MEDYA VE ETİK - Deneme Sınavı - 7

Yeni iletişim teknolojilerinin neden olduğu bir diğer sorun başkasına ait içeriğin izinsiz ve kaynak göstermeden kullanımı olan aşırmadır. Aşırma elbette yeni iletişim teknolojilerinin doğuşuyla beliren yeni bir sorun değildir ancak yeni iletişim teknolojilerinin içeriğin toplanmasına ve işlenmesine getirdiği teknolojik olanaklar sayesinde eskisinden daha da kolay hale gelmiştir. Yeni iletişim teknolojilerini kullanarak içeriği birkaç saniye içinde çok basit komutlarla kopyalamak mümkündür. Doğru cevap C'dir.

Basın, haber toplamak, fikir ve kanaatleri izleyerek bunları yorumlamak, eleştirmek, kamuoyunu ilgilendiren konularda doğru ve gerçeğe uygun şekilde haber vermekle görevlidir. Dünyada meydana gelen olayların çoğu hakkında bilgi sahibi olma ve bu konularla ilgili kanaat oluşumu önemli ölçüde medyanın haberlerine dayanmaktadır. Çağdaş demokrasilerde gazeteciler toplumun bağımsız temsilcileri olarak kabul edilmekte, demokratik sistemin işleyişinde bir kilit görevi görmektedirler. Bu bakımdan basın yasama, yürütme ve yargının yanında dördüncü güç olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Arapça bir sözcük olan ‘haber’in birçok tanımı yapılmıştır. Haber toplumda çok sayıda kişiyi ilgilendiren, etkileyen, herhangi bir olayın ya da düşüncenin tam ve doğru bir şekilde verildiği yeni ve anlaşılır bir bilgidir. Haber, çoğu zaman önemli ve yeni olmasının yanı sıra ilginç veya merak uyandıran bir bilgi şeklinde tanımlanmaktadır. Haberlerle ilgili genel beklenti çoğunlukla yeni ve önemli olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Haberin yeni olması haberciler için haberin kaçınılmaz bir özelliğidir ancak haber niteliğindeki yeni bilgi, insanların hayatına etki edebildiği sürece önemlidir. Başka bir ifadeyle yeni ve doğru bir biçimde verilen bilgininin önem düzeyi bireyin kararlarını, davranışlarını, uzun vadede yaşam şeklini etkileyip, etkilememesine bağlıdır. Verilen haber tanımının özünde ifade edildiği gibi hem çok kişiyi ilgilendirmeli, hem doğru olmalı hem de haber diye verilen bilgi bir etki uyandırmalıdır. Haberlerin toplumsal, ekonomik ve siyasal önemi toplumda uyandırdığı etkiyle ve dolayısıyla tepkiyle ilişkilidir. Bu nedenle herhangi bir konu, düşünce ya da durumla ilgili toplumun var olan anlayışını etkilemek için haberlerde bazı bilgiler değiştirilebilmekte, eksik ya da çarpıtılarak yayınlanabilmektedir. Basın ahlakı ve etik kavramı haberlerin yarattığı bu etki-tepkinin bir sonucu olarak gündemimizde yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Haber genellikle bir düşünceye, soruna veya olaya dayanır. Bütün bu özellikler haberlerin özünü oluşturmaktadır. Herhangi bir durum haberlerde genellikle özetlenerek ya da hikaye edilerek anlatılır. Haberlerin özetlenmesi sırasında en çok kullanılan formül 5N-1K formülüdür. Ne, nerede, ne zaman nasıl, neden ve kim sorularının yanıtları haberin kısaca ve kolayca özetlenmesi sağlar. Doğru cevap C'dir.

Bir haber konusu hikayeleştirilirken, okur-izler kitlenin ilgisini çekecek noktaları ön plana çıkartılmakta, merak uyandıran, olayları seyirlik hale getiren, çoğunda duygulara yakından hitap eden bir anlatı şekli kullanılmaktadır. Haber metinleri kolay anlaşılır olmalı, yalın ifadeler kullanılmalıdır. Metin açık bir ifadeyle yazılmalı herkes aynı anlamı çıkartmalıdır. Uzun ve devrik cümleler kullanılmamalıdır. Noktalama işaretleri yazım kurallarına uygun şekilde doğru yerlerde kullanılmalıdır. Edebi cümleler, süslü ifadeler yazmak yerine olay ya da durumları açıkça anlatan basit cümlelerden kurulu metinler yazılmalıdır. Halkın tümünün anlayabileceği sözcükler kullanılmalı, toplumun her kesimi düşünülerek haber yazılmalıdır. Haberlerde kişisel düşüncelere yer verilmemeli ve yorum yapılmamalıdır. Doğru cevap E'dir.

