MEDYA VE ETİK

Medya etiği, medyanın işleyişi ve medya yoluyla topluma enformasyon aktarılması sonucunda oluşan sorunlarla ilgilidir. Bu bağlamda medya etiği medya profesyonellerinin günlük çalışma pratiklerini, mesleki işleyişi ve daha genel olarak medyanın yapısı ile ilgili konuları kapsamaktadır. Medya etiğinin tarihsel gelişimi, medyaya yüklenen toplumsal rolle, bu rolün meşrulaştırılması çabasıyla ve liberal basın ideolojisinin gelişimiyle yakından ilişkilidir. Doğru cevap B'dir.

Medya etiğinin dördüncü dönemi 20. Yüzyıl ve sonrasındaki medya etiği tartışmalarını kapsamaktadır. 20. Yüzyıl boyunca medya toplumda yaşanan ekonomik  etkilenmiştir ve medyada ticari şirket kontrolü hızla artmıştır. Bu dönemde medya etiği, objektiflik ilkesi çerçevesinde daha kesin kurallara ve ilkelere bağlanmış; profesyonelleşmenin vurgulandığı ve profesyonel etik çerçevesinde düzenlenmiş bir görünüme bürünmüştür. Bu çerçevede de meslek örgütleri kurulmuş ve medya etiğine ilişkin ilkeleri, kuralları içeren dökümanlar yayınlanmıştır. Medya etiği tartışmalarında bu dönemdeki bir diğer gelişme de toplumsal sorumluluk kavramı çerçevesinde medya kuruluşlarının topluma hesap verebilir ve şeffaf kurumlar olma adına kendi yayın ilkelerini geliştirmeleri ve özdenetleme mekanizmasını hayata geçirmeye başlamalarıdır. Doğru cevap A'dır.

Sayısallaşma, bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler ve teknolojik yöndeşmenin iletişim alanına getirdiği olanaklar ve değişimler şunlardır:

Doğru cevap E'dir.

Yeni iletişim teknolojilerinin özelliklerinden bir tanesi etkileşimdir. İletişim sürecinde etkileşim genellikle kaynağın alıcı, alıcının da kaynak olabilmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yeni iletişim teknolojilerinin bir diğer özelliği ise kitlesizleştirmedir. Kitle iletişim araçlarıyla gerçekleştirilen iletişim süreci bir kişiye veya nüfusun dar bir bölümüne yönelik değil; toplumun homojen olmayan büyük bölümüne, kitleye yöneliktir. Yeni iletişim teknolojilerinde kitlesizleştirme büyük bir kullanıcı grubu içinde neredeyse her bireye erişebilme ve onunla etkileşime girebilme olarak tanımlanır. Doğru cevap C'dir.

Yeni iletişim teknolojilerinin özellikleri;

Doğru cevap A'dır.

İnternet gazeteciliğinde aynı sayfada hem metin formatındaki haberleri hem de haberlerle ilişkili fotoğrafları, grafikleri ve videoları görüntüleyebilmemiz çoklu ortam özelliğidir. Doğru cevap D'dir.

İnternet kullanıcılarının profillerinin oluşturulmasında kullanılan çerez (cookie) adı verilen yazılımlar, kullanıcı bir web sayfasını görüntülediğinde veya sayfadaki bir bağlantıyı tıkladığında kullanıcının bilgisayarında yüklü olan çerez dosyaları ile karşı taraftaki sunucunun bağlantıya geçmesiyle çalışır. Çerez dosyalarının kullanıcının ağ üzerindeki faaliyetlerini takip ederek oluşturduğu profil, elde ettiği veriler özellikle internet reklamcılığında kullanılmaktadır. Reklam endüstrisi bu yolla kullanıcıların ilgi alanlarına yönelik ürünlerin reklamlarını kişiye özel olarak web sayfalarına yerleştirilebilmektedir. Elektronik alışveriş siteleri de çerez yazılımlarını yoğun olarak kullanmakta ve bu yolla kullanıcıların ilgi alanlarına giren ürünleri belirleyerek web sayfalarında kişiye özel ürün gösterimi yapabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Viral reklam, video formatında hazırlanan ve reklamın sunumu için sosyal ağlar ve/veya elektronik postanın kullanıldığı bir reklam gösterim tekniğidir. Viral reklamda kullanıcı görüntülediği içeriğin reklam olduğunu o an için fark etmez ve inandırıcılık açısından hazırlanan videoların amatör kayıt kalitesinde olmasına dikkat edilir. Viral reklam şirketler tarafından hazırlanabileceği gibi kullanıcılar tarafından da hazırlanabilir. Kullanıcıların viral reklam hazırlaması genellikle bir ürüne ve/veya hizmete ilişkin kendi deneyimini görüşünü paylaşmak amacıyla kullanıcıların video hazırlaması ve bunu sosyal ağlar üzerinden paylaşmasıyla ortaya çıkar. Doğru cevap B'dir.

Yeni iletişim teknolojilerinin neden olduğu bir diğer sorun başkasına ait içeriğin izinsiz ve kaynak göstermeden kullanımı olan aşırmadır. Aşırma elbette yeni iletişim teknolojilerinin doğuşuyla beliren yeni bir sorun değildir ancak yeni iletişim teknolojilerinin içeriğin toplanmasına ve işlenmesine getirdiği teknolojik olanaklar sayesinde eskisinden daha da kolay hale gelmiştir. Yeni iletişim teknolojilerini kullanarak içeriği birkaç saniye içinde çok basit komutlarla kopyalamak mümkündür. Doğru cevap C'dir.

