MEDYA SOSYOLOJİSİ

Ulusal ekonomik sistemin belirleyici öğelerinin başında özel sektör ve bu sektörü oluşturan şirketler gelir. Şirket yapıları sermayeye kâr sağlamak için biçimlendirilmiştir. Bu yapının iletişimin doğası, kendi ekonomik amaçlarını gerçekleştirmesi için gerekli ve zorunlu olan üretim tarzı ve ilişkilerinin getirdiği ilişkilerin biçimine göre şekillenir. Bu ilişki ve iletişim biçimi, örneğin, neyin, ne kadar, nerede, ne zaman, nasıl ve ne tür bir emek gücü ve ne kadar para kullanarak üretileceği, ücret politikalarının ne olacağı ve kaynakların nasıl kullanılacağı hakkında verilen kararlar ve bu kararların yürütülmesiyle ilgilidir.

Şirketler de kendi aralarındaki ilişkilerle (örneğin üretim ve dağıtımdaki ilişkiler ağı, pazar politikalarının saptanması ve bu ilişkilerle belirlenen iletişimle) hem kendi hem de şirketler düzeninin varlığını sürdürürler. Günümüzde, şirketler yoğun bir iletişim ilişkisine girmişlerdir. Kapitalist firmalar, özellikle uluslararası dev firmalar, bilinçli olarak giriştikleri faaliyetlerle hem üretimin, dağıtımın, satışın ve tüketimin koşullarını yenileyerek ve geliştirerek kendilerinin pazarda kalıcılığını sağlamaktadır hem de bu kalıcılığı ve gelişmeyi perçinlemek için insanların iş dışı boş zaman geçirme, eğlenme, kültürel ve siyasal faaliyetlerinin yönlendirilmesi ve kontrolünü sağlayacak sürekli, yoğun ve yaygın iletişim stratejileri ve taktikleri kullanmaktadır. Bu nedenle örneğin spor, kültür, sanat ve eğitim faaliyetlerini (koşuları, maçları, yarışları, sergileri, kongreleri, müzik şölenlerini, toplantıları, eğlenceleri, filmleri, dizileri, haberleri, dergileri, üniversiteleri, kültürel faaliyetleri) düzenleyen veya destekleyenler özel teşebbüs olmaktadır. Artık kapitalist örgütler ilişkileriyle ve iletişim faaliyetleriyle sadece iş içi hayatı kontrol etmekle kalmamakta, iş dışı faaliyetlerin gündemini de hazırlamakta ve sunmaktadır.

Kamu sektörünün kamuyla ve özel sektörle ilişkileri hakkındaki iletişimin doğası bir sistemin meşrululuğuyla, değerlendirilmesiyle, bilişiyle ve sisteme karşı güvenle ilişkilidir. Eğer, örneğin ilişkiler hakkındaki iletişimler kamu sektörünün ilişkilerinde rüşvetçilik, kamu mallarını ve kaynaklarını özel teşebbüse meşrulaştırılmış yollarla devretme, yüksek vergiler, sürekli yeni vergiler uydurma biçimindeyse o zaman o devletin veya konuşulan kurumların ciddi güven sorunu var demektir. Eğer iletişimlerin tarzı ve içeriği tam tersi yöndeyse (olumluysa) o zaman güven atmosferi nedeniyle sistemin halkın içine yerleşmiş güvensizlikler olmadığı için ciddi toplumsal karşıtlıklar ve çatışma krizleri olasılığı da azalır. Ama halk arasındaki iletişimin içeriğinin değişmesi, bu tür içeriği oluşturan kamu politikaları ve ilişkilerinin değişmesine veya çok başarılı bir şekilde “sahteyi gerçek yapma” vicdanları ve beyinleri bir şekilde kirletme politikasına bağlıdır.

Toplum yönetimi toplumsal yaşamın her alanını ve anını kapsar. Örnekler:

• Ulus içi siyasal düzen ve bu düzendeki iletişim çıkarları ve biçimleri,

• Serbest pazar ve özel mülkiyet yapısının desteklenmesi,

• Siyasal yapının yasalarda ve uygulamalarda pazar yapısına entegre oluşu,

• Kitle iletişimi ve eğitim gibi bilinç yönetimi sistemlerinin aynı pazar yapısının bilincini planlı şekilde işlemesi/yayması,

• Kalkınma ve ücret politikalarının sunum biçimleri,

• Özelleştirme ve deregülasyon gibi faaliyetlerin özgürlük, demokrasi ve ilerleme gibi ideolojik kavramlarla halka satılışı akla ilk gelen örneklerdir.

