Medya Girişimciliği ve Tüketici Hakları

Satıcı, hukuki işlemde ticari ve mesleki amaçlarla hareket eden kişidir. Bu bağlamda satıcının, mesleki veya ticari faaliyetlerinin konusu önem arz etmez. Zira satıcı, zirai mallar satabileceği gibi ticari mallarda satabilir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinin k bendine göre; tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir.

Sağlayıcı, satıcıdan farklı olarak tüketiciye hizmet sunan kişidir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinin ı bendine göre; sağlayıcı, kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlamıştır. Satıcı tüketiciye yönelik bir mal sunumu yaparken; sağlayıcı tüketiciye hizmet sunmaktadır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinin n bendine göre; üretici, kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal ya da bu malların ham maddelerini yahut ara mallarını üretenler ile mal üzerine markasını, unvanını veya herhangi bir ayırt edici işaretini koyarak kendisini üretici olarak gösteren gerçek veya tüzel kişidir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinin n bendine göre; mal veya hizmetleri ticari veya mesleki bir amaçla ithal ederek satım, kira, finansal kira veya benzeri yöntemlerle piyasaya süren gerçek veya tüzel kişidir. Keza kamu tüzel kişileri de ithalatçı konumunda bulunabilecektir. Kanun koyucu ithalatçıların gerçek veya tüzel kişi olmaları yönünde bir ayrım yapmamıştır.

Tüketici sözleşmeleri, girişimci ile tüketicinin belirli amaçlarla yaptıkları ve konusu mal ve/veya hizmet olan sözleşmelerdir.

Mesafeli sözleşmelerde, satıcı ve sağlayıcı öncelikle mal ve hizmetlerini uzaktan pazarlamak üzere sistemini düzenlemiş olması gerekmektedir.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 48. maddesinin 2. fıkrasına göre; tüketici, mesafeli sözleşmeyi ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları yönetmelikte belirtilen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilir. 

Bu hususlar şunlardır:

“a. Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,

b. Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,

c. Tüketicinin satıcı veya sağlayıcı ile hızlı bir şekilde irtibat kurmasına imkân veren, satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi,

ç. Satıcı veya sağlayıcının tüketicinin şikâyetlerini iletmesi için (c) bendinde belirtilenden farklı iletişim bilgileri var ise, bunlara ilişkin bilgi,

d. Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması hâlinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,

e. Sözleşmenin kurulması aşamasında uzaktan iletişim aracının kullanım bedelinin olağan ücret tarifesi üzerinden hesaplanamadığı durumlarda, tüketicilere yüklenen ilave maliyet,

f. Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemleri,

g. Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,

ğ. Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, faks numarası veya elektronik posta bilgileri,

h. 15 inci madde uyarınca cayma hakkının kullanılamadığı durumlarda, tüketicinin cayma hakkından faydalanamayacağına ya da hangi koşullarda cayma hakkını kaybedeceğine ilişkin bilgi,

ı. Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,

i. Varsa dijital içeriklerin işlevselliğini etkileyebilecek teknik koruma önlemleri,

j. Satıcı veya sağlayıcının bildiği ya da makul olarak bilmesinin beklendiği, dijital içeriğin hangi donanım ya da yazılımla birlikte çalışabileceğine ilişkin bilgi,

k. Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine yapabileceklerine dair bilgi.”

Satıcı, malın tüketici ya da tüketicinin taşıyıcı dışında belirleyeceği üçüncü bir kişiye teslimine kadar oluşan kayıp ve hasarlardan sorumludur. Tüketicinin, satıcının belirlediği taşıyıcı dışında başka bir taşıyıcı ile malın gönderilmesini talep etmesi durumunda, malın ilgili taşıyıcıya tesliminden itibaren oluşabilecek kayıp ya da hasardan satıcı sorumlu değildir.

Sözleşme kurulmadan önce, sözleşme yükümlülüğünden kaynaklanan ve üzerinde anlaşılmış esas bedel dışında herhangi bir ilave bedel talep edilebilmesi için tüketicinin açık onayının ayrıca alınması zorunludur. Tüketicinin açık onayı alınmadan ilave ödeme yükümlülüğü doğuran seçeneklerin kendiliğinden seçili olarak sunulmuş olmasından dolayı tüketici bir ödemede bulunmuş ise, satıcı veya sağlayıcı bu ödemelerin iadesini derhâl yapmak zorundadır.

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 48. maddesinin 4. fıkrasına göre; Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.

a. Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.

b. Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.

c. Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.

ç. Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.

d. Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.

e. Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.

f. Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.

g. Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.

ğ. Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayrimaddi mallara ilişkin sözleşmeler.

h. Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.

Ayıp, sözleşme konusu mal ve hizmette, sözleşmede belirtilen özelliklerin ve niteliklerin veya özellikler ve nitelikler belirtilmemiş olsa dahi olması gereken özelliklerin ve niteliklerin bulunmamasıdır.

Borçlanılan edimin yerine getirilmesine ifa denir. Medya girişimcisinin ayıptan dolayı sorumlu olabilmesi için öncelikle tüketiciye ifayı gerçekleştirmiş olması gerekmektedir. Sözleşme konusu mal ise, bu malın teslim edilmiş olması; sözleşme konusu hizmet ise bu hizmetin tüketicinin yararlanmasına sunulmuş olması gerekmektedir. Mal teslim edilmeden veya hizmet sunulmadan ayıptan söz etmek mümkün değildir. 

Ayıptan doğan seçimlik haklar, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden veya hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zaman aşımına tabidir. Ayıplı mallarda, bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmazlarda, taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.

Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zaman aşımı hükümleri uygulanmaz.

Malın ayıplı olması hâlinde tüketici; satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme, satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme, aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme, imkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, seçimlik haklarından birini kullanabilir.

Hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda tüketici, hizmetin yeniden görülmesi, hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı, ayıp oranında bedelden indirim veya sözleşmeden dönme haklarından birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir. Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Malın ayıplı olması hâlinde tüketicinin seçimlik hakları

Hizmetin ayıplı olması hâlinde tüketicinin seçimlik hakları