MEDYA SOSYOLOJİSİ

Maddi ürünler kullanım için üretilmiş somut mallardır. Maddi olmayan ürünler ise düşünceler, duygular, inançlar, duyarlılıklar ve vicdan gibi, insanın içinde taşıdığı ve ilişkilerinde/davranışlarında sergilediği her şeydir. Maddi olmayan üretime, örneğin, kitle iletişiminde enformasyon, haber, eğlence, dizi, müzik, sinema ve mesaj gibi isimler verilir.

Kitle iletişimi ürününün kendisinin üretimi özellikle şunları içerir: a. Kullanılacak ürünü üretme: Gazete, dergi, kitap, televizyon programı, dizi ve sinema filmi gibi isimlerle gelen medya ürünlerinin üretimi. b. Kitle iletişimi ürününü üretebilecek, örgütsel kadro içinde ve dışında yer alan profesyonelliği ve profesyonel ideolojileri üretme: Bu üretimin içeriğinin biçimlendirilmesi ve bu içeriği belli biçimlerde dolduran medya profesyonel pratiklerinin ve profesyonel ideolojilerin üretimini gerektirir.

Kitle iletişimini üretenler, iletişim örgütünde çalışan herkestir. Fakat ürünün karakterinin nasıl olacağını belirleyenler örgütte çalışan herkes değildir. Örgütün (a) genel politikalarına karar verenler örgütün aktif sahiplerinden oluşan en üst kadrodur; (b) örgütün genel politikalarına bağlı olarak oluşturulan günlük yürütme politikalarının ne ve nasıl olacağına karar verenler, örgütün en üst seviyesindeki yöneticilerdir. Bazen sahipler bu yöneticiler arasına da karışırlar; (c) örgüt politikalarına ve amaçlarına uygun bir şekilde kitle iletişimi ürünü biçimlendirerek gerçekleştirenler ise, günlük işin yürümesinde ve denetlenmesinde sürekli olarak yer alan yöneticiler, yardımcıları, orta ve alt seviyede yöneticiler ve her türlü çalışanlardır.

Türkiye’de gazetecilerin ekonomik ve sosyal haklarını düzenleyen biri özel, diğeri genel üç yasa bulunmaktadır: Basın İş Yasası olarak bilinen 212 sayılı Yasa, Sendikalar Yasası ile Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Yasası’dır. Sendikalar Yasası, gazetecilere bir sendikaya üye olma hakkı vermektedir. Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Yasası ise sendikayla işverenin karşılıklı pazarlığı sonunda toplu iş sözleşmeleriyle sağlanan hakların hangi yöntemle, hangi sınırlarla gerçekleşeceğini belirtir.

Doğruyu abartarak temsil: Olanı olduğundan çok daha önemli, kapsamlı, ciddi, gerçek ve yaygın göstermek doğruyu abartarak temsil etmektir. Burada asıl içerik doğrudur; ama yanlışlık abartmadadır. En çok abartılan cinayetler, şiddet ve trafik kazalarıdır.

Medya içerik temsiline yönelik eleştirilerin en çok üzerinde durduğu konulardan bazıları şunlardır. Fakat bu eleştiriler her medya profesyoneli için geçerli değildir; egemen yönelimi anlatmaktadır: a. Medyanın taraflı olması b. İçeriğin kalitesinin düşük olması c. Şiddet içeriğinin çok olması d. Çocuk ve gençlere kötü örnek oluşturan temsillerle dolu olması e. Kültür ve ahlaka aykırı içerikle dolu olması f. Tüketim kültürünü, ahmakça tüketimi teşvik etmesi g. Anlamlı içerikten yoksun olması.

sosyal sorumluluk konusu kitle iletişiminde çözülmesi oldukça güç bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Çözülmesinin zorluğu, (a) özel çıkar ile genel çıkarın örtüşmemesinden, (a) özel çıkar ile genel çıkar arasındaki uyumsuzluktan, (c) özel çıkarın, güç ve çıkar uygulaması nedeniyle medyada yaygın temsilinden ve bundan ilgili insanların rahatsızlık duymasından, (d) özel çıkarların genel çıkarı ancak özel çıkarla uyumlu olduğu durumda temsilinden kaynaklanmaktadır.

Kitle iletişimiyle ilgili kontrole/denetime bakıldığında, sadece devletten gelenle sınırlı olmayan ve çok daha etkili diğer denetim yapılarının çalıştığını görürüz. Dolayısıyla denetim çok safhalı ve çok merkezlidir. Bunlardan bazıları: • Sosyal örgütlerdeki pratikler ve genel anlam vermeden geçerek yapılır. • Pazar güçlerinden geçerek gerçekleşen kontroldür. • Yasal kurumların güçlerinden geçerek olan kontroldür. • Medyada sahiplik yapısından geçerek olan kontroldür. • Şirket amaçlarına bütünleşmiş profesyonel pratikler ve ideolojilerle gelen kontroldür.

Günümüzde geleneksel “sansürle” ve devlet baskısıyla gelen kontrol ortadan kalkmıştır. Özdenetimle yürüyen çoğulcu ve demokratik bir sistem vardır. Özdenetim, ürünü üreten kişinin kendi kendini denetimi demektir.

19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında, kitle iletişimiyle ilgi düşünme ve açıklamalar psikoloji, sosyal-psikoloji, sosyoloji, siyaset bilimi ve kültürel antropoloji gibi alanlarda çalışanlardan gelmiştir. Hümanist Gelenek, İlerici ve Simmelci Çatışma Yaklaşımları.Pozitivist Gelenek: Deneysel Laboratuar Yaklaşımları. Pozitivist Gelenek: Alan Araştırması Yaklaşımları. Post-Modern, Post-Pozitivist, Liberal-Çoğulcu Yaklaşımlar.