. Bu da, gazetecilerin mesleklerini yaparken uymalarının uygun olacağı düşünülen ya da onlara mesleki etkinliklerin de yol göstermesi açısından yararlı olacak bazı mesleki ahlak kurallarının gündeme gelmesi sonucunu doğurmuştur. Bu sonucun ortaya çıkmasında, basının gerek birey gerekse toplum yaşamı üzerindeki etkisinin açıkça görülür biçimde artması, kuşkusuz önemli bir etken olmuştur. Bir başka ifadeyle basın etiği anlayışı ve basın alanında meslek kuralları, ilk kez, gazetecilik faaliyetinin ortaya çıktığı ve geliştiği Batı’da 20. yüzyılında başlarında gündeme gelmiştir. Doğru cevap E'dir.

Geleneksel kendini düzenleme kavramı, basın çalışanlarının kendilerinin gönüllü olarak oluşturdukları bir dizi kuralı ve bu kuralların uygulanmasına ilişkin yapıları anlatır. Bu yaklaşıma göre, kendini düzenlemenin basın çalışanlarının serbest bir seçimi olması gerekir ve etik standartlara uyup uymamaya yalnızca basın çalışanları karar verebilir. Doğru cevap E'dir.

Sansür, basın etiğinin işlevlerinden değildir. Mevcut iktidar tarafından karşı söylemleri durdurmak için yapılan bir uygulamadır. Doğru cevap B'dir.

Gazetecinin basın etiği kapsamında uyması gereken kurallardan biri haberi yaparken yansız olmak için olayın tüm taraflarının görüşlerini almak, her kaynağa haberde yer vermektir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki ifade haberde doğruluk sorunu için söylenmiştir. Basın etiği bağlamında bir gazeteci haberin doğruluğundan emin olmadan o haberi yayımlayamaz. Doğru cevap C'dir.

Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tektipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi için de bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Çek defteri gazeteciliği haber kaynaklarından para ödeyerek bilgi alma anlamına gelir.

Özel yaşamın ihlali, para karşılığı haber yapmak konusunu sorgulamaz. Bu konu başka bir basın etik kuralının konusudur. doğru cevap E'dir.

Türk Basın Birliği 1938'de kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de 1960 yılına kadar basının kendi kendini denetimi konusunda fiilen bir çalışma yer almış değildir. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra ise, darbe ile düşürülmüş iktidarın ve mensuplarının uygulamaları konusunda, bir kısım basının “insan haklarına ve vicdani ölçülere sığmayan, basının kamu görev ve tutumuna yakışmayan” sorumluluktan uzak, aşırı ve tek yönlü karalama kampanyalarının başlaması ve bunun sürdürülmesi dönemi yaşanmıştır. İşte, bu dönemde basın meslek ilkelerinin belirlenmesi ve basında özdenetim düşüncesi zorunlu bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Basın Ahlak Yasası ve bu yasayı yürütmekle görevli bir Basın Şeref Divanı oluşturulmuştur. Doğru cevap D'dir.

1986'da İstanbul'da dokuz gazeteci ( Hasan Cemal, Güneri Civaoğlu, Yalçın Doğan, Oktay Ekşi, Teoman Erel, Orhan Erinç, Yurdakul Fincancı, Güngör Mengi ve Rauf Tamer ) bir çalışma grubu oluşturmuştur. Bir buçuk yıl devam eden çalışma sonrası 6 şubat 1988 tarihinde Basın Konseyi fiilen kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Basın Konseyi 2 organdan oluşmaktadır. Bunlar, Basın Konseyi Üyeler Kurulu ve Basın Konseyi Yüksek Kurulu'dur. Basın Konsey Üyeler Kurulu pek çok kesimi temsilen Basın Konseyi Kurulu tarafından seçilen 3 kişiden oluşur. Basın Konseyi Yüksek Kurulu ise, 6'sı basın mensubu, 6'sı basın dışından olmak üzere 12 üye, faal gazetecilik yapan bir temsilci, 10 yıldan beri basın kartı olan faal gazetecilik yapan bir temsilci, ulusal çapta yayın yapan genel müdür veya temsilci, en çok üyeye sahip üç gazeteciler cemiyetinin başkanı veya yönetim kurulunca seçilen temsilci vb. kişilerden oluşur. Doğru cevap E'dir.

Daha önce Gazeteciler Cemiyeti olarak anılan kurumun adının değiştirilmesi yönünde çabalar başlatılmıştır. Cemiyetin resmi makamlar nezdindeki girişimleri uzun sürmüştür. Sonuç olarak 12 Haziran 1993 tarihli Bakanlar Kurulu toplantısında cemiyetin isminin başına Türkiye kelimesi eklenmesine izin verilmesi ve bu kararın 23 Ağustos 1993 günü cemiyete tebliğ edilmesi ile sonuçlanmıştır. Doğru cevap A'dır.