MEDYA VE ETİK - Deneme Sınavı - 8

Editoryal bağımsızlık haber kaynağının güvenirliğini sağlamakla ilişkili değildir. Bu nedenle doğru yanıt D şıkkıdır.

Daha çok para kazanma isteği bir habercinin ekonomik veya politik sebeplerle etik ihlal yapmasına neden olabilir ancak çalışma koşulları ile ilişkili bir durum değildir. Bu nedenle doğru yanıt C şıkkıdır.

Yandaş ve muhalif medya etiklerine maruz kalmaları medyanın tarafsızlığını yitirdiğini göstermektedir, bu durum dördüncü güç olarak tanımlanmasının bir nedeni değildir. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Haber ya da bilgi kaynağı durumundayken medya mensuplarını onaylama ya da onaylamama eğilimine göre davet ya da dışlama davranışı sergileyen kurumların bu eylemine akreditasyon denilir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Uluslararası pazara hakim küresel medya aktörlerinin bazen maliyetlerin de altında fiyatlarla yayıncı kuruluşlara içerik sağlaması daha küçük ölçekli firmaların rekabet imkanını ortadan kaldırmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Küresel dağıtım gereği hemen her kültürde yayınlanabilir olması hedeflendiğinden içerikler her toplumda karşılığı bulunan aşk, cinsellik, suç ve şiddet, dram içeren konular yayın malzemesi haline getirilmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Haber kanalının ticari amaçlarına yönelik haber yapmak habercilerin kişisel iradeleri ile yaptıkları etik ihlaller arasında gösterilmemektedir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Medya kuruluşlarının ve tabi sahiplerinin ticari faaliyetleri ile kuruluşun yayın hizmetlerinin mesleki kural ve değerlerinin birbirini etkilemeyecek biçimde ayrı tutulmasını sağlamaya yönelik olarak editoryal bağımsızlık uygulamasına başvurulur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Uluslararası medyada küresel dağıtım gereği haberlerde her toplumda karşılığı bulunan aşk, cinsellik, suç ve şiddet, dram içeren konular yayın malzemesi haline getirilmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Başarının kar yüzdeleri esas alınarak değerlendirildiği bir ekonomik yapılanma içinde etik kuralların ihlalinin sebepleri Durkheim’ın ahlaka ilişkin yaptığı bir değerlendirmede açıklıkla ifade edilmektedir.”Başarı en ayıp hareketleri bile bağışlatıyor.” Doğru cevap C'dir.

Etik kural ve uygulamaların gerekliliği, gerçekçiliği, önemi gibi konuları sorgulamaktan önce ekonominin işleyişine ilişkin yapı ve kurallarda aramak gerekir. Bu cevaplar medyaya değil ancak ekonomiye ilişkin genel prensipler çerçevesinde çok öncelerden verilmiştir de. Friedman’ın deyişi ile “şirketlerin kar etmekten başka sosyal sorumlulukları yoktur.” Doğru cevap B'dir.

Medya çalışanının etik anlayış ve eylemlerini etkileyen dışsal etkenlerden şunlardır;

Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de işleyen medya ve sahiplik ilişkilerine bakıldığında durumun gelişmiş ülkelerdekine benzemekle birlikte önemli farklılıklar da içerdiği gözlenmektedir. Medya kuruluşları uzun yıllar boyunca zarar beyan etmişler ve etmektedirler. Alanda faaliyet gösteren medya kuruluşları sayı olarak fazla, buna karşılık en önemli gelir kaynağı olan reklam pastası küçüktür. Bu durum medya sahiplerinin kazanç kadar, belki de daha fazla, başka niyetlerle medya sektörüne girdiklerini düşündürmektedir. Yaşanan ve açığa çıkan çeşitli örnekler de bu durumu doğrulamaktadır. Medya ekonomi ilişkilerinde sözü edilen “besleme basın” bu yüzden ortaya çıkmakta, maddi gereksinimlerle reklam kaynaklarına ve siyasi iktidarlara muhtaç bulunan medya sahipleri gelir kaynaklarına sadakat gösterme zorunluluğu ile kurumlarını medya etiğine uymayan yayın politika ve uygulamalarına zorlayabilmektedirler. Doğru cevap D'dir.

