MEDYA HUKUKU

Bilişim kavramı, teknoloji ve bilginin birlikte kullanılarak üretilen sonuçlar olarak kısaca tanımlanabilir. Bilişimin birkaç yönü vardır; bilgisayar yazılımı, bilgisayar donanımı, bilgisayar kullanıcısı ve bilgi toplumu. Bilişim, insanların teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki iletişiminde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve akılcı biçimde işlenmesi.

Bilişim suçları; bilgisayar, çevre birimleri, pos makinesi, cep telefonu gibi her türlü teknolojinin kullanılması ile işlenilen suçlardır.
Bilişim suçları üç biçimde ortaya çıkabilmektedir. Bunlar:
1. Bilişim suçunda bilgisayar, suçun hedefi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda, bir bilgisayarın gizliliği, bütünlüğü ya da erişilebilirliği hedef olmaktadır. Servisler, çalınan veriler ya da kurban bilgisayarlar zarar görmektedir. “Nimda, CodeRed ve türevleri” gibi servis dışı bırakma saldırıları bu tip bilişim suçlarına örnek teşkil etmektedir.
2. İkinci durumda bilgisayar bir suçu işlerken kullanılan bir araç olarak karşımıza çıkar. Bu tür suçlar çocuk pornografisi, dolandırıcılık, fikri mülkiyet hakları ihlalleri ve yasadışı maddelerin çevrimiçi satışı gibi suçlardır.
3. Üçüncü durumda bir bilgisayar, bir suçun içinde tesadüfen bulunabilir.
Ancak bu bilgisayarlar kanun uygulayıcılar için bir veridir. Örneğin, sübyancılar bilgisayarlarında çocuk pornografisi muhafaza edebilirken, uyuşturucu kaçakçıları ilişkili oldukları kişilerin iletişim bilgilerini saklayabilirler.

Sitelerin ve bilişim sistemlerinin tasarımı ve kurulması sırasında kullanılan yazılımlardaki ve teknolojideki gelişmeler, sunucu hizmeti veren firmaların sağladıkları güvenlik imkânları sayesinde, sistemlerin bozulması gittikçe nadir rastlanan olaylar hâlini almaktadır. Buna karşın en çok rastlanan suç tipi, sistemin işleyişinin engellenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Birçok kullanıcı ve bilgisayarın organize bir biçimde bilişim sistemine kaldıramayacağı oranda giriş talebinde bulunması ile gerçekleştirilen bu eylemle, sunucu kaynaklarının tüketilmesi ve bilişim sisteminin işlevini normal kullanıcılar için yerine getirmesinin “engellenmesi” amaçlanmaktadır. Bu fiil aynı kullanıcı tarafından, sürekli sayfa gösterimi yapılarak, DOS saldırısı yapmak için yazılmış yazılımlarla saniyede yüzlerce istek yollayarak basit bir şekilde işlenebileceği gibi bu saldırı birçok kullanıcı tarafından da gerçekleştirilebilir. Hatta bilgisayarlarına virüs bulaştırılmış on binlerce bilgisayar ve İnternet kullanıcısı bilgileri dışında, bu saldırılara alet edilebilmektedirler. Ayrıca bazı İnternet sitelerinin yoğun trafiğinin bilişim sistemine yönlendirilmesi de bilişim sistemini “engelleme” fillini oluşturacaktır. Bu tür saldırılara Google, MSN,
Twitter, Yahoo, Facebook gibi büyük protal ve sosyal etkileşim siteleri de maruz kalmış, hizmetleri aksamıştır.

