MEDYA VE ETİK - Deneme Sınavı - 2

John Milton (1608-1674) Areopagitica adlı yapıtında “gerçeğin ortaya çıkma süreci/ilkesi” (selfrighting process/principle) kavramını ortaya koymuştur. Bu kavram liberal düşüncenin temelini oluşturan anlayışın kendisidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

“Joseph Pulitzer’in 1878’de kurduğu St. Louis Post-Dispatch ve 1883’te satın aldığı New York World gazeteleri, ‘Yeni Gazetecilik’ adlı gazete akımına örnek oldular. Bu yeni akımın özellikleri arasında, haber, personel organizasyonu ve yerel haber toplama şebekesini geliştirmek, yeni projeler oluşturmak, gazeteler için reklam desteği sağlamak, gazete fiyatını iki veya üç sentte tutmak, sütunları kişisellikten uzak tutmak, yeni sütunlara tarafsızlığı taşımak, çalışan sınıfları desteklemek, çarpıcı resimler ve büyük başlıklar kullanmak vardı. Pulitzer, gazetesinde her gün üç önemli şeyi sunmakla kitleleri elinde tutmayı
başardı: okunabilirlik, heyecan ve eğitim.” Doğru cevap B seçeneğidir.

Basında sosyal sorumluluk kuramının temelini oluşturan düşünsel kaynaklara bakıldığında ise, bunları şu şekilde ortaya koymak mümkündür: “1-)‘Hutchins Komisyonu Raporu’ olarak da adlandırılan,1947’de yayımlanmış olan ‘Özgür ve Sorumlu Bir Basın’ başlığını taşıyan raporda yer alan düşünce ve görüşler, 2-)1945’te Associated Press’in Genel Müdürü Kent Cooper tarafından ilk kez ortaya konulmuş olan, ‘Kamunun Bilme Hakkı’ kavramı, 3-)‘Basının Dört Kuramı’ adlı kitapta, Theodore Peterson’un ‘Toplumsal Sorumluluk Kuramı’ adlı makalesinde ortaya koyduğu düşünce ve görüşler, 4-)Jeremy Bentham’ın temellerini attığı, John Stuart Mill’in geliştirdiği ‘Yararcı Felsefe’...” Doğru cevap A seçeneğidir.

“Özgür ve Sorumlu Bir Basın” adı altında yayımlanan ve aynı zamanda bu komisyona başkanlık eden Chicago Üniversitesi Rektörü Robert M. Hutchins’in soyadına dayanarak Hutchins Komisyonu olarak da adlandırılan raporda yer alan görüşler bu kuramın oluşumunda önemli yer tutmaktaydı. Raporda, basının toplumsal yaşam ve demokrasi açısından önemi vurgulanıyor ve ayrıca bu ortamın bozulmasına dikkat çekiliyordu. Buna göre işletmecilik anlamında özel bir girişim olduğu kabul edilen basın işletmesinin çıkarmış olduğu ürünün ise kamusal olduğu ve böylece basının yarı-kamusal bir görünüm ortaya koyduğu
belirtilmekteydi. Doğru cevap C seçeneğidir.

Günümüz Türkiye’sinde basında etik ilkeler bağlamında oluşturulmuş olan kurallara bakıldığında, 2 önemli kurum karşımıza çıkmaktadır. Bu iki kurum, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ile Basın Konseyi’dir. Basın Konseyi, “Basın Meslek İlkeleri”ni  1988’de, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti “Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi”ni 1998’de yayımlamıştır. Bu 2 yazılı metnin önemi, gerek ülkemizdeki en eski mesleki etik ilkeleri olarak ortaya konmalarından gerekse Türkiye’de mesleki örgüt anlamında öne çıkmış 2 kurum olmalarından kaynaklanmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

İletişim”in temel işlevlerini 1-) Varolmak, 2-) Haberleşmek, 3-) Paylaşmak, 4-) Etkilemek ve Yönlendirmek ve 5-) Eğlenmek ve Mutlu Olmaktır. Yönetmek, temel işlevlerinden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Yöneten-yönetilen ikileminde basının ya da kitlesel iletişimin önem ve işlevine verilebilecek en somut ve güzel örneklerden biri de Roma İmparatorluğu dönemindeki duvar gazeteleridir. Bunların adlarının, Acta Senatus, Acta Urbis, Acta Publica olduğu bilinmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bir Alman bilim adamı olan Johannes Kepler’in (1571-1630) -gökbilimci, matematikçi, fizikçiçalışmalarını da o ve ondan soraki dönemlere olan etkileri bakımından unutulmamalıdır. Kepler’in dünyanın ve güneşin hareketleri konusunda gerçekleştirdiği çalışmaların o dönemin çok ilerisinde ve ezberbozan faaliyetler olduğunu söylemek de doğru ve yerinde bir saptama olacaktır. Bu gelişmelerin doğal olarak Hıristiyanlık dogmatizmini zorlayan, sarsan ve böylesi bir paradigmayı bozacak olguları içinde barındırması da kaçınılmazdı. Bu durumda sansürün ortaya çıkışı da sürecin doğal bir sonucu olmuştur. Böylece Batı’da yazılı ve basılı eserler için sansürlü dönem başlamaktaydı.

