MEDYA SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 8

(1) Kişi bir şeyi (örneğin şiiri veya şarkıyı) kendi başına yüksek sesle okuyor olabilir. Bunu sahnede herhangi bir diğer karaktere hitap etmeksizin yapıyor olabilir. Konuşmacının kendisine sunduğu bu tür konuşmaya “soliloguy (kendi kendisiyle konuşma)” denir. En klasik soliloguy Hamlet’in “olmak veya olmamak” diye başlayan kendi-kendine konuşmasıdır. Kişinin kendi kendisiyle iletişimi bir soliloguydur, kendi kendine konuşmadır.

(2) Kişi bir şeyi (şiiri, şarkıyı, bildiriyi, komutu, metni veya düşüncesini) bir veya birden fazla kişiye, dinleyiciye veya izleyiciye okuyor olabilir. Bir diğer kişiye veya gruba sunulan konuşmaya monolog denir. Monologda, monologu söyleyen kişi, iletişimin yerini, mekânını, içeriğini ve sunumunu belirler; söyleyenden söylenen tarafa doğru tek yönlü bir akış egemendir. Bu iki kavram da özellikle tiyatro türü iletişimde kullanılır ve dramatik monolog, güldürü monologu ve klasik monolog gibi oldukça ayrıntılı türlere sahiptir.

(3) Üçüncüsünde, söyleyen kişi iletişimin doğasını belirleyendir; söylenilen kişiler bu belirlenmiş doğaya uygun bir şekilde karşılık verirler. Örneğin, bir komutan ile asker arasındaki iletişim bu tür (konuşulana belirlenmiş çerçeveler (ritüeller, gelenekler, kurallar, davranış kalıpları) içinde konuşma izni verilen bir monologdur. Bir işyerinde hata yapan işçiyi “azarlamak” için çağıran müdür arasındaki iletişim tarzı “monologdur” çünkü; müdür azarlar, öbürü boynunu büküp durur

Dikkat edilirse, sinir sistemi enformasyon toplayarak/alarak, süreçten geçirerek ve yayarak, tüm vücut organlarının çalışmasını, durumunu ve organlar arası ilişkileri kontrol eder ve düzenler. Örneğin, hızlı koşma sonucu oksijen azlığına neden olunca, nefes alma derinliği ve sıklığı artar; bu kalp faaliyetini artırır ve kana daha fazla oksijen sağlar. Bir arabanın fren sesini duyduğumuzda, sympathetic sinir sistemi hemen devreye girer ve sunduğu enformasyon sonucunda, aynı anda, kalp atışımız artar, bazı damarların çevresi açılır ve kalbe kan akışının fazlalaşması sağlanır; terlemeyi artırır; bu ve diğer değişimler, bizim, fren sesiyle algıladığımız o anki duygusal durumumuzla birlikte çalışarak, reaksiyon göstermemizi sağlar. Örneğin, yana sıçrarız; kendimizi kenara atarız; hızla dönüp bakarız. Parasympathetic sinir sistemi ise rahatlama, paniğe son vererek normale dönme gibi normal vücut durumuna dönmeyi; yediğimizi hazmetme ile ilgili mesajlarla hazmetme sürecindeki her aşamayı kontrol eder.

Bilgi toplama:  Kendi kendine şarkı söylemede, kişinin bilgi toplamasına gerek yoktur çünkü bilgi zaten beyinde kaydedilmiştir. Bu kaydedileni çağırarak şarkısını söyler. kendi kendine iletişimde, bazı koşullarda, insanın karar verebilmesi için bilgi toplaması gereği ortaya çıkar. Bu da ancak herhangi bir belirsizliği ortadan kaldırmak için yapılır. Belirsizlik bilgi eksikliği, kuşku ve şüphe gibi birçok nedenlerle ortaya çıkar. Bilgi toplamayı, kendi kendine iletişimde, eski deneyimlerini ve hafızasına kaydettiklerini “çağırarak” da yapabilir. Ya da kişiler arası iletişime veya diğer tür iletişimlere girerek bilgiyi toplayabilir. 