Müstehcenlik başlıklı Madde 226’da;
1. a. Bir çocuğa müstehcen görüntü, yazı veya sözleri içeren ürünleri veren ya da bunların içeriğini gösteren, okuyan, okutan veya dinleten,

2. Müstehcen görüntü, yazı veya sözleri basın ve yayın yolu ile yayımlayan veya yayımlanmasına aracılık eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
3. Müstehcen görüntü, yazı veya sözleri içeren ürünlerin üretiminde çocukları kullanan kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Bu ürünleri ülkeye sokan, çoğaltan, satışa arz eden, satan, nakleden, depolayan, ihraç eden, bulunduran ya da başkalarının kullanımına sunan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 1 ile, “sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulü”, eser olarak nitelendirilmiş ve koruma altına alınmıştır. İnternet ortamında yer alan içerik; metin, resim, grafik, bilgisayar programı gibi her biri ayrı eser olan birçok unsurdan oluşmaktadır. İnternet sayfaları gerek içerik ve gerekse tasarım olarak fikri bir çalışmanın ürünü olup, yaratıcısının özelliklerini taşıdığında, FSEK Madde 1’e göre eser kapsamında bulunmakta olup yasal koruma altındadır. Eser üzerindeki korumanın sağlanabilmesi için düşüncenin, İnternet ortamında şekillenmiş bulunması yeterli görülmektedir.
Bir içeriğin eser sayılabilmesi için; fikri bir emeğin ürünü olması, yaratanının özelliklerini taşıması ve eser türlerinden birinin kapsamı içinde nitelendirilmesi gereklidir.

Bir eserin sahibi onu yaratan, meydana getiren olduğundan mali ve manevi hakları kullanma yetkisi de kendisine aittir. Bu haklardan mali hakları yazılı bir şekilde başkalarına sınırlı veya sınırsız olarak devredebilir. Bu nedenle bir eseri kullanabilmek için eser sahibi veya devrettiği ve yetki verdiği kişilerden izin alınması gerekir. Ancak bu kuralın istisnaları da vardır. Bu istisnalar, eş deyişle eser sahibi veya yetkili kişilerden izin alınmadan eserin kullanılabilme hâlleri şöyledir (Madde 30-37):
• Kamu yararı amacıyla güvenlik ve adli amaçlarla,
• Mevzuat ve mahkeme kararları,
• Nutuklar,
• Yayımlanmış eserlerde umumi mahallerde eğitim ve öğretim amacıyla,
• Hayır için yapılan müsamerelerde,
• Eğitim ve öğretim amacıyla seçme ve toplama yapma amacıyla,
• Bazı bölümlerin belli olacak şekilde kaynak gösterilerek alıntılanması,
• Özel çaba ile elde edilenlerde 24 saat sonra kullanma sınırlamasına uyularak günlük haber ve bilgiler,
• Basın özetleri,
• Röportaj için yayımlamak amacıyla,
• Kâr amacı güdülmeksizin ve sahibinin meşru menfaatlerine zarar vermeksizin şahsi kullanım amacıyla,
• Bazı sınırlamalarla güzel sanat eserlerini umumi mahallerde teşhir amacıyla,
• Tanıtım amacıyla kısa tespitlerdir.

