MEDYA SİYASET KÜLTÜR

Francis Fukuyama’nın "tarihin sonu" tezi, 20. yüzyılın sonlarına doğru liberalizmin zaferi üzerine yoğunlaşan tartışmaları başlatmıştır. Fukuyama, liberal demokrasinin önce monarşiyi, sonra faşizmi, son olarak da komünizmi yenilgiye uğrattığını ileri sürer. Liberal demokrasi, "insanlığın ideolojik evrimindeki son durak" ve "sonul yönetim biçimi”dir. Fukuyama’ya göre, Batı’nın ve Batı fikrinin zaferi, Batı liberalizminin yerini alabilecek, yaşayabilir nitelikteki tüm sistemlerin tamamen gözden düşmesiyle ortaya çıkmaktadır ve bir ideal olarak demokrasi, Amerika’nın renklerine bürünmüş "çağdaş liberalizm" biçiminde sonuçlanacaktır.

Yeni dünya düzeninde üçüncü güç odağını oluşturan Japonya ile Güney Kore, Tayvan, Hong Kong ve Singapur'dan oluşan Asya Kaplanları arasında gerçekleştirilen "Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği" (APEC), dünyanın başlıca üç ekonomik merkezinden birini oluşturmuştur. Bir başka deyişle APEC, "Avrupa Birliği" (AB) ve "Kuzey Amerika Ticaret Antlaşması" (NAFTA) karşısında alternatif bir ekonomik gücü temsil etmektedir.

1996 yılında Şanghay İşbirliği Örgütü'nü kuran Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın oluşturdukları bu yapılanma "Şanghay Beşlisi" olarak da anılmaktadır. Bu örgüt, 2001’de Özbekistan’ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarmıştır.

Friedrich August von Hayek’in "asgari devletçi sivil toplum yaklaşımı"na göre, sivil toplum düzeni şu şekilde olmalıdır:

"Liberal yaklaşıma" göre, anayasa ihlallerine ve kanunsuzluklara karşı uyarılarda bulunmak için parçalanmış, geçici ve farklı olaylarda biraraya gelen bireylere "yurttaş" denir. Liberal yaklaşımın yurttaşlık anlayışında, kişisel çıkarların doyumuna öncelik verilir. Yurttaşlık, kişilerin kendisi için en iyi olanı oluşturabilme, gözden geçirebilme ve akılcı bir şekilde uygulayabilme kapasitesi olarak tanımlanır.

Aktif yurttaşlık, sivil toplumda özgürce fikir alışverişinde bulunmayı ve eylemle beslenen bir yurttaş tipini öngörmektedir. Böylece yurttaş, yalnızca katılım alanları sağlanarak iktidar sahibi kılınmamaktadır. Aynı zamanda, eylem aracılığıyla da iktidara ortak edilmektedir.

Ömer Çaha’ya göre, Osmanlı siyasal kültürü, siyasal taleplere sahip bir sivil topluma zemin oluşturacak özelliklerden uzaktı. Ayrıca Osmanlı'da siyasal yapılanma merkeziyetçi bir yapıya dayanıyordu ve bu yüzden, muhalefet oluşturabilecek unsurlar kabul görmemiş ve dışlanmıştı. Bu kültürel eğilim, Osmanlı halkı üzerinde de egemen olmuştur. Osmanlı devlet yapısı "saray, Babıalî, ulema ve askerler"den oluşan dörtlü bir dengeye dayanmaktaydı.

Osmanlı’da "Tanzimat Fermanı"yla, kişisel hak ve özgürlükleri tanıyan hukuk devleti gündeme gelmiştir. Tanzimat Fermanı, yurttaşlık haklarının geliştirilmesi yönündeki ilk çabayı oluşturmaktadır. Bu ferman, Türkiye’de klasik hukuk devletini oluşturma çabalarının öncüsüdür.

Demokrasi ve sivil topluma ulaşmada "1950 yılı genel seçimleri" tarihi bir öneme sahiptir. 1950 yılı, Türk siyasal yaşamına yeni bir açılım getirmiştir. Hem siyasal gücün kendisinde hem de toplumsal yapılanmada önemli bir değişim oluşmuştur. Cumhuriyet’in ilk yıllarında, devlet ve toplumsal kaynaklar üzerinde devlet elitleri söz sahibiydi. Yaşanan değişim sonucunda, "devlet elitleri" yerlerini seçimle gelen "siyasal elitler"e bırakmıştır. Siyasal elitlere geçen iktidar, devlet elitlerinin tepkisini çekmiştir. Böylece, iki kesim arasındaki politik çatışma günümüze kadar sürmüştür.