Medya etiğinin tarihsel gelişimi, medyaya yüklenen toplumsal rolle, bu rolün meşrulaştırılması çabasıyla ve liberal basın ideolojisinin gelişimiyle yakından ilişkilidir. Medya etiğinin tarihsel gelişimini beş ayrı döneme ayırarak tartışmak mümkündür.

İlk dönemi Batı Avrupa’da 16. ve 17. Yüzyılda, gelişmeye başlayan gazeteciliğe ilişkin etik bir söylemin ortaya çıkışı oluşturmaktadır. Bu dönem gazeteciliğin “ilkel” bir dönemidir ve “haber kitaplarının” editörleri “haberlerinin sıradan gerçekliğe dayandığını” belirterek devlet yetkililerini haberlerinin halk için sakıncalı olmadığına ikna etmeye çalışmıştır. Böylesi bir etik söylem editörler
tarafından yaptıkları işi kavramsallaştırmak ve meşrulaştırmak amacıyla kullanılmıştır.

İkinci dönem ise 18. Yüzyılda düzenli bir şekilde yayımlanmaya başlayan gazetelerin “basın”ı oluşturduğu bir dönemdir ve bu dönemde basın kendisini kamuya faydalı ve okura karşı sorumlulukları olan bir kurum olarak tanımlamıştır. Gazeteler kendilerini “kamunun bekçisi” ve “kamusal özgürlüğün
koruyucusu” olarak görmüş; basının siyasal rolü de insanların seçim kararlarında daha bilgili davranmalarını sağlamak olarak belirtilmiştir. Bu dönemde hükümetin sansüründen ve aşırı denetiminden bağımsız olunduğunda basının kamuya hizmet edebileceği düşünülmüştür.

İletişim alanında yaşanan bu teknolojik değişim sürecini açıklamak için kullanılan kavram teknolojik yöndeşmedir. Teknolojik yöndeşme daha önceleri içerik/hizmet, altyapı ve araç düzeyinde teknolojik olarak ayrı olan enformasyon ve iletişim teknolojileri, kitle iletişim teknolojileri ve telekomünikasyon
alanlarının teknolojik olarak birleşmesini ve bu alanları belirtilen düzeylerde birbirinden ayıran teknolojik sınırların ortadan kalkmasını açıklayan bir kavramdır. Teknolojik yöndeşme sonucunda da farklı iletişim biçimlerini üzerinde buluşturabilen ortak bir platform niteliğindeki yeni iletişim teknolojileri doğmuştur.

Yeni iletişim teknolojileri ise kitle iletişim teknolojilerinden farklı özelliklere sahiptir ve bu özellikleri dolayımıyla iletişim sürecine yeni olanaklar getirmiştir. Yeni iletişim teknolojilerinin özelliklerinden bir tanesi etkileşimdir. İletişim sürecinde etkileşim genellikle kaynağın alıcı, alıcının da kaynak olabilmesi şeklinde tanımlanmaktadır.

Basının toplum içindeki varlığının “kamunun bekçisi” ve “dördüncü güç”
olarak kavramsallaştırılması çerçevesinde sansürden ve hükümet müdahalesinden uzak kalındığında özgür basının olabileceği ve basının
toplumsal sorumluluğunu yerine getirebileceği söylemleri medya etiği tartışmalarının vurgusunu oluşturmuştur.

Yeni iletişim teknolojilerinin içerik üretiminde ve sunumunda kullanılmasıyla yaşanan bir diğer sorun ise görüntüyle oynama ve/veya görüntü manipülasyonudur. Sayısal olarak kaydedilmiş bir fotoğrafın
ya da görüntünün bilgisayar ortamında özel yazılımlar kullanılarak değiştirilmesi, düzeltilmesi ve yeniden düzenlenmesi olarak tanımlanan görüntü manipülasyonu medya etiği bağlamında doğruluk ve güvenilirlik ilkelerinin çiğnenmesine neden olmaktadır.

Bazı durumlarda internet üzerindeki enformasyonun kaynağının tam olarak belirlenememesi, kaynağın anonim olması, sosyal ağlar üzerinde doğruluğu
kanıtlanmamış enformasyonun dolaşıma girmesi ya da bilerek yanlış enformasyon sunumu yapılması gibi nedenler de enformasyonun doğruluğunun kontrol edilememesiyle ve içeriğin doğruluğunun ve güvenilirliğinin zedelenmesiyle sonuçlanmaktadır.Bu çerçevede oluşan sorunları bilgi yanılsaması
olarak nitelendirmek mümkündür.

Doğruluk, tarafsızlık, güvenilirlilik, kişilik haklarına ve mahremiyete saygılı yayın yapılması  medya etiğinin temel ilkeleridir.

Yeni iletişim teknolojilerinin içerik üretiminde ve sunumunda kullanılmasıyla yaşanan bir diğer sorun ise görüntüyle oynama ve/veya görüntü manipülasyonudur. Sayısal olarak kaydedilmiş bir fotoğrafın ya da görüntünün bilgisayar ortamında özel yazılımlar kullanılarak değiştirilmesi, düzeltilmesi ve yeniden düzenlenmesi olarak tanımlanan görüntü manipülasyonu medya etiği bağlamında doğruluk ve güvenilirlik ilkelerinin çiğnenmesine neden olmaktadır. Görüntü manipülasyonunda fotoğrafta veya görüntüde olmayan birini ya da bir nesneyi ekleme, fotoğrafta veya görüntüde olan birini ya da bir nesneyi çıkarma gibi yöntemler kullanılmaktadır. Görüntü manipülasyonunda ayrıca görüntüyü karartıp açma, iki objeyi birleştirme, birinin yüzünü başka bir yüzle değiştirme, önemli olduğu düşünülen bir bölümü daha belirgin hale getirme, arka planı değiştirme gibi düzeltme ve yeniden düzenleme yöntemleri de kullanılmaktadır.