Daha önce hiçbir araçla kamuya sunulmamış olan ve sahibi veya birkaç sınırlı kişinin bilgisinde olan bir eserin, veri tabanının veya sitenin İnternet ortamına aktarılması ve İnternet kullanıcılarının bilgilerine sunulması Kanun’a göre “umuma arz” olarak kabul edilir. Umuma arz yetkisi eser sahibine aittir. Eser sahibi bu konuda üçüncü kişileri de yetkilendirebilir. Eser sahibinin onayı ile yetki-izin verdiği bir üçüncü kişi tarafından İnternet ortamına aktarılması da, eser sahibinin manevi ve mali haklarından feragat ettiği anlamını taşımayacaktır. İlke olarak eser sahibi FSEK’nin kendisine sağladığı diğer bütün haklardan yararlanabilir. Ancak İnternet ortamındaki bir eserin üçüncü kişilerin (İnternet kullanıcılarının) müdahalesine oldukça açık olması ve bu müdahaleye eser sahibinin -bir anlamda- izin vermesi, özellikle FSEK kapsamındaki mali hakların (özellikle çoğaltma ile yayma hakkının) ve bu hakların sınırlandırılmasına (özellikle tükenme ilkesi ile kişisel kullanıma) ilişkin istisnaların kapsamının belirlenmesi ve elektronik iletişim açısından yeniden gözden geçirilmesi sorununu gündeme getirecektir. Aynı şekilde bilgisayar programlarının yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi ve depolanmasını da kesinlikle yasaklayan FSEK Madde 22/3 hükmü, sahibinin izni ile İnternet ortamına taşınan bilgisayar programları açısından sorun yaratabilir. FSEK 22. madde’ye göre, çoğaltma hakkı eser sahibine aittir. Eserlerin aslından ikinci bir kopyasının çıkarılması, eserin nakli veya tekrarına yarayacak şekilde kayıt edilmesi çoğaltma sayılır. Eğer amaç bunları çoğaltma ise bunu sağlamak için yüklenme, depolama ve iletme de çoğaltma kapsamındadır. FSEK Madde 38’ye göre ise, başkalarına sunulmaması ve yayınlanmamak kaydıyla İnternet’teki bir programı şahsi amaçla kullanma amacıyla çoğaltma sadece parayla satılan programlardaki gibi sahibinin meşru menfaatine zarar vermeme şartıyla hukuken olanaklıdır.

Anayasa, öncelikle kişinin yaşama hakkını en temel hak olarak almıştır. Kişinin beden bütünlüğüne dokunulamaz. Kimseye eziyet yapılamaz. Herkes kişi hürriyetine ve güvenliğine sahiptir.
Bu hakkın sonucu olarak herkesin bedensel bütünlüğünü ve sağlığını koruma hakkı vardır. Bu haklara kitle iletişim araçlarında yapılan yayınlar sebebiyle zarar verilmişse, yayıncı ve sorumlular bu zararı telafi etmek ve Türk Ceza Kanunu’na göre adam öldürme ve müessir fiil adını verdiğimiz yaralamaya sebep olmuşlarsa bu suçun cezasını çekmek zorundadırlar. Yapılan bir yayın ile belli kişiler hedef gösterilmişse yayıncı da tedbirsizlik ve dikkatsizlikle adam öldürme veya yaralamadan yahut adam öldürmeye azmettirmekten yargılanır.

Kamuya açık alanda kişi özel hayatını yaşarken bunu gizleme gereğini duymamaktadır. Fakat bu alan yayıncıların rahatlıkla müdahale edebileceği bir alan değildir. Bu alana çok sınırlı olarak müdahale edilebilir. Bu alan ile ilgili olarak; kişinin alışverişe çıkmasını, çocuğu ile maça gitmesini, sinemaya gitmesini, lokantada yemek yemesini, dostlarıyla bir çay bahçesinde veya gece barda bir şeyler içmesini, oturduğu sitede denize veya havuza girmesini örnek verebiliriz. Bu alandaki faaliyetler ve davranışlar sürekli olarak izlenemez. İzlendiği zaman ilgili kişi rahatsız ediliyorsa yahut izni alınmadan kaydediliyorsa, fotoğraf­ları çekiliyorsa hukuka aykırı olur.
Ancak bu kuralın istisnaları vardır. Yayıncılık açısından bu istisna, kişinin davranışlarının haber değeri taşıması veya izninin bulunması hâlinde mümkündür. Eğer kişi gazetecileri davet ediyorsa, fotoğrafı çekilirken el sallayıp, gülümsüyorsa izin verilmesi hâli vardır. Ancak burada verilen izin kadar çekim yapılması ya da görüntü alınması söz konusudur. Bir kere izin verdi diye bu kişiyi sürekli izlemek onun özel hayatını yaşamasına engel olur ve hukuka aykırı düşer.

