MEDYA VE ETİK - Deneme Sınavı - 4

Geleneksel kendini düzenleme kavramı, basın çalışanlarının kendilerinin gönüllü olarak oluşturdukları bir dizi kuralı ve bu kuralların uygulanmasına ilişkin yapıları anlatır. Bu yaklaşıma göre, kendini düzenlemenin basın çalışanlarının serbest bir seçimi olması gerekir ve etik standartlara uyup uymamaya yalnızca basın çalışanları karar verebilir. Doğru cevap E'dir.

Sansür, basın etiğinin işlevlerinden değildir. Mevcut iktidar tarafından karşı söylemleri durdurmak için yapılan bir uygulamadır. Doğru cevap B'dir.

Gazetecinin basın etiği kapsamında uyması gereken kurallardan biri haberi yaparken yansız olmak için olayın tüm taraflarının görüşlerini almak, her kaynağa haberde yer vermektir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki ifade haberde doğruluk sorunu için söylenmiştir. Basın etiği bağlamında bir gazeteci haberin doğruluğundan emin olmadan o haberi yayımlayamaz. Doğru cevap C'dir.

Tekelleşme içerikte benzeşmeye ve tektipleşmeye yol açar. Farklı, eleştirel düşüncelerin önünde engeldir. Farklı düşüncelerin ortadan kalkması ve içerikte benzeşme kamuoyunun bir olayın bütün yönlerini bilme ve bilgiden doğru bir seçim yapma hakkını ortadan kaldıracağından yalnızca gazetecilerin doğruyu söylemelerine engel olmayıp demokrasi için de bir tehdit olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Çek defteri gazeteciliği haber kaynaklarından para ödeyerek bilgi alma anlamına gelir.

Özel yaşamın ihlali, para karşılığı haber yapmak konusunu sorgulamaz. Bu konu başka bir basın etik kuralının konusudur. doğru cevap E'dir.

Türk Basın Birliği 1938'de kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de 1960 yılına kadar basının kendi kendini denetimi konusunda fiilen bir çalışma yer almış değildir. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra ise, darbe ile düşürülmüş iktidarın ve mensuplarının uygulamaları konusunda, bir kısım basının “insan haklarına ve vicdani ölçülere sığmayan, basının kamu görev ve tutumuna yakışmayan” sorumluluktan uzak, aşırı ve tek yönlü karalama kampanyalarının başlaması ve bunun sürdürülmesi dönemi yaşanmıştır. İşte, bu dönemde basın meslek ilkelerinin belirlenmesi ve basında özdenetim düşüncesi zorunlu bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Basın Ahlak Yasası ve bu yasayı yürütmekle görevli bir Basın Şeref Divanı oluşturulmuştur. Doğru cevap D'dir.

1986'da İstanbul'da dokuz gazeteci ( Hasan Cemal, Güneri Civaoğlu, Yalçın Doğan, Oktay Ekşi, Teoman Erel, Orhan Erinç, Yurdakul Fincancı, Güngör Mengi ve Rauf Tamer ) bir çalışma grubu oluşturmuştur. Bir buçuk yıl devam eden çalışma sonrası 6 şubat 1988 tarihinde Basın Konseyi fiilen kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

Basın Konseyi 2 organdan oluşmaktadır. Bunlar, Basın Konseyi Üyeler Kurulu ve Basın Konseyi Yüksek Kurulu'dur. Basın Konsey Üyeler Kurulu pek çok kesimi temsilen Basın Konseyi Kurulu tarafından seçilen 3 kişiden oluşur. Basın Konseyi Yüksek Kurulu ise, 6'sı basın mensubu, 6'sı basın dışından olmak üzere 12 üye, faal gazetecilik yapan bir temsilci, 10 yıldan beri basın kartı olan faal gazetecilik yapan bir temsilci, ulusal çapta yayın yapan genel müdür veya temsilci, en çok üyeye sahip üç gazeteciler cemiyetinin başkanı veya yönetim kurulunca seçilen temsilci vb. kişilerden oluşur. Doğru cevap E'dir.

