MEDYA VE ETİK - Deneme Sınavı - 2

Eleştiri Sınırının Aşılması: Basında en çok yaşanan etik sorunlardan biri de basının eleştiri hakkını kötüye kullanması, hakaret, iftira, aşağılayıcı ifadeler kullanmasıdır.

Tabloidleşme serbest piyasa koşullarının yarattığı rekabet ortamında reyting uğruna kalitenin kurban edilmesi sonucu oluşmuştur. Basının ticari bir metaya dönüşmesi, reyting uğruna popüler zevklere hitap eden programlar yapılmasına ve basının eğlence aracına dönüşmesine neden olmuştur.

3. Halkın gerçekleri öğrenme hakkına ve iletişim özgürlüğüne yönelik tehditleri izlemek, değerlendirmek ve gereğinde Üyeler Kurulu’nu toplantıya çağırmak.

Basın Şeref Divanı, Türk basınında ilk gönüllü özdenetim kuruluşu olarak ortaya çıkmıştır.

Almanya’da 1933’te iktidara gelen Nasyonal-Sosyalistler’in lideri Hitler, görüşlerini ve NasyonalSosyalizmi anlattığı Kavgam adlı kitabında şu görüşlere yer vermektedir:"Başka alanlarda olduğu gibi basında da devlet bütün araçların aynı amaca hizmet etmesi gerektiğini unutmamalıdır ve hükumet ‘basın hürriyeti’ denilen saçma sözden dolayı güçsüzleşmemelidir."

Arapça bir sözcük olan ‘haber’in birçok tanımı yapılmıştır

Amerikalı Gazeteci Charles Anderson Dana, “Bir köpeğin adamı ısırması haber değildir, ancak bir adam bir köpeği ısırırsa haberdir” diyerek haberin ilginçliğiyle ilgili en bilinen tanımı yapmıştır.

Haberlerin özetlenmesi sırasında en çok kullanılan formül 5N-1K formülüdür

Nitelik kuralı: Haberlerde 5N-1K kuralının tüm sorularına yanıt verilmeli, yukarıda anlatılan
haber niteliklerine uygun şekilde haber yazılmalıdır. Haberlerde eksik bir bilgi bırakılmamalı
mutlaka kaynak gösterilmelidir.
2. Denge kuralı: Olaylarda taraf olan kişi, kurum ve kuruluşların tümüne söz hakkı tanınmalıdır,
Bütün taraflara olayları açıklama, kendilerini savunma hakkı verilmelidir. Bununla birlikte bütün
taraflara eşit alan ve eşit zaman ayrılmalıdır. Eşit alandan kasıt bir iddia ya da karşıt görüşlerin
verildiği haberlerde olayın taraflarına, söz hakkı doğuran durumlarda herkese eşit alan
ayrılmasıdır.

Habercilerin haber kaynağı konusunda dikkat etmesi gereken konulardan birisi haber kaynağının
taraflı olabileceğidir.

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluklar Bildirgesi’nin 11. Maddesi’nde “Gazeteci, bir
bilginin, haberin yayını ya da yayınlanmaması karşılığı hiçbir maddi veya manevi avantajın peşinde
olamaz. Gazeteci, devlet başkanından milletvekiline, iş adamından bürokratına kadar haber kaynağı
olarak da kabul edilen kişi ve kurumlarla iletişimini ve ilişkisini meslek ilkelerini gözeterek yürütür”
denmektedir

Temelde bir ticari işletme olan medya kuruluşlarının bu özelliği içerik üzerinde etkisi olabilmektedir. Reklam ve ilan verenlerin haber içeriklerine etkisi olduğu kabul edilmektedir, çünkü basılı yayınlarda bayi satışları dışında en önemli gelir ilan ve reklamlardır. Radyo ve televizyonlarda ise reklamlardan ve yayın kuruluşlarının kendi ürettikleri prodüksiyonlar dışında başka bir geliri bulunmamaktadır. Ayrıca basın kuruluşunun yayın politikaları haberlerin nasıl hazırlanacağı, sunulacağı konusunda birer kullanım kılavuzu gibidir