Eğitim sistemi ekonomik sistemin koşullarını yaratarak kapital birikim sürecine yardım eder. Okul, kapitalist pazar sistemine benzer biçimde tabakalaşmış iş gücü yetiştirir. Özel ve kamu eğitim sisteminin bürokratik yapısı, kapitalist firma sistem yapısının bir modelidir. Bu model gençleri firma düzeninin egemen çalışma biçimine alıştırır ki böylece gençler “hayata atıldıklarında” kolayca adapte olur, soruşturarak aykırı düşme gibi “psikolojik zorluklar” çekmez ve dengesizliğe düşmez. Not verme ve diplomayla başarı ölçüsü öğrencileri hiyerarşik bir dikey tabakalaşmaya oturtur. Bu tabakalaşma egemen düzenin yapısını taklit eder. Eğitim sisteminin sınavlarla elekten geçirerek seçme ve sıraya koyma faaliyetleri ile ekonomik yapı desteklenir. Öğrenciler, kopya çekerek, tembeller arası veya çalışkanlar arası dayanışma kurarak, düzenden faydalanarak, dalkavukluk yaparak, hocayı tavlayarak, not dilenerek ve diğer iletişim strateji ve taktikleriyle “sistemden kopardığı” ve koparacağı umuduyla “ne koparırsan kârdır” halkasına sarılırlar. Sarılır çünkü alternatif, işsizlik ve işsizlikle gelen üşüten, mahrum bırakan, açlık ve yoksulluk getiren sonuçlardır.

Kültür türleri farklı ölçütlere göre farklı isimler alır.

Maddi kültür elle tutulur, somut maddi üretim biçimini ve ürününü içerir. Örneğin; bir çömlek, süslü bir kaşık, bir sepet veya bir bina maddi kültür örnekleridir.

Soyut kültür düşünsel olan, insanın duyguları, inançları, tutumları, kendini sözle ifade biçimleri ve ideolojisidir. Somut ve soyut kültür birbirinden ayrı iki şey değildir. Maddi kültürü üreten insan bu ürettiğini kendi düşünceleri, inançları, duyguları veya ideolojileriyle üretir. Maddi ürünün biçimi, süsü, deseni, kullanılan renkler ve semboller bu iç içeliği anlatır.

Halk kültürü belli yer ve zamanda halk denen insanların kendini maddi ve maddi olmayan ürünler ve faaliyetlerle ifade biçimidir. Bu ifade biçimi “kendini kendisi için anlatma/üretme” olabileceği gibi, kendi üzerinde kurulmuş egemenliği üretme de olabilir. Dolayısıyla halk kültürü ifadelerinde hem mücadeleyi hem boyun sunmayı hem de egemenliğe, baskıya ve sömürüye katılmayı görürüz.

Makro seviyede, uluslararası ilişkilere bakıldığında (a) küresel pazarda ekonomik tekelleşmeyi/yoğunlaşmayı, (b) finans sermayesinin egemenliğini, (c) sermaye ihracatının/ithalatının önemi ve sonuçlarını, (d) dev firmaların egemenliği sonucunda dünyada mekânsal tabakalaşma olduğunu (iletişimin coğrafik-politikasını da içeren yerin kontrolünde yerin kontrol alanlarına ayrılması ve değerlendirilmesi), (e) ve bu tabakalaşmanın siyasal boyutuyla gelen ilişkileri görürüz.

Siyasal yapı amaçlı politikaların tartışıldığı, yapıldığı, uygulamaya konduğu, gerektiğinde reformlara ve değişikliklere uğratıldığı kurumlar, yasalar ve ilişkiler bütünüdür. Egemenlik ve mücadelelerin olduğu bu bütünlükte, her parçanın birbiriyle tümüyle örtüşecek bir biçimde uyumu olasılığı azdır fakat yapıya uygun genel bir uyum vardır.

