MEDYA VE ETİK

Yasama,yürütme,yargıdan sonra uygulamadaki kanunların aksayan taraflarına yönelik çözümler ürettiği düşünülen medya,dördüncü güç olarak adlandırılır.

Her toplumun aynı ahlaki değerlere sahip olduğundan söz etmek mümkün değildir. Her toplumun kendi yaşayış biçimine göre belirli ahlak kuralları vardır. Bu ahlaki davranışın üzerinde durulduğu temel, insana özgü istek ve eylemlerin sınırsızca olmadığı, belli ölçütler içerisinde olması gerektiğidir. Nitekim davranışların
sınırsız özgürlükte olmadığı, bireyin kendi iradesine göre hoşuna gidecek davranışlarda bulunmadığı belirli ölçütlerle sınırlandırıldığı bilinmektedir. Ahlak da bu ölçütlerden biri olma özelliği taşımaktadır.

Gazetecilik mesleğinin günümüzde önemli hale gelmesi ile birlikte medya sektöründe; kurumsallaşma, tekelleşme, ekonomik ve siyasi çıkarlar, medya patronlarının farklı iş kollarıyla da olan bağlantıları, yalan ve yönlendirilmiş haberler, kişisel çıkarlar, özel hayata müdahale ve kamu yararının göz ardı edilmesi gibi sorunlar yaşanmaya başlanmıştır.

İfade özgürlüğünün bir görüntüsü olan basın özgürlüğü, birçok anayasa, sözleşme ve bildiride ifade özgürlüğünün içinde düzenlenmiştir.

İlk defa 1916 da İsveç’te uygulanan kendi kendine denetleme sisteminin en başarılı örneği İngiliz Basın Konseyi (1953) olmuştur. Daha sonra sırayla Almanya, Avusturya, İsrail, Güney Kore, Hindistan, Gana ve 1986 da da Türkiye’de Basın Konseyleri kurulmuştur.

Osmanlıdan sonra TBMM’nin hazırladığı Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun 77. Maddesi basının sansür edilemeyeceğini anayasayla güvence altına almıştır.

Türkiye’de uygulanmakta olan Basın Meslek İlkeleri’nin 3. maddesinde “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet edilemez” ifadesi yer almaktadır. Gazeteciler özel ve tüzel kişilerden haber yapma karşılığı gelen hediye, para, seyahat gibi şeyleri kabul etmemelidirler.

Gazetecilik, iki farklı etik anlayış çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bunlar; “görevci etik anlayışı” ve “yararcı etik anlayışı”dır.

Medyanın temel görev ve sorumlulukları içerisinde yer alan, kamuyu doğru haberlerle, doğru bilgilendirmek, objektif haber vermek, haberde somut gerçeklik, doğruluk ilkesini atlamamak adına etik ilkeleri her bir kitle iletişim aracında amacına uygun olarak kullanmak ilkeli habercilik anlayışıyla örtüşecektir. Gündemdeki olaylara ilişkin yanlı, yetersiz veya yanlış şekilde bilgilendirilen kamuoyu toplumsal bir hareket veya toplumsal bir ortak düşünce yaratamaz. Kitle İletişim araçlarının temel görevi, en yeni ve dikkat çekici haberleri tarafsız ve yorumsuz izler kitleye; okuyucularına, izleyicilerine ve dinleyicilerine sunmasıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Felsefenin bir ana alanı olarak etik, davranışlar bağlamında iyinin ne olduğu ve nelerin iyi olduğu konusunu ele almakta; insanın ideal davranışlarını formüle etmeyi amaçlamaktadır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Toplum yaşamında etiğin karşılığı, insanların birbirleriyle ilişkilerinde neleri yapmaları ve nelerden kaçınmaları gerektiğiyle ilgili bir kurallar kümesi; kısaca genel ahlaktır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Soyut kavramlara dayalı, evrensel ve genel geçerliliğe sahip bir karakter taşıyan etik, doğruyla yanlışı, haklı ile haksızı, iyiyle kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek ve doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inanılan şeyleri yapmaktır. Toplumdan topluma, toplum içindeki farklı gruplara, bu grupların farklı dinsel, cinsel, etnik kimliklerine göre değişen, yazılı olamayan, insanlar arasında uyulması gereken kuralları işaret eden ahlak ise toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları ifade eder. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Medya etiğinde, gerçekler kurumsal çıkarlardan önce tutulur. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Gazetecinin objektif olabilmesi için haber taraflarına eşit mesafede olması gerekmektedir. Ayrıca haberde dengelilik ilkesine uymak da objektiflik açısından önemlidir. Bunun anlamı haberdeki taraflara eşit yer ve zaman ayırmak demektir. Haberde objektifliği sağlayan bir diğer unsur ise haber dilinin nötr olmasıdır.Doğru yanıt E şıkkıdır.

Türkiye’de uygulanmakta olan Basın Meslek İlkeleri’nin 3. maddesinde “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet edilemez” ifadesi yer almaktadır. Gazeteciler özel ve tüzel kişilerden haber yapma karşılığı gelen hediye, para, seyahat gibi şeyleri kabul etmemelidirler. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Etik olmayan davranışların başında haber kaynağının gizliliğinin ihlal edilmesi gelmektedir. Gazeteci hem haberin doğruluğunu kanıtlamak hem de kaynağın güvenini kazanmak zorundadır. Kaynak izin vermediği takdirde kaynağı açıklamak gazeteciye olan güveni sarsmaktadır. Ayrıca basın özgürlüğünün en önemli öğelerinden biri olarak kaynağın koruma altına alınamaması gibi durumlarda haber kaynakları kamu yararına bile olsa gazetecilere yardımcı olmaktan, vazgeçebilmektedirler. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Gazetecilerin haberlerine konu olan kişilerin kişilik haklarını ihlal etmeleri; haberlerde bireylerin ırksal, cinsel, dinsel ve kültürel yönden ayrımcılığa ve hakarete uğramaları da etiğe uymayan davranışlardır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Gazetecilik mesleğinin günümüzde önemli hale gelmesi ile birlikte medya sektöründe; kurumsallaşma, tekelleşme, ekonomik ve siyasi çıkarlar, medya patronlarının farklı iş kollarıyla da olan bağlantıları, yalan ve yönlendirilmiş haberler, kişisel çıkarlar, özel hayata müdahale ve kamu yararının göz ardı edilmesi gibi sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Doğru yanıt C şıkkıdır.