Meslek ahlakı ve etik kuralların önemi şu şekilde
sıralanmaktadır: (Özer, 2010)
1. İfade özgürlüğünü ve halkın haber alma hakkının demokratik olmayan yollarla denetim altına
alma çabalarının önüne geçmek ve dışardan gelebilecek etkilere açık hale getirmemek,
2. Gazetecilik mesleğinin saygınlığı korumak, mesleki ayrıcalıkların kötüye kullanımların önüne
geçmek,
3. İktidarlar/devlet tarafından basına yapılabilecek müdahaleleri ortadan kaldırmak ve baskıcı
başka yolların önüne geçmek,
4. Anayasa ya da yasalardaki boşluk ve eksikliklerden doğabilecek hukuki sorunları önlemek,
5. Piyasa koşullarında serbest rekabet ortamının sürekliliğinin sağlayarak güvenilir haber toplama
ve yayma faaliyetlerinin devamı için ortam hazırlamak. (Özer, 2010)

Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin
gazetecinin doğru davranış kuralları içinde şu şekilde açıklanmaktadır. Büyük bir suç yahut yolsuzluk
üstüne araştırma ve yayın, toplumu kötü etkileyici bir tutumla ilgili araştırma ve yayın, toplumun
güvenliğinin veya sağlığının korunması ilgili kişinin sözleri yahut eylemleri sonucu halkın yanılmasının,yanıltılmasının veya yanlış yapmasının engellenmesi. Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır.

Medyanın toplumsal işlevlerinden birisi eğlendirmedir. Eğlendirme işlevi en yoğun olan kitle iletişim
aracı ise televizyondur

İletişim alanında yaşanan bu teknolojik değişim sürecini açıklamak için kullanılan kavram teknolojik yöndeşmedir. Teknolojik yöndeşme daha önceleri içerik/hizmet, altyapı ve araç düzeyinde teknolojik olarak ayrı olan enformasyon ve iletişim teknolojileri, kitle iletişim teknolojileri ve telekomünikasyon alanlarının teknolojik olarak birleşmesini ve bu alanları belirtilen düzeylerde birbirinden ayıran teknolojik sınırların ortadan kalkmasını açıklayan bir kavramdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yeni iletişim teknolojilerinin bir diğer özelliği ise kitlesizleştirmedir. Yeni iletişim teknolojilerinde kitlesizleştirme, büyük bir kullanıcı grubu içinde neredeyse her bireye erişebilme ve onunla etkileşime girebilme olarak tanımlanır. Örneğin elektronik posta hizmetinde, toplu olarak milyonlarca kişiye elektronik posta gönderilebileceği gibi tek bir kişiye de gönderilebilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Eşzamansız olabilme yeni iletişim teknolojilerinin bir başka özelliğidir. Yeni iletişim teknolojileri üzerinden gerçekleştirilen iletişim sürecinde kullanıcılar mesajı farklı zamanlarda, kendilerine uygun olan zamanda alabilmektedir. Kitle iletişim sürecindeki aynı andalık zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Yeni iletişim teknolojileri üzerinden sunulan içerik ve hizmetlerin teknolojik mimarisi ve özellikleri içerik sunumunda kullanılan çeşitli yazılımlar da kullanıcıların ağ ortamındaki davranışlarının ve tercihlerinin takip edilmesi, kullanıcılara ilişkin ilgi alanı, beğeni gibi verilerin ve yaş, cinsiyet gibi demografik özelliklerin kolayca ve kullanıcıların bilgisi olmadan toplanması gibi gözetim sorunlarına neden olmaktadır. Bu amaçla kullanılan yazılımların en yaygın olanı çerez (cookie) adı verilen yazılımlardır. Doğru cevap D seçeneğidir.