MEDYA SİYASET KÜLTÜR - Deneme Sınavı - 10

TRT ile ilgili düzenlemelerde tarafsızlık ilkesi anayasalara girmiştir. 1961 Anayasası madde 121’de tarafsızlığı bir yayın ilkesi olarak getirmiştir. Ama, 1982 Anayasası’nda bu ilkeye “Türk Devletinin varlık ve bağımsızlığı, ülkenin ve milletin bölünmez bütünlüğü, toplumun huzuru, genel ahlak, Cumhuriyet’in genel ilkeleri gibi ifadeler eklenmiştir.

Fred Siebert, Theodere Peterson ve Wilbur Schramm’ın eseri “Basının Dört Kuramı” (Four Theories of Press) 1956 yılında yayımlanmıştır. Bu kitaba göre yayın politikaları ile ilgili dört yaklaşım vardır. Bunlar, otoriteryan, liberteryan, sosyal sorumluluk ve totaliter Sovyet sistemidir.

Aristotales’e göre “toplum bireylerden oluşur; çünkü insan doğuştan bir zoon politikon’dur; eşdeyişle toplumsal-siyasal bir hayvandır.”

Sofistlerin siyasal konuşmanın önemi üzerine yaptıkları vurgu, aslında, Polis’in iki temel özelliğinden biridir. Bunlardan ilki, yasalar önünde eşitlik anlamına gelen “isonomia” kavramıdır. Bu kavram, yasalar önünde yurttaşların eşit olmasını temsil eder. Statüleri ne olursa olsun tüm yurttaşlar yasalar önünde eşittir.

Gazetelerin ilk prototipleri diyebileceğimiz “el yazması haberler”in bu gereksinimi karşıladığı düşünülebilir. Pazar, fuar ve panayırlarda ekonomik canlılığı olan el yazması haberler bu dönemde gelişmiştir. Ekonomik gelişmeler ve fiyat bilgileri eklenerek yüz-iki yüz adet çoğaltılarak, talep eden tüccarlara yollanmaktaydı. 15. yüzyıla gelindiğinde, Avrupa’nın birçok kentinde el yazması haber özetlerine rastlanmaktaydı.

Spinoza’ya göre özgürlüğün tanımı bireyin sahip olduğu düşünce özgürlüğüdür. Teoloji ile felsefeyi ayırdığı gibi dünyevi iktidar ile dini de ayırmaktadır. Akıl ve inancı birbirinden ayırarak siyaseti laikleştirmek ister.

Fransa’da 1789’da tarihe Fransız Devrimi olarak geçen ayaklanma gerçekleşir. Ayaklanma, kitlelerin yeni fikirlerden nasıl etkilendiğini ve siyasal eyleme nasıl geçebildiğini göstermektedir. Aslında önemli olan, Fransız Devrimi’ni hazırlayan fikirlerin halkın arasında büyük bir hızla yayılabilmesidir. Bunda gazetelerin, siyasi mesajları taşıyan bildirilerin, siyasi düşünceleri yaygınlaştıran basılı ürünlerin rolü önemlidir.

Emile Zora kamuoyuna “suçluyorum” başlıklı mektubunu açıklar. Mektup gazetede yayımlanır. Suçlaması, devlet sırrı olduğu için kamuoyuna açıklanamayan belgedir. Tekrar yargılamanın ise ilk yargılamada Savaş Konseyi’nin suçunu gizlemek için düzenlendiğini iddia eder. Akademisyenler ve Fransız aydınlar, Zola’ya destek verirler. Ama, Zola, orduya hakaretten yargılanır ve mahkûm edilir.

20. yüzyılda da güvenlik nedeniyle sansürler devam etmiştir. İrlanda’da 1939 ve 1945 yılları arasında posta sansürü postaların açılıp içinin kontrol edilebilmesine olanak sağlamıştır. Cezayir Savaşı dönemi, basın özgürlüğü ile ilgili bu uzun mücadeleye karşın, sansürün nasıl çalıştığının önemli bir örneğidir.

Yanlış enformasyonun doğru ve güvenilir bir kaynak üstünden aktarılıyormuş gibi gösterildiği propaganda türü “gri propaganda”dır.