Günümüzde küçük çıkar grupları ve yurttaş birlikleri, sergiledikleri kolektif eylemlerin ve hak arayışlarının medyada temsiliyet kazanmasını istemektedir. Özellikle yeni toplumsal hareketler, kamuoyunda seslerini duyurmak ve halkın desteğini kazanmak için medyanın bu yöndeki yayınlarına gereksinim duymaktadır. Medyanın bu noktada temel sorumluluğunu ise mümkün olduğu kadar her kesimden insanın sesini bilinçli bir biçimde büyüterek topluma iletmesi oluşturmaktadır. Azınlıkta kalan toplumsal kesimlerin hak arayışlarının gelişip yaygınlaşmasında, "toplumsal uyum ve denge üçgeni"ndeki ögelerden her birinin ayrı bir işlevsel katkısı bulunmaktadır. Bu üçgenin ögelerini, devlet, sivil toplum ve demokrasi oluşturur. Medya ise bu eşkenar üçgenin ağırlık merkezinde yer alır. Dolayısıyla, medyanın yurttaşlık haklarının savunulması yönündeki sorumlu yayıncılık anlayışı belli bir önem kazanmaktadır.

Perestroika, "yeniden yapılanma" ve “reform” anlamına gelmektedir. Sovyetler Birliği’nde ekonomi, teknoloji, siyaset ve uluslararası ilişkiler alanında başlatılan bir toplumsal reform politikasıdır. Bu politika, toplumun sosyalist ilkelere bağlı temel işleyiş düzenini kaldırmayı hedeflememiştir. Burada amaç, merkezileşmenin engellenmesi ve demokratikleşmenin gerçekleştirilmesidir. Ayrıca, başta ekonomi olmak üzere tüm Sovyet kurumlarını, günün çağdaş koşullarına uydurmaktır.

Francis Fukuyama’nın “tarihin sonu” tezi, 20. yüzyılın sonlarına doğru “liberalizmin zaferi” üzerine yoğunlaşan tartışmaları başlatmıştır. Fukuyama, liberal demokrasinin önce monarşiyi, sonra faşizmi, son olarak da komünizmi yenilgiye uğrattığını ileri
sürer.

Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996 yılında
oluşturdukları yapılanma “Şanghay Beşlisi” olarak da anılmaktadır. Bu örgüt, 2001’de Özbekistan’ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarmıştır.

Esnek üretimi tanımlayan özellikler şunlardır:
• Özel girişimin eşdeyişle sermayenin
önceliğine vurgu yapar.
• Devletin, ekonomi alanındaki etkinlik gücünü azaltır.
• Kültürel alanda çeşitliliği savunur.
• İletişim alanında, devletin kural koyma yetkilerini zayıflatır.

Batı’da geliştirilen katılımcı sivil toplum düşüncesinin temel özellikleri şunlardır:

• Temel hak ve özgürlüklerin eksiksiz varlığını onaylamak,
• Sivil toplumu temel hak ve özgürlükler üzerine kurmak,
• Merkezi otoritenin sivil yaşama kural koyarak müdahale yetkisini sınırlandırmak,
• Yurttaşların kendisini ilgilendiren her konuda aktif katılımlarını sağlamak,
• Yetki ve sorumluluğu, doğrudan demokrasi anlamında yerel ve bölgesel düzeylere yönlendirmek.

Osmanlı Devleti'nde sivil toplum alanındaki ilk gelişme 1808 “Sened-i İttifak” ile gerçekleşmiştir. “Ayanlar”, yerelde egemen olan ve toplumun ileri gelen ayrıcalıklı kesimini oluşturuyordu. Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa, İstanbul’a geldiğinde II. Mahmud’u padişah ilan etmişti. Ancak, bununla da yetinmeyip büyük ayanları İstanbul’a çağırmış “Sened-i İttifak” adı verilen belgeyi imzalatmıştır. Bu antlaşmaya göre, ayanlar devlete bağlı kalacak ve bölgelerinde herhangi bir isyana yönelmeyecekti. Buna karşı, Osmanlı devleti de ayanlar üzerinde herhangi bir girişimde bulunmayacaktı. “Ayan” kurumunun merkezi hükümet karşısındaki başarısı, 19. yüzyılda Osmanlı’da sivil toplumun hareketlendiğinin bir göstergesidir.

Paternalizm, “baba devlet” anlayışı olarak tanımlanmaktadır. Paternalizmin özü şudur: Nasıl ki bir baba evlatlarını tehlikelerden, güçlüklerden ve kötülüklerden koruyorsa,
devlet de yurttaşlarını dış düşmanlardan ve dış istilalardan korumalıdır. Ülke içinde ise yurttaşların birbirine baskı yapmalarını ve şiddete başvurmalarını engellemelidir (Aktan,1994).

Geleneksel medya; gazete, dergi, radyo, televizyondan oluşur. İnternet yayıncılığı ise "yeni medya” olarak tanımlanır.

McQuail (1987), demokratik katılımcı kuramı şöyle tanımlar: Özgürlükçülük, ütopyacılık, sosyalizm, siyasal ve sosyal eşitlik, çevrecilik, bölgesellik gibi yaklaşımların bir karışımıdır.

“Kamu hizmeti medyaları” aynı zamanda “sivil toplum medyaları” olarak da tanımlananır.