SİNEMA SEKTÖRÜNÜN EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ

Ekonomi politik yaklaşım 1960’lı yıllarda, haber ve kültürel ürünlerin sınır komşusu iki ülke arasındaki akışı ve bu akış üzerindeki dengesizliği konu edinmeye başlamıştır.

Ekonomi politik yaklaşım incelediği konuları üretim güçleri ve bu güçlerle olan ilişkileri özelinde ele almaktadır

Sinemada üretim sürecinin en temel aşaması diğer tüm sanat dallarında olduğu gibi fikir aşamasıdır.

Üç temel aşama; yapım öncesi, yapım ve yapım sonrası aşamalarıdır.

Sinemada film yapım süreci aşamaları şunlardır; fikir, finans, yapım öncesi, yapım, yapım sonrası, dağıtım ve gösterim.

Anlatılmak istenilenin ne olduğu, nasıl anlatılacağı, öykünün ne biçimde şekillendirileceği fikir aşamasında belirlenir.

Fikir aşamasıdır.

Adorno’dur.

Star imgesi üzerinden hareketle, ideolojinin pazarlanmasına sinemanın aracı olması ve üretimin ticari değer bağlamında yapılması.

Maliyeti, belli oranlarda farklı firmalardan/kişilerden/fonlardan karşılanan filmlerin, birden fazla yatırımcısı olmaktadır. Böylesi durumlarda, ortaklar içerisinde en yüksek katkıyı sağlayan finansör filmin ilk yapımcısı olarak adlandırılmaktadır.

Filmlerin çekim öncesi planlanması ve tüm detayların, sözleşmelerin yapılması, çekime ilişkin tüm planlamaların oluşturulması yapım öncesi olarak bilinen diğer adıyla ön (pre) prodüksiyon aşamasında gerçekleşen işlemlerdir. Bu aşamada fikir ve finans aşamasında düşünülen oyuncularla görüşülür, kimi zaman deneme çekimleri alınır. Çekim yerleri ve çekimlere yönelik planlamalar oluşturulur. Senaryo yazımı tamamlanır. Yapım ekibinin görevleriyle ilgili tüm değerlendirmeler yine bu aşamada gerçekleştirilmektedir. Yapım öncesi aşamasında; yönetmen, yapımcı ve senarist birlikte çalışmaktadır.

Bu süreçte film kabataslak olarak belirginleşmeye başlar.

Yapım öncesi aşamasıdır.

Yapım aşamasıdır.

Yapım aşamasıdır.

Çekimler tamamlandıktan sonra kayıtlı olan tüm görüntülerin işlenmesi, senaryoya göre birbiri ardına eklenmesi, görsel düzenlemelerin, filmin ses ve müzik işlerinin, kurgusunun ve yapımla ilgili birçok ince işin yapılması,  yapım sonrası diğer adıyla post prodüksiyon aşamasında gerçekleştirilir.

 Bu aşamada öncelikle offline kurgu yapılarak ön bir izleme sağlanır. Yönetmen ve yapımcının ortak izlemesi sonucunda istenilen düzenlemeler belki ek çekimler yine bu aşamada belirlenir. Ayrıca, filmde yer alacak sanal ürün yerleştirmeler de yine bu aşamada yapılır.

Yapım sonrası aşaması genellikle filmin görüntü ve sesinin işlenmesi (seslendirme ya da ses efektleri ekleme vd.), laboratuvar çalışmaları ve optik işlemler ve özel efektler olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

Yapım aşamasıdır.

Dağıtım aşamasıdır.

1895 yılıdır.

Kassal, Bauman, Carle Laemmle, Fox, Zukor gibi yatırımcılar etkili olmuştur.

Edison’dur.

1910 yılında atılmıştır.

Tüm dünyada özellikle Avrupa’da, Hollywood’un  yükselişini önlemek adına ek vergiler, kota uygulamaları, boykotlar ya da özel gümrük tarifeleri uygulamaya başlanmıştır.  

Başta bağımsız ve küçük yapımcıları piyasadan silmek, sinemanın Amerikanın yan sanayisi olmasını sağlamak amacıyla Motion Picture Patents Company’nin Edison öncülüğünde kurulması ve Vitagraph, Essanay, Selig, Lubin ve Kalem gibi dönemin büyük yapımcılarını bu çatıda toplaması Hollywood açısından önemli bir adımdır.

Vitagraph, Essanay, Selig, Lubin ve Kalem gibi dönemin büyük Film yapımcılarının Motion Picture Patents Company’nin bünyesinde  toplaması Tröst olarak nitelendirilmiştir.

1915 yılında Edison tarafından yönlendirilen tröstün tamamen dağılmasıyla birlikte, Amerikan sinemasındaki tüm tekel yapılar tek tek yıkılmıştır.

Adoph Zuckor’dur.

1920’lerde, filmlerde sesin ve müziğin kullanılmasıyla birlikte, sinemanın endüstriyelleşmesinin kesinleşmesi nedeniyle, dönüm noktası kabul edilmektedir.

Adına sonradan B-filmi denilen düşük bütçeli, yaklaşık bir saatlik filmlerin üretilmesi seyircileri çekmiştir.

1915 yılından itibaren devlet desteği verilmeye başlanmıştır.

Charlie Chaplin’dir.

Stüdyo sistemi olarak da bilinen ve II. Dünya Savaşı’nı izleyen 15 yıl boyunca da kullanılan filmlerin fabrikayı andıran büyük stüdyolarda üretilmesi sistemi, Hollywood’un “Düşler Fabrikası” olarak da adlandırılmasına neden olmuştur.