Doğruluk, gerçeklik, kesinlik, nesnellik ve inanırlılık haberin nitelikleri kapsamındadır. Diğer seçeneklerde belirtilen kavramlar ise haberin değerleri kapsamındadır. Doğru cevap B'dir.

Haber merkezi medya kuruluşlarında haberlerin toplanıp yayına hazırlandığı yerdir. Haber merkezine ulaşan haberler burada yazılır ve yayın formatına göre düzenlenir. Yayına hazırlanmak üzere fotoğraflar ve görüntüler seçilir, seslendirmeler yapılır. Bu fotoğraf ve görüntüler yayınının süresine ve yerine göre kısaltılır ya da arşivden ekleme yapılır. Doğru cevap A'dır.

Habercilerin haber ve yorumu birbirinden kesin çizgilerle ayırması gerekmektedir. Haberde yer alacak görüş ve yorumlar kaynak belirtilerek verilmelidir. Haberde yer alan fotoğraf ve görüntünün güncel olup olmadığı (arşiv görüntüsü) belirtmelidir. Haberci haber ve haber görüntüleri ile ilan/reklam amaçlı metinlerin ve görüntülerin ayrımını hiç bir karışıklığa yer bırakmayacak ölçüde açıkça yapmalıdır. Gazeteci, rekabet nedeniyle de olsa, bir başka gazeteciye bilinçli ve açık, mesleki zarar vermekten kaçınmalıdır. Bir meslektaşının yayınını engelleyici davranışlarda bulunmamalıdır. Doğru cevap E'dir.

Bir insanın köpeği ısırması ‘ilginçlik’ değeri ile ilişkilendirilmektedir. Olağan insan hayatı içinde sıra dışı, beklenmeyen olaylar insanların ilgisini çeker. Türk ve dünya basınında konuşan kuş haberleri, anne diyen kediler, cam bardak yiyen insan haberleri defalarca gazete ve televizyonlarda yer almıştır. Doğru cevap D'dir.

Haberlerin özetlenmesi sırasında en çok kullanılan formül 5N-1K formülüdür. Ne, nerede, ne zaman nasıl, neden ve kim sorularının yanıtları haberin kısaca ve kolayca özetlenmesi sağlar. Nasıl sorusunun yanıtı haberin hikaye edildiği bölümdür. Bununla birlikte bir haber konusu hikayeleştirilirken, okur-izler kitlenin ilgisini çekecek noktaları ön plana çıkartılmakta, merak uyandıran, olayları seyirlik hale getiren, çoğunda duygulara yakından hitap eden bir anlatı şekli kullanılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Türkçe'de şu an ahlak ve etik aynı anlamda kullanılmaktadır. Fakat etik sözcüğünün kullanımından önce ahlak sözcüğü etik anlamında kullanılmakta idi.

Avrupa'da, tüm kıtayı kapsayacak biçimde, bir gazetecilik “etik”i oluşturulması çabasının üç önemli taşı 1954 Bordeaux Bildirgesi, 1971 Münih Bildirgesi, 1993'te Avrupa Konseyi'nde hazırlanan aynı yöndeki bir metindir. Doğru cevap B'dir.

Gazetecilikte mesleki bilgilerin paylaşılması, etik ölçütlerin belirlenmesi, meslek üyeleri arasında dayanışma ve yardımlaşmanın gerçekleştirilmesi, çalışma koşullarının iyileştirilmesi yolunda bazı birliklerin kurulmasına, ilk kez 1874 yılında, İsveç Basın Birliği'nin oluşturulmasıyla başlanmıştır.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.

1901 yılında da bir yasayla İsveç Gazeteciler Federasyonu kurulmuştur.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Dezenformasyon bilinçli ya da bilinçsiz olarak kamuoyunu yanlış bilgilendirmek, yanıltmaktır.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

Tekelleşmeyle ise basın çalışanları tek bir politikaya uymak zorundadırlar. Dolayısıyla çoğulcu yapı mümkün olamaz, basın ve ifade özgürlüğü sınırlanır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Gazetelerin gelir kaynağını belirleyen şey gazetenin satışından elde edilenden ziyade reklâm ve ilanlardan kazanılandır.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Çek defteri gazeteciliği haber kaynaklarından para ödeyerek bilgi alma anlamına gelir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Tabloidleşme haberin ve program içeriklerinin magazinelleşmesi, sansasyonelleşmesidir.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.