MEDYA HUKUKU

Yayınların hukuk sınırları içerisinde gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti için bazı kıstaslar kullanılmaktadır. Bu kıstaslar kamu yararı, gerçeklik, ölçülülük ve güncellik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kişilik hakkı, erginlikle kazanılamaz. Kişilik hakkı, kişinin doğumuyla kendiliğinden kazanılır ve hak süjesinin ölümüyle de kendiliğinden sona erer.

Kişilik hakkının konusunu bu hakkın üzerinde geçerli olduğu ve hukuk düzenince korunan kişisel değerler ve varlıklar oluşturmaktadır. Kişilik hakkının arasına nelerin dahil olacağı, zamanla değişen ve gelişen düşünce yapısına bağlıdır. Bu yüzden Medeni Kanunda da böyle bir sınırlama yapılmamıştır. Dini inanç, sır çevresi, isim ve ruh sağlığı kişilik hakkı kapsamındadır.

Takma isim, kişinin belli bir faaliyet alanında özellikle edebiyat ve sanat alanlarında kullanmak üzere seçtiği isimdir. Aziz Nesin takma isimdir.

Önleme davası, henüz gerçekleşmemiş olmakla birlikte, kişilik hakkına yönelik bir saldırı ihtimalinin kuvvetle muhtemel olduğu hallerde saldırıya engel olmak için açılmaktadır. Önleme davası kitle iletişim araçlarıyla kişilik hakkına yapılan saldırılar dolayısıyla açılabilecek diğer davalardan farklı olarak saldırının sonuçlarına ilişkin değil, saldırı fiiline yönelen bir davadır. Burada açılması gereken dava henüz kişilik hakkına saldırı gerçekleşmediği için saldırının önlenmesi davasıdır.

Önleme davasının şartları şöyle sıralanabilir: 1. Kişilik haklarına saldırı yapılacağına ilişkin ciddi emarelerin, belirtilerin olması gerekmektedir. 2. Saldırının hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka aykırılığı ortadan kaldıran bir durumun mevcut olmaması gerekmektedir. Kusur sorumluluğun şartlarında değildir.

Saldırının durdurulması davasının şartları şunlardır: 1. Kişilik haklarına saldırı: Bu davanın açılabilmesi için kişilik haklarına yapılan bir saldırının olması gerekmektedir. 2. Saldırının hukuka aykırı olması: Kişilik haklarına yönelen saldırının hukuka aykırı olması gerekir. Kişilik hakkı zedelenen kişinin rızası, daha üstün nitelikli özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden birisiyle haklı kılınmadıkça kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır. 3. Saldırının devam ediyor olması: Saldırıya son verilmesi davasının açılabilmesi için saldırının devam ediyor olması gerekmektedir. Saldırı henüz başlamamış veya sona ermiş ise bu dava açılamaz. Kusurlu olmak davanın açılabilmesi için gerekli şartlardan n değildir. Yani yayını yapan kişi kusursuz olsa bile diğer şartlar mevcutsa mahkeme davayı kabul edecektir. Saldırının durdurulması davasının açılması için saldırı sonunda bir zararın doğmuş olması da gerekmez.

Kişilik haklarına saldırıda bulunulan kişinin malvarlığında bir eksilmenin meydana gelmiş olması gerekir. Bu zarar kişinin aktifinde bir azalma veya pasifinde bir artış şeklinde olabilir.

Süresiz yayınlarda ise eser sahibi ile yayımcı, yayımcının belli olmaması halinde ise basımcı müştereken ve müteselsilen sorumludur.

Süreli yayınlarda eser sahibi ve yayın sahibi ve varsa temsilcisi sorumludur.