Gösterimin ve dağıtımın ayrılması, adil olmayan film eleme sistemlerinin kaldırılması gibi uygulamalara son veren mahkeme kararıdır.

1990’lı yıllarda Hollywood’un tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir finansal yükseliş gerçekleşmiştir. Hollywood tarihi boyunca genellikle benimsediği dikey büyümenin yerine, artık yatay büyümeyi tercih etmiştir. Yalnızca bir defaya mahsus olarak anlaşılan fikri mülkiyet ve alınan telifle birlikte, kitaplar, spor acentelikleri, konulu parklar, oyuncaklar vd. bütün pazarlanabilir her şey rahatlıkla Hollywood üzerinden üretilip, satılmaya başlanmıştır. Hollywood küresel dağıtım ağı sayesinde sinema filminden kazandığı kadar kimi zaman bundan daha fazlasını yapım sonrasından kazanır duruma gelmiştir.

Nollywood, Afrika ülkesi olan Nijerya’da örgütlenmiş bir endüstridir.

1990’larla birlikte film üretimine başlayan Nijerya sineması 2000’lerde dijital olanakların da artmasıyla endüstriyel çapta patlama gerçekleştirmiştir.

Nollywood’un dünyanın en büyük ikinci film endüstrisidir.

Merkezi Hindistan olan Bolywood’dur.

Bu yaklaşımlar liberal ve korumacı yaklaşımlardır.

Hollywood ve Bollywood’un liberal yaklaşımı, Avrupa ve küresel güneyin ise korumacı yaklaşımı benimsediği bilinmektedir

Korumacı film endüstrisinin özellikleri şunlardır:

• Eğitim, üretim süreçlerinde devlet yardımının olması, dağıtım ve gösterim süreçlerinde ise devlet desteğinin minimal düzeyde olması ya da hiç olmaması
• Hükümetin sansür uygulayabilmesi
• Telif haklarının koruma altında olması
• İthalat yöneliminin hâkim olması
• Karma ekonomi modelinin olması
• Tekel kısıtlamalarının olması
• Zevkten önce ulus ideolojisinin öncelikli olması
• Halk üzerinde ithal edilen filmin etkisi üzerinde hükümetin kaygılarının belirleyici olması.

Sinema endüstrisinin üretimini doğrudan etkilediği düşünülen dinamikler şunlardır:

• Teknolojik gelişmeler,
• Küreselleşme,
• Dijitalleşme,
• Medya okuryazarlığı,
• Üretim göçleri
• Salgınlar ve felaketler.

Türkiye’de sinemayla ilgili ilk izler Polonya asıllı bir Yahudi olan Sigmund Weinberg ile birlikte başlamaktadır.

Sinemanın Osmanlı topraklarında 1896-1897 yıllarında var olduğu kabul edilmektedir

Osmanlı Ordusunun Başkomutanı ve Dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa, Alman Ordu Film Merkezi’nden etkilenerek Osmanlı Ordu Film Merkezi’ni 1915 yılında kurdurmuştur.

Osmanlı Dönemindeki uzun metrajlı ilk Türk filmi, 1916’da Weinberg tarafından yapılmaya başlanmıştır. Ancak, I. Dünya Savaşı bitene kadar tamamlanamamıştır.

I. Dünya Savaşından hemen sonra ise Pençe (1917) ve Casus (1917) Milli Müdafaa Cemiyeti tarafından desteklenerek tamamlanan filmler olarak öne çıkmaktadır.

İlk film yapım şirketi 1922 yılında Seden Kardeşler tarafından kurulmuş, ancak iki yıl sonra faaliyetlerine son vermiştir.

1940’lı yıllara kadar Muhsin Ertuğrul Türk sinemasında tek adam olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.

Türk sinemasında 1947 yılından itibaren ticari girişimler artmış ve sanatsal başarıların elde edildiği bir döneme geçilmiştir.

1940’lı yıllarda sinema endüstrisinin kalkınmasını hızlandırmak amacıyla film yapımına vergi indirimi dahi getirilmiştir. 1940’lı yıllardan itibaren Türk sineması yasal bir zemine oturmuş ve devlet desteği almaya başlamıştır. 1940-1948 yılları bu bağlamda, Türk sinemasının simgesel anlamda geçiş dönemi olmuştur.

1950 yılı ile başlayan ve 1970’lere kadar süren bu dönem Türk sinema tarihi üzerine araştırmalar yapanlar tarafından “Sinemacılar Dönemi” olarak isimlendirilmekte ve “1950-1960” ve “1960-1970” olmak üzere iki döneme ayrılmaktadır.

1960 ve 1975 yılları arasında kalan, Türk sinemasının altın çağı olarak nitelendirilen bu döneme “Yeşilçam” ismi verilmiştir. Birçok sinema eleştirmeni tarafından sıklıkla eleştiri oklarına hedef olan bu dönem, ismini Beyoğlu’ndaki yapım şirketlerinin bulunduğu sokaktan almıştır.

1990 sonrasında, Türk sinemasının yavaş yavaş kendine ait bir sinema dili oluşturduğu görülmektedir.

Türk sinemasının temel problemleri şunlardır: Dağıtım Ağlarındaki Tekelleşme, Telif Haklarındaki Sorunlar, Altyapı Eksiklikleri, İzinsiz Gösterimler ve Bunlardan Doğan Hak Kayıpları, Sinema Eğitimi Veren Kurumlardaki Teknik Yetersizlik, Sinema Çalışanlarının Özlük Haklarındaki Yetersizlik, Ekonomik Desteklerin Az Olması.