Erişim sağlayıcı yükümlülükleri şu şekildedir;
a. Herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, bu Kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemek
b. Sağladığı hizmetlere ilişkin, yönetmelikte belirtilen trafik bilgilerini altı aydan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamak
c. Faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kuruma, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Kuruma teslim etmek,
d. Erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almak,
Erişim sağlayıcı, kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir.

“Bilişim Sistemine Girme” başlığı taşımakta olup; bir bilişim sisteminin bütününe veya bir kısmına, hukuka aykırı olarak giren veya orada kalmaya devam eden kişilere hapis veya adli para cezası olarak düzenlenmiştir.

D ve E seçeneği de TCK Madde 244’te bilişim suçu “Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme” başlığı ile düzenlenmiştir.

Nitelikli hırsızlık başlıklı 142. Madde’nin (e) fıkrasında; bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle, işlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Suçun, bu fıkranın (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh
bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranına kadar artırılır, şeklinde ifade edilmektedir.

Eserlerin sahibi olan yaratıcılar manevi ve mali haklara sahiptirler (Madde 13-25):
Eser sahiplerinin manevi hakları; eseri istediği zaman ve tarzda kamuya sunma hakkı, eserin içeriği hakkında bilgi verme hakkı, eser sahibinin adını gösterme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını yasaklama hakkı ve eserin bütünlüğünü koruma hakkıdır. Bu haklar eserin yaratıcılarına ve onların mirasçılarına ait olup başkalarına devredilemez.
Eser sahibinin mali hakları ise; işleme, çoğaltma, yayma, temsil (sunum), radyo ile yayın ve pay ve takip haklarıdır.

Bilgisayar bir suçu işlerken kullanılan bir araç olarak karşımıza çıkar. Bu tür suçlar çocuk pornografisi, dolandırıcılık, fikri mülkiyet hakları ihlalleri ve yasadışı maddelerin çevrimiçi satışı gibi suçlardır.

Bilişim suçları sınıf­landırmalarının bir  grubu bilgisayar sistemlerine ve verilerine yetkisiz erişimdir. Bu da a. Yetkisiz erişim b. Yetkisiz dinleme c. Hesap ihlali kapsamaktadır.

Madde 2’de bilgisayar programları ve hazırlık tasarımları ilim ve edebiyat eserleri arasında sayılmıştır. Bu bağlamda bilgisayar programları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun koruması altına alınmıştır.

FSEK 8. Madde “bir eserin sahibi onu meydana getirendir” hükmü çerçevesinde eser sahipliğini belirtmektedir. Bu kapsamda İnternet içeriği, öncelikle onu yaratan kişiye aittir ve bu kişi site sahibi de olabilir. Ancak bu kişi içeriği yaratırken müzik, resim, ilim veya edebiyat eserlerini işleyip bağımsız bir eser olan “işlenme eser” yaratıyorsa, bu bağımsız eser sahiplerinden FSEK 52. Madde doğrultusunda yazılı bir sözleşme ve tasarruf­la izin almış olmalıdır.

Diğer seçeneklerde izin alınmaması gereken istisnai hallerdir.

Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Medeni Kanun, Borçlar Kanunu, Türk Ceza Kanunu gibi hukuk kuralları ile özel hayatın gizliliği koruma altına alınmıştır.

Kamuya açık alanda kişi özel hayatını yaşarken bunu gizleme gereğini duymamaktadır. Fakat bu alan yayıncıların rahatlıkla müdahale edebileceği bir alan değildir. Bu alana çok sınırlı olarak müdahale edilebilir.Yayıncılık açısından bu istisna, kişinin davranışlarının haber değeri taşıması veya izninin bulunması hâlinde mümkündür.

Özel yaşama İnternet gazeteciliğinin müdahale edebileceği bir diğer alan
da, yayına konu olan kişinin hukuka aykırı davranışlarda bulunmasıdır. Medya mensupları bu tür olaylarla karşılaştıklarında haber ve eleştiri amacıyla bunları yayımlayabilirler.