Kitle iletişim yayınları yoluyla kişilik haklarına yapılan saldırılarda Anayasa tarafından teminat altına alınmış olan basın hürriyeti ile yine Anayasa tarafından teminat altına alınmış kişilik hakları çatışmaktadır. Demokratik toplumlarda basın hürriyetinin amacı kamuyu ilgilendiren konularda doğru ve gerçeğe uygun haber vermeyi sağlamaktır. Bu nedenle bu yayınların düzenlenmesi ve kamu yararı gerekçesiyle bireysel haklara zarar vermemesi temel öncelik olmak zorundadır.

Yayınların hukuk sınırları içerisinde gerçekleşip gerçekleşmediğinin tespiti için bazı kıstaslar kullanılmaktadır. Bu kıstaslar kamu yararı, gerçeklik, ölçülülük ve güncellik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eleştiride bulunma hakkının sınırlarının belirlenmesinde ölçülülük ilkesi ön plana çıkmaktadır. Hangi yayının eleştiri sınırları içerisinde bulunduğu, hangi yayınların düşünce açıklaması olduğu hangi yayınların bu kapsamda korunamayacağı belirlenirken yayınların ölçülü bir şekilde yapılıp yapılmadığı değerlendirilmesi yapılmaktadır.

Canlı varlıkların maddi yaşantılarının yanında bir de manevi yaşantıları vardır. Kişinin manevi değer ve varlıkları, unsurları ve buna ilişkin değerleri onun manevi kişiliğini oluşturur. Bunlar daha çok kişinin toplumsal ilişkilerinde doğan ve kişiye kişi olması sebebiyle tanınıp korunan dini ve vicdani inançları, şeref ve haysiyeti, toplum içindeki saygınlığı, gizlilik ve sır çevresi, özgürlükleri, isim ve resim üzerindeki değerleridir.

Kişinin aile hayatı, düşünceleri, inançları, cinsel hayatı, anıları, duygusal değerleri kişinin gizli hayat alanını oluşturur.

Resmin asıl amacının kişinin kendisini değil, bulunduğu ortamı yansıtmak olduğu durumlarda, örneğin tarihi bir yapının resminin çekilmesinde kişi bu resmin esaslı unsuru olmayıp resmin bir ayrıntısı olmuşsa bu durumda artık kişilik hakkına saldırıdan söz edilemez. Amacını aşmayan, haber nitelikli ve toplumu aydınlatma amacı güden resimlerde de durum aynıdır.

Düzeltme ve cevap hakkı, haberleşme hürriyetinin kötüye kullanılmasını önlemek, kamusal nitelikteki haberleşme görevinin amacına uygun biçimde yerine getirilmesini sağlamak, kitle iletişim araçları tarafından kişilik hakkına yapılan tecavüzleri gecikmeksizin bertaraf edebilmek için tanınmış korunma yollarından birisidir. Bu hak, kişilik hakkı saldırıya maruz kalan kişi için bir yetkiyi, saldırıda bulunan açısından bir yükümlülüğü ifade eder. Buna göre hakkı saldırıya uğrayan kişi, saldırı niteliğindeki yayına cevap vermek ve yayındaki yanlış konuları düzeltme hakkına sahipken, yayını yapan basın kuruluşu ise verilen düzeltme ve cevap metnini yayınlamakla yükümlüdür.

Saldırının durdurulması davasının şartları şunlardır:

1. Kişilik haklarına saldırı

2. Saldırının hukuka aykırı olması

3. Saldırının devam ediyor olması

Kişilik haklarına yapılan saldırı sonucunda kişi şiddetli ızdırap, üzüntü ya da utanç duymuş olabilir. Böyle durumlarda ruhsal çöküntüye, elem ve ızdıraba ya da utanca uğrayan kişiye manevi tatmin sağlamak amacıyla tazminat isteme hakkı tanınmıştır.

TRT Kanunu bakımından hukuki sorumluluk esası açısından belirli bir süre öngörülmüştür. Buna göre yayın nedeniyle haksız fiillerden dolayı yayının yapıldığı tarihten başlayarak altmış gün içinde açılmayan davalar dinlenmez.