Ticaret ve kamusal hizmet gibi iki farklı ve çoğunlukla birbiri ile çatışması muhtemel iki beklentinin uzlaşımı sıkça dile getirilen “editoryal bağımsızlık” uygulaması ile sağlanmaya çalışılmıştır. Kısa bir tanımla editoryal bağımsızlık, medya kuruluşlarının ve tabi sahiplerinin ticari faaliyetleri ile kuruluşun yayın hizmetlerinin mesleki kural ve değerlerinin birbirini etkilemeyecek biçimde ayrı tutulmasını sağlamaya yönelik bir mekanizmadır. Doğru cevap A'dır.

“Bilgi güçtür.” İngiliz düşünür Francis Bacon’un bu sözü medyanın önemini tereddüte yer bırakmadan açıklar. Zira demokratik bir toplumda yönetilenlerin nasıl yönetildikleri hakkında edinmek istedikleri bilgilerin toplayıcısı, yorumlayıcısı, ulaştırıcısı medyadır. Çok bilinen ifade ile halk adına iktidarı gözleyen ve eylemlerini rapor eden medya, gücünü ve ayrıcalıklarını bu görevinden alır. Doğru cevap C'dir.

Medya kuruluşlarının ekonomik girdileri çerçevesinde ele alınabilecek ve medyanın etik uygulamalarına doğrudan etkisi bulunan bir başka kaynak medyanın kullandığı teşviklerdir. Ticari bir faaliyet alanı olması sebebi ile medya kuruluşlarının da üretim teknolojilerini yenileme veya yeni yatırımlar yapma gibi ekonomik gerekleri olan girişimleri vardır. Bu yönde harcamalar yaparken devletin sunduğu çeşitli teşvik olanaklarından yararlanırlar. Doğru cevap B'dir.

Medya tarihi incelendiğinde pek çok medya çalışanının işleriyle ilgili olarak şiddete maruz kaldıkları hatta cinayetlere kurban gittikleri görülmektedir. Bu konuda pek de parlak sicili bulunmayan ülkemizde ilk basın şehidi sayılan Hasan Fehmi’nin 1909 yılında öldürülmesinden günümüze onlarca medya mensubunun saldırılar sonucu hayatını kaybettiği bilinmektedir. Doğru cevap A'dır.

Ekonomik bir faaliyetin gerçekleri ile çeşitli biçimlerde yüzyüze gelen medya çalışanları çalıştıkları kurumların vazgeçilmez gelir kaynakları durumundaki reklamverenleri küstürmemek için de gerektiğinde etik kuralları gözardı etmekten kaçınmamaktadırlar. Birkaç cümle içinde farklı boyutları vurgulanmaya çalışılan sınırlılıklar medya çalışanı tarafından kısa süre içinde ve işbaşında öğrenilmektedir. Zaten anılan hassasiyetlerin farkına varmayan medya mensubu en azından kısa sürede işsiz kalmakta, bu durum sektörde çalışan diğerleri için de “kulağa küpe” işlevi görmektedir. Öyle ki anılan sınırlılıklar içinde medya çalışanları zamanla durumu kanıksamakta, daha bir yaptırımla karşılaşmadan gönüllü olarak otosansür uygular duruma gelebilmektedirler. Doğru cevap E'dir.

Siyaset kurumlarının medyayı kontrol etmesinin görünür en açık ve kestirme yolu medya kuruluşlarının faaliyet sınırlarını çizen yasal düzenlemelerdir. Medyanın bilgilendirme görevini serbestçe yapmasını önleyen sınırlamalar veya düzenleme eksiklikleri medyanın iktidarlara eğilimli yayın politikaları izlemelerinin önemli bir nedeni olabilmektedir. İstenmeyen haber ve bilgilerin yayınlanmasını önlemek için yayın yasağı konulması, gizlilik kararı alınması ya da devlet sırrı kapsamına sokulması gibi uygulamalar bu çerçevede değerlendirilebilir. Doğru cevap E'dir.

Habercilik sektöründe “kendi kendini denetim” yöntemine “özdenetim” denmektedir. Sektörünün medya etiğine dönük olarak hataları en aza indirmek kurumsal saygınlık kazanmak, yasalara ters düşen üretimi engellemek adına kendi kendilerine uygulamaya koydukları özdenetim sistemleri, medyanın topluma verdikleri sözdür. Bir başka ifadeyle kurumlar kendi kurallarını açıklayarak kendi sınırlarını çizmektedirler. Doğru cevap E'dir.