Bilgi/enformasyon süreçten geçirme: İnsan hissettiği gereksinim hakkında, gereksinim için veya gereksinimi düşünür. İnsan kendi ile iletişiminde, kendiyle (ve dışıyla) ilişkisini kurmak, sürdürmek ve gerektiğinde değiştirmek için bilgi toplar, depolar, geri-çağırır, süreçten geçirir, kararlar bozar ve kararlar verir. Elbette, çoğu kez kararlar verilmiştir ve biz onları seçeriz. Ancak yeni, farklı veya ilk kez karşılaşılan kriz durumlarında, enformasyon toplama ve süreçten geçirerek karar verme işine/zahmetine gireriz. Çoğu kez öğrenilmiş süreçten geçirerek bildiğimiz kararları veririz.

Karar verme: “Gereksinim, kafasında bilgi toplama, bu bilgileri süreçten geçirme, karar verme, karar üzerinde düşünme ve bu sırada yeniden düşünme ve karar yenileme, değiştirme veya pekiştirme ve sonunda bir karara varma” bizim sürekli yaptığımızdır. Bu süreç saliselik olabileceği gibi, “uzun uzun düşünmede” olduğu gibi ciddi zaman alacak bir şekilde de olabilir. Karar verme, o an bir faaliyet yapmayı gerektiriyorsa, o faaliyeti yapmak için harekete geçilir. Eğer sonra yapılacaksa, sonraya bırakılır. Ya da “koşul gerektirdiğinde” olacaksa, koşul gerektiğinde yapılır.

Kişiler arası iletişimin olması gereken amaçları şunlardır:

• Zorunlu veya yaratılmış gereksinimleri giderme
• Arzuları ve istekleri yerine getirme
• Kendimizi ve diğerlerini tanımlama
• Kimlik oluşturma veya oluşturulmuşu sürdürme
• Herhangi bir nedenle birbirini anlama bağlamı kurma
• İlişkiyi açıklama, önceden tahmin ve kontrol etme
• İlişkiyi tanımlama ve bağlamını kurma
• İlişkiyi koruma, sürdürme ve geliştirme
• İlişki düzenleme ve tamir etme
• Pazarlık, özveri, baskı veya şantajla arayı bulma
• Çatışmaları önleme veya çözme
• İlişkiye son verme
• İlişkiyi yeniden başlatma
• Sosyal bilgi kazanma
• Süregelen egemenlik ve mücadele koşullarını çeşitli biçimlerde katılarak
veya katılmayarak yeniden üretme
• Ekonomik, siyasal ve kültürel üretimin ve ilişkilerin sürmesine ve değişmesine katılma
• Ezme ve ezilme bağlamını koruma veya değiştirmek için mücadele verme

(1) Kişi bir şeyi (örneğin şiiri veya şarkıyı) kendi başına yüksek sesle okuyor olabilir. Bunu sahnede herhangi bir diğer karaktere hitap etmeksizin yapıyor  endisiyle konuşma)” denir. En klasik soliloguy Hamlet’in “olmak veya olmamak” diye başlayan kendi-kendine konuşmasıdır. Kişinin kendi kendisiyle iletişimi bir soliloguydur, kendi kendine konuşmadır.

(2) Kişi bir şeyi (şiiri, şarkıyı, bildiriyi, komutu, metni veya düşüncesini) bir veya birden fazla kişiye, dinleyiciye veya izleyiciye okuyor olabilir. Bir diğer kişiye veya gruba sunulan konuşmaya monolog denir. Monologda, monologu söyleyen kişi, iletişimin yerini, mekânını, içeriğini ve sunumunu belirler; söyleyenden söylenen tarafa doğru tek yönlü bir akış egemendir. Bu iki kavram da özellikle tiyatro türü iletişimde kullanılır ve dramatik monolog, güldürü monologu ve klasik monolog gibi oldukça ayrıntılı türlere sahiptir.

(3) Üçüncüsünde, söyleyen kişi iletişimin doğasını belirleyendir; söylenilen kişiler bu belirlenmiş doğaya uygun bir şekilde karşılık verirler. Örneğin, bir komutan ile asker arasındaki iletişim bu tür (konuşulana belirlenmiş çerçeveler (ritüeller, gelenekler, kurallar, davranış kalıpları) içinde konuşma izni verilen bir monologdur. Bir işyerinde hata yapan işçiyi “azarlamak” için çağıran müdür arasındaki iletişim tarzı “monologdur” çünkü; müdür azarlar, öbürü boynunu büküp durur.

Dolayısıyla, bir ailenin aile birimi olarak (aile denen bir ürün olarak) “nasıl olduğu” kişiler arası iletişimin doğasından geçerek belirlenir. Baba-egemenliğindeki bir aile tipi (ataerkil aile) belli ilişkiler yapısından geçerek üretilir.