1970’lerde geleneksel milli firmalar dünya pazarlarını paylaşıyordu: Amerika’nın CBS, ABC ve NBC firmaları; Almanya’nın ARD’si; İngiltere’nin BBC, Thames ve Granada firmaları; Fransa’nın ZDF’i ve Lüksemburg’un CLT’si dünyanın önde gelen firmalarıydı. 1980’lerin gruplaşmaları, birleşmeleri, satın almaları sonucu bugün dünya iletişim pazarlarında yarışan firmalar tek uluslu uluslararası firmalar olmadan çok, çok-uluslu uluslararası firmalardır ve tek bir alanda iş yapan firma değil çok alanda iş yapan firmalardır

Pazarın tutulması ve yaygınlaşmasının ön koşullarından biri uzayın kontrol ve kullanımıdır. Uzay her tür amaç için gerekli ulaşım ve iletişim için önemli bir araçtır. Uzayın kullanımı, ekonomik çıkarlar ve bu çıkarları destekleyen siyasal mekanizmaların kurulması ve geliştirilmesine bağlı olarak gelir; uydu kullanımından, frekansların bölüşümünden “hava güvenlik sahalarının belirlenmesi,” korunması, sivil ve savaş amaçlı kullanılmasına ve coğrafik alanların nasıl kullanılacağına kadar değişir. Hava yolunun bölüşümü demek ulaşım (sivil ve askeri rotaların) ve iletişim (radyo frekanslarının bölüşülmesi) kullanımı ve sahipliği demektir.

Kapitalist ekonomik anlayışın dedesi Adam “devletin varlığı mülkiyetin varlığına bağlıdır” demektedir.

Popüler kültür, mekaniksel ve elektronik çoğaltmayla niceliksel fazlalık ve niteliksel yoksulluğun kültürüdür. Bu yoksulluktan geçerek kapitalist pazar yapısı maddi zenginlik elde eder ve güç kazanır.

Kapitalist ekonomik anlayışın dedesi Adam Smith'dir.

Halk kültürü belli yer ve zamanda halk denen insanların kendini maddi ve maddi olmayan ürünler ve faaliyetlerle ifade biçimidir. Bu ifade biçimi “kendini
kendisi için anlatma/üretme” olabileceği gibi, kendi üzerinde kurulmuş egemenliği üretme de olabilir.

Doğum, ölüm, üretim, yemek, içmek ve barınmak, insan hayatıyla ilgili evrensel gerçeklerdir.

Devletin yaptığı sosyal kontrol ortadan kaldırılmış (deregülasyon) ve kontrol özel şirketlerin eline geçmiştir.

Dünyadaki ürünlerin yarısından fazlası ABD ve Japonya merkezli, uluslararası faaliyet gösteren 200 şirket tarafından üretilmektedir.

Soğuk savaşta özellikle radyo yaygın olarak kullanılmıştır.

Kültürsüzlük diye bir şey olmaz çünkü her insanın yaşadığı yerde kendini ifade biçimleri vardır, dolayısıyla kültür vardır

Günümüzde “enformasyon ve iletişim teknolojileri (ICT)” öncelikle aşağıdaki yapıları içerir:
(a) Sabit telefon şebekesi/ağı teknolojileri: Ev telefonları, PSTN, VOIP ve ISDN kanalları gibi taşınamayan telefon teknolojileri; Telex.
(b) Mobile/taşınabilir şebeke/ağ teknolojileri (Cellular Network): Cep telefonları gibi taşınabilir teknoloji; 3G/4G sistemi.
(c) İnternet: Kablosuz uydu bağlantı sistemi; DSL gibi kablolu genişbant sistemi; TCP/IP bağlantı sistemi, modem ve telefon üzerinden çevirmeli sistem; fibreoptic sistemi. Bilgisayarlar İnternet’e bağlantı için zorunlu araçtır fakat netbooks ve cep telefonları, tabletler ve iPhone gibi araçlarla bağlantı yaygınlaşmaktadır. Bağlantı için gerekli olan modem, taşınabilir genişbant (broadband) yaygınlaşmasıyla yakında tarihe karışacaktır. Android’ler çok daha ucuzlayacak ve gelişecektir.
(d) Radyo ve televizyon yayını teknolojileri.
(e) Bilgisayar
(f) İçte kontrol ve dışa karşı tedbir için baskı, sindirme ve savaş iletişimi için silah teknolojileri: Bu bağlamda gelişme sopa ve cop teknolojisinden kılıç, tüfek,
top, savaş uçakları, füzeler, nükleer ve kimyasal silahlara doğru olmuştur.