Daha önce Gazeteciler Cemiyeti olarak anılan kurumun adının değiştirilmesi yönünde çabalar başlatılmıştır. Cemiyetin resmi makamlar nezdindeki girişimleri uzun sürmüştür. Sonuç olarak 12 Haziran 1993 tarihli Bakanlar Kurulu toplantısında cemiyetin isminin başına Türkiye kelimesi eklenmesine izin verilmesi ve bu kararın 23 Ağustos 1993 günü cemiyete tebliğ edilmesi ile sonuçlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Gazetecilik mesleğinin, habercilik alanında yüksek etik standartlar kazanmasına yardımcı olmak, haber ombudsmanları ya da okur temsilcileri için ilkeler belirlemek,  haber ombudsmanlığının yaygınlaşmasına destek olmak ONO'nun amaçları arasında bulunmaktadır. Doğru cevap, C'dir.

Yine aynı döneme denk düşen tarihlerde Roma İmparatoru Julius Sezar zamanında önemli olayları halka duyurmak amacıyla, Acta Diurna adı verilen duvar ilanlarından yararlanıldığı tarihçiler tarafından saptanmıştır.

Batı’da 18. yüzyıl liberal ve pozitivist düşüncenin en geniş ölçüde kabul gördüğü dönemdir. Liberalizm ve pozitivizmin yanı sıra yeni döneme damgasını vuran toplumsal bir sınıf olarak “burjuva” sınıfı da o dönemden sonraki gelişmelerin merkezinde yer alacaktır.

Basın, haber toplamak, fikir ve kanaatleri izleyerek bunları yorumlamak, eleştirmek, kamuoyunu ilgilendiren konularda doğru ve gerçeğe uygun şekilde haber vermekle görevlidir. Dünyada meydana gelen olayların çoğu hakkında bilgi sahibi olma ve bu konularla ilgili kanaat oluşumu önemli ölçüde medyanın haberlerine dayanmaktadır.

Amerikalı Gazeteci Charles Anderson Dana, “Bir köpeğin adamı ısırması haber değildir, ancak bir adam bir köpeği ısırırsa haberdir” diyerek haberin ilginçliğiyle ilgili en bilinen tanımı yapmıştır.

Haberlerin özetlenmesi sırasında en çok kullanılan formül 5N-1K formülüdür.
Ne, nerede, ne zaman nasıl, neden ve kim sorularının yanıtları haberin kısaca ve kolayca özetlenmesi sağlar.

Nasıl sorusunun yanıtı haberin hikaye edildiği bölümdür. Bununla birlikte bir haber konusu hikayeleştirilirken, okur-izler kitlenin ilgisini çekecek noktaları ön plana çıkartılmakta, merak uyandıran, olayları seyirlik hale getiren, çoğunda duygulara yakından hitap eden bir anlatı şekli kullanılmaktadır.
Haber metinleri kolay anlaşılır olmalı, yalın ifadeler kullanılmalıdır. Metin açık bir ifadeyle yazılmalı herkes aynı anlamı çıkartmalıdır. Uzun ve devrik cümleler kullanılmamalıdır. Noktalama işaretleri yazım kurallarına uygun şekilde doğru yerlerde kullanılmalıdır. Edebi cümleler, süslü ifadeler yazmak yerine
olay ya da durumları açıkça anlatan basit cümlelerden kurulu metinler yazılmalıdır. Halkın tümünün anlayabileceği sözcükler kullanılmalı, toplumun her kesimi düşünülerek haber yazılmalıdır. Haberlerde kişisel düşüncelere yer verilmemeli ve yorum yapılmamalıdır.

Pek çok haber tanımında “dün bilmediğimiz ama bugün bildiğimiz, en yeni, en ilginç, en beklenmedik olaylar ve bilgiler” diye başlayan ifadeler esasında bir haber değeri ile ilişkilendirilerek yapılan tanımlardır. En çok bilinen ve haberlerde en az birinin yer aldığı haber değerleri önemlilik, zamanlılık, yakınlık, olumsuzluk, ilginçlik, nadirlik, ünlülük şeklinde açıklanmaktadır.