Ürün olarak duygu ve düşünceler insanın davranışlarına yön verir; yaptıklarını ve yapmadıklarını meşrulaştırır; sevilecek dostların ve “bastırılmayı, engellenmeyi ve hatta öldürülmeyi hak eden düşmanların” kimler olduğunu ve onlara nasıl davranılacağını belirler.

Mekân/yer konusu, kişisel alan ve kişisel mesafe (proxemics) olarak ikiye ayrılır. Mekân ev, özel ve kamu mekânı olabilir. Mekân örgütlenmesi ve örgütlenme yoğunluğuna göre çeşitli şekillerde isimlendirilebilir. Mekân, insanın bir alanda/bölgede yaşayan hayvan olduğu iddiası ötesinde, mülkiyet yapısına ve güç ilişkilerine göre örgütlenen yerdir.

Mekânın örgütlenmesiyle, egemenlikler kurulur ve yürütülür, bu yerlerde mücadeleler verilir. Sevgiler ve düşmanlıklar paylaşılır veya ücret politikaları uygulanır. Bu yerlerin mimari stili ve iç mekânın düzenlenişi, örgütlü yaşamın bu yerlerde yansıtılan özelliklerini taşır.

Yeri kimin, ne amaçla ve nasıl örgütleyeceği ve bu örgütlenmiş yeri kimin hangi koşulda kullanacağı, örgütlü insan ilişkilerinin doğasına göre biçimlenir. Oda genişliği, renk ve ışıklandırma, odaya yerleştirilecek donanımlar ve bu donanımların nasıl yerleştirileceği, mekânı örgütleyen/örgütleten gücün amacına ve isteklerine göre olur. Bir iş yerinde beklenen rolleri, odanın düzenlenişi pekiştirir; bürodaki her şeyin yerleştirilme biçimi güç ve statü göstergesidir ve belli davranış kalıpları beklentisini işaret eder.

Kişiler ilişkilerinde diğer insanlarla mekânda belli bir fiziksel mesafe koyarlar. Elbette, bu mesafe mekânın özelliklerine göre değişir. Sosyal ilişki mesafesi de mekânın karakterine ve kültürel geleneğe göre belirlenir.

Sözsüz iletişimin diğer işlevleri ise şöyledir:

Kimlik tanımlama: Örneğin; kişinin giydiği, yediği ve içtiği şeylerden geçerek kendini ve diğerini tanımlaması ve değerlendirmesi.

Güç ve statü iletişimi ve işlevi: Nasrettin Hoca’nın kürküne bakarak Hoca’yı değerlendiren, biçimin özün önüne geçirildiği dünyada, kürk, statü belirlemesinden geçerek, kürkü giyen Nasrettin Hoca’ya güç ve statü kazandırır.

Regülatör/düzenleme işlevi: Örneğin yanıt verme, onaylama, kabul, red, durdurma, devam et ve anladım gibi anlamlara gelen dokunma, baş sallama, bakış ve el hareketleri bu tür işlev görür. Bu yolla, sözsüz iletişim, paylaşılan sözsüz semboller yoluyla iletişimin akışında düzenleyici rol oynar.

Resmetme işlevi: Sözlü kelimelere eşlik eder ve vurgu ile ekleme yapar: El ile kaçan balığın büyüklüğünü gösterme.

Pekiştirme işlevi: Hareketle söz pekiştirilir.

Yadsıma işlevi: El, parmak veya baş hareketiyle, bir şey veya söz yadsınır.

Sözü tamamlama işlevi: Sözü söylerken cümle bitirilmez, durulur ve sözsüz
bir hareketle söz tamamlanır.

Vurgulama ve farklılaştırma işlevi: Sözü kelimelerin anlattığından daha güçlü olarak veya daha farklı olarak anlamlandırmadır.

Dikkat çekmek işlevi: Masaya vurma, sesini birden yükseltme.

Sözün yerini alma: Sözlü bir anlatımın yerine sözsüz bir işaret kullanılır. Örneğin “evet” anlamına gelen baş sallama böyledir.

Özün yerini alna biçimselliği desteklemede kullanma: Özün ve gerçeğin yerine sahtenin getirilerek yapılan biliş yönetimi işinde, örneğin, bir liderin ne dediği üzerine odaklanma yerine, giysisine, el kol hareketlerine, duruşuna, bakışına, üslubuna odaklanma yoluyla yaygınlaştırılan siyasal cehalet böyledir.