Matbaanın bulunması ve kullanılması 1450’li yılların hemen başında Johannes Gutenberg tarafından kıta Avrupa’sında gerçekleştirilmiştir.

1776 tarihinde kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi, ABD’nin ü.üncü Başkan’ı Thomas Jefferson tarafından kaleme alınmıştır. Daha sonraları ABD Anayasası’nı oluşturacak olan temel metinlerden biri kabul edilen Virginia Haklar Bildirisi’nin 12. maddesi (The Virginia Bill of Rights) şu hükümlere yer vermekteydi: “Basın özgürlüğü, özgürlüklerin büyük kalelerinden biridir ve hiçbir zaman, müstebit∗ hükümetler dışında bir yönetim onu kısıtlayamaz.” Doğru cevap E'dir.

15 Aralık 1791 tarihli Amerikan Anayasası’nın İlk Değişiklik Maddesi (The First Amendment) ise söz ve basın özgürlüğü bağlamında ABD Kongresi’ni bağlayıcı bir hükme yer vermekteydi. Buna göre hüküm şu şeklide kaleme alınmıştı: Kongre... söz ve basın özgürlüğünü kısıtlayıcı yasa yapamaz. Doğru cevap C'dir.

John Milton (1608-1674) Areopagitica adlı yapıtında “gerçeğin ortaya çıkma süreci/ilkesi” (selfrighting process/principle) kavramını ortaya koymuştur. Bu kavram liberal düşüncenin temelini oluşturan anlayışın kendisidir. Doğru cevap A'dır.

Joseph Pulitzer’in 1878’de kurduğu St. Louis Post-Dispatch ve 1883’te satın aldığı New York World gazetelerinin örnek olduğu haber, personel organizasyonu ve yerel haber toplama şebekesini geliştirmek, yeni projeler oluşturmak, gazeteler için reklam desteği sağlamak, gazete fiyatını iki veya ü. sentte tutmak, sütunları kişisellikten uzak tutmak, yeni sütunlara tarafsızlığı taşımak, çalışan sınıfları desteklemek, çarpıcı resimler ve büyük başlıklar kullanmak gibi özellikler barından gazetecilik akımı, Yeni Gazeteciliktir. Doğru cevap B'dir.

20. yüzyılın 2. yarısından sonra Batı’da ortaya çıkan sosyal sorumluluk kuramı topluma karşı sorumluluğu olan ve yarı kamusal bir işlevi yerine getiren basın tanımını ortaya koyar. 2. Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan 2 kutuplu dünyada sosyal sorumluluk kuramı Batı-kapitalist sistemini benimsemiş ülkelerde görülen basın kuramıdır. Bu kuramın siyasal rejim bağlamındaki paralelinde de sosyal devlet anlayış vardır. Sosyal devlet anlayışı ve uygulamasında devlet düzenleyici rol oynar ve piyasa koşullarında rekabet ortamının sağlıklı biçimde işlemesi ve sürdürülmesine aracılı eder. Doğru cevap E'dir.

Basın Konseyi, “Basın Meslek İlkeleri”ni 1988'de yayınlamıştır.

Çağımızın kitle haberleşmesi, yaşadığımız dönemi, geçen tarih dönemlerinden ayıran en önemli özelliği oluşturmaktadır.

Bir Alman bilim adamı olan Johannes Kepler’in (1571-1630) -gökbilimci, matematikçi, fizikçiçalışmalarını da o ve ondan soraki dönemlere olan etkileri bakımından unutulmamalıdır. Kepler’in dünyanın ve güneşin hareketleri konusunda gerçekleştirdiği çalışmaların o dönemin çok ilerisinde ve
ezberbozan faaliyetler olduğunu söylemek de doğru ve yerinde bir saptama olacaktır.

Matbaanın bulunması ve kullanılması 1450’li yılların hemen başında Johannes Gutenberg tarafından kıta Avrupa’sında gerçekleştirilirken, 1470’lerin ikinci yarısında ise, William Caxton İngiltere’de ilk matbaa evini kurmuş ve kitap basmıştır.

Batıda, ilk gazete 1609’da Bremen yakınlarında Ausburg’da, Avis Relation Oder Zeitung adıyla yayımlanmıştır.

18. yüzyıl aynı zamanda bilim alanında da saf bilimsel verilerin anlam ve değer kazandığı katıksız pozitivist bir dönemi simgelemektedir.