Geri beslemesi olmayan, rıza ve meşruiyet aramayan sistemlerin uzun süre ayakta kalması mümkün değildir. Amerikan siyaset bilimcisi David Easton (1965) bir siyasal sistemin kendini devam ettirebilirliğini toplumsal taleplere yanıt verebilme özelliğine bağlamaktadır. David Easton’ın “Sistem Yaklaşımı”nın temel öğeleri; çevre, yanıt ve besleyici yankıdan oluşmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Medya ve siyasetin kendiliğinden ilişkisi karşılıklı bağımlılık ilişkisidir. İletişimin siyaseti biçimlediği herkesin kabul etmek zorunda kaldığı bir gerçektir. Siyaset de anayasa, yasa ve hukuki düzenlemeler ile iletişim alanını düzenlemektedir. Yapılan düzenlemelerin biçimlendirdiği medya ve iletişim alanına “medya sistemi” denmektedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Amerika Birleşik Devletleri’nden gelmiştir. Fred Siebert, Theodere Peterson ve Wilbur Schramm’ın eseri “Basının Dört Kuramı” (Four Theories of Press) 1956 yılında yayımlanmıştır. Bu kitaba göre yayın politikaları ile ilgili dört yaklaşım vardır. Bunlar, otoriteryan, liberteryan, sosyal sorumluluk ve totaliter Sovyet sistemidir. Liberteryan yaklaşımda sistemin amacı iktidarı denetlemek, gerçekleri ortaya çıkarmak, eğlendirmek ve bilgilendirmektir. Çoğunlukla özel mülkiyet yapısı vardır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Piyasa yayıncılığı, medya kuruluşları, özel şahıslar ve sermaye şirketleri tarafından yönetilmektedir. Şirketlerin yayıncılık politikaları piyasa ilkelerince belirlenmektedir. Bu nedenle, ticari değeri olmayan içeriğin aktarılması olanaksız gibidir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Kamusal yayıncılığın kaynakları lisans anlaşmaları, konsalide bütçeden ödemeler ve belli malların tüketimlerine (televizyon alımında bandrolla ödenen vergi gibi) konan vergilerden sağlanmaktadır. İdari yapısı ise ülkeden ülkeye fark gösterse de hükümetler veya hükümetlerle ilişkili yapılar tarafından atanmaktadır. Yayın ilkelerini şu şekilde sıralayabiliriz:
1. Çoğulcu bir temsil.
2. Azınlık ve dezavantajlı gruplara yayında yer
açma.
3. Ticari olmayan kültürel yayınlar.
4. Eğitim amaçlı yayınlar.
5. Genel beğeni ve ilgilere seslenme. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yöndeşme, İngilizce “convergence” kavramına karşılık kullanılmaktadır. Türkçe’de ilk kullanımında “yakınsama” kavramı tercih edilirken, zaman içinde yöndeşme daha fazla kabul görmüştür. Bilgisayar teknolojilerinin iletişim alanında kullanımı ile farklı tür iletişim araçlarının ortak kullanımı veya birbiri üzerinden kullanımı kastedilmektedir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Toplumsal bilginin yurttaşların etkileşimi ile oluşması, doğrudan demokrasi deneyiminin önemli bir özelliğidir. Kültürün sözlü kültür olması da bunda en önemli özelliklerden biri olmuştur. Yurttaş etkileşiminden polis kimliği oluşmuştur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Roma imparatorluğunun yıkılışı ile birlikte Avrupa’nın dünya ile bağları kesildi. Bu durumun günümüzdeki denkliği, uydu yayınları ve telefonun ortadan kalkmasıdır. İletişimin nitelik ve nicelik olarak düştüğü dönemde sadece kilise kendi içinde bir bilgi akışına sahipti. Böyle bir sistemin oluşumu papaların Avrupa hakkında bilgilere gereksinim duymasındandı. Bunun için kendince bir haber ağları vardı. Bu haber ağlarının temel unsuru ise gezici keşişlerdi. Papalık, hem siyasi gelişmelerden haberdar oluyor hem de toplumun nabzını tutuyordu. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Thomas Hobbes, 1588-1679 yılları arasında yaşamış İngiliz filozofudur. Devleti anlattığı “Leviathan” isimli kitabı 17. ve 18. yüzyıl siyaset felsefesini derinden etkilemiştir. Bu kitabında Leviathan devleti tanımlar. Bu devlet, insanların birbirlerine zarar vermelerini engelleyecek, dış saldırılardan onları koruyacak ve sahip olduklarını ve dünya nimetlerini güvence altına alacak kişi veya meclis’tir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bağımsızlığın oluşumunda medyanın ve kamuoyunun rolü önemliydi. Ama, basın da kamuoyunun iktidarın meşruluk kaynağı olarak algılanmasında ön ayak oldu. Bu fikirler, gazete ve dergilerde yayıldı. Bu duruma örnek, Birleşik Devletler’in kurucularından James Madison’ın “The Federalist” dergisinde bağımsızlık öncesindeki yazıları verilebilir. James Madison, daha sonra, Amerika Birleşik Devletleri’nin 4. Başkanı olacaktır. Derginin ismi altında “tüm yönetimler kanaatlere dayanır” ifadesi vardı. Burada, kanaat sözcüğü İngilizce’de “opinion” sözcüğü yerine kullanılmıştır. İngilizce’den Türkçe’ye kamuoyu olarak çevrilen sözcük “public opinion”dur. “Public”, kamu anlamına gelirken, “opinion” Türkçe’ye oy sözcüğü ile çevrilmiştir. Madison’a göre, hükümetleri meşru kılan kamuoyunun desteğidir. Bu desteği sayısal bir çoğunluğa bağlamaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.