MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ - Deneme Sınavı - 2

Az sayıda arz eden üretici/satıcı durumuyla tanımlanan piyasa oligopol piyasasıdır.

Yalnızca iki firmanın rekabet içinde bulunduğu piyasa yapısına düopol denir.

Verilen maddelerin hepsi tekelleşme eğilimlerinin ortaya çıktığı biçimlerdir.

Meslektaşlar, statüleri, yönleri ya da standartları ve birbirleriyle olan dostlukları itibariyle, mesajların seçimi ve oluşmasında kaldıraç görevi gören iletişimcilerdir. Burada bir açıklama yapmak gerekmektedir. Meslektaşlar arasında hem rekabet bulunmaktadır hem de dostluk. Örneğin, haber üretim sürecinde “haber atlama ya da haber atlatmak” deyimi vardır. Bu deyim, bir muhabir, diğer muhabirlerden önce bir haberi yakalayıp, üretip ve yayınlarsa, diğer muhabirleri atlattığını ifade etmektedir. Dolayısıyla, bu durum muhabirler arasında rekabetin olduğunu önermektedir. Buna karşılık muhabirler arasında dostluk da yaşanmaktadır

Yardımcılar, yönetimin görevlerini yerine getirme yetenekleri için gerekli hizmetleri sağlarlar. Yardımcılar, örgütler, şebekeler ve bayileri; hammadde sağlayıcılarını, yetenek, artistik özellikler ve lojistik hizmetleri; toptan ve perakende satış noktaları; ilgili üretim ve ticaret ilişkileri, birlikler, sendikalar ve patent, telif hakları ya da diğer mülkiyet haklarını düzenler ve dağıtır.

Yatay tekelleşmenin en önemli özelliklerinden biri, kâr maksimizasyonunu mümkün kılan “çapraz promosyona” olanak tanımasıdır.

İletişim alanındaki yöndeşme süreci “ekonomik”, “teknolojik” ve “düzenleyici” olmak üzere üç temel düzeyde tanımlanmaktadır.

Medyada rekabet ile ilgili medya araştırmalarında kullanılan en önemli teori ise “Niş Teorisi”dir. Bu teori ile medya firmalarının, reklamverenler ve izleyicilerin, birbirlerine üstünlük sağlamak amacıyla nasıl rekabet ettiklerine bakılarak medya endüstrisi analiz edilmeye çalışılmıştır.

Bu sıralama; medyanın holdingleşmesi, holdinglerin medyaya girişi, yazılı basının elektronik basınla bütünleşmesi şeklindedir.

İktisadi karar oluşturma sürecinde kullanılan duygusal, sosyal ve psikolojik etkenler ile bunların kaynak dağıtımı ve fiyatlama üzerindeki etkilerini inceleyen “davranışsal ekonomi”dir.

Medyanın Ekonomi Politiği (PEM) Yaklaşımı; medya sahipliğinin siyasi sistemler üzerindeki etkisine vurgu yapan kitlesel medya endüstrilerinin yapıları üzerine yoğunlaşan bir çalışma alanıdır. Bazıları için, kitlesel medyada mal döngüsü olarak adlandırılabilecek üretim, dağıtım, değişim ve tüketim gibi farklı süreçlerin incelenmesidir. Yine bazıları için ise, bu süreçlerden sadece bir veya ikisinin, dağıtım ve tüketiminin incelenmesidir

Mikroiktisat Temelli Teoriler içersinde yer alan “endüstriyel organizasyon (IO)” modeline göre "piyasaların yönetimi" kapsamında fiyat davranışları yer almaktadır. Piyasaların yönetimi, firma başına ürün fiyatlaması olmak üzere çeşitli konulardaki davranışlarını kapsar. Bu aşamada, fiyatlama politikaları yanında, ürün ve reklam stratejileri, araştırma ve geliştirme, yatırım stratejileri ile yasal taktikler analiz edilir. Firmaların ürettikleri veya sundukları hizmet fiyatları üzerindeki etkileri piyasa yapısına göre değişir. Tam rekabetçi piyasada, firmalar ürettikleri benzer özellikler ve standartlardaki homojen ürünün piyasada arz ve talep tarafından belirlenen fiyatını veri kabul etmek durumundadırlar. Tekelci rekabette, firmalar, ürün fiyatları üzerinde sınırlı kontrole sahiptir.

Piyasa yapılarını anlamak için ise, piyasada yoğunlaşma, ürün farklılaştırması, piyasaya giriş engelleri ve piyasadaki dikey bütünleşme (entegrasyon) derecesi gibi değişkenlere bakılır.

Mikroiktisat Temelli Teoriler içersinde yer alan “endüstriyel organizasyon (IO)” modeline göre üretimde etkinlik, "performans" kapsamında yer almaktadır. Performansta firmaların amacı kârlarını en çoklaştırma olduğu için, firmanın performansı açısından kâr düzeyi önemli bir gösterge olmaktadır. Burada genellikle, aynı piyasa ya da endüstrideki rakip firmaların kâr düzeyleri karşılaştırılır. Ayrıca, piyasının performansı değerlendirilirken, üretimde ve dağıtımda etkinlik sağlanıp sağlanmadığı, teknolojik gelişme, eşitlik, kültürel amaçlar ve görüş farklılığı gibi değişkenlere bakılır

İktisadi sorun, bütün ulusların çözüm bulmak durumunda olduğu ortak sorundur. Ancak, her ulusun iktisadi sorunu nasıl çözeceği konusu, tamamen o ulusun sahip olduğu ekonominin türüne bağlıdır.Bir başka deyişle, ekonomik sisteme göre, hangi malların ne miktarda, nasıl ve kimler için üretileceği belirlenir. Bu kapsamda, ulusların tercih etmek zorunda oldukları üç farklı ekonomik sistem vardır. Bunlar, “kumanda ekonomisi”, “piyasa ekonomisi” ve “karma ekonomi”dir. Ekonomik sistemler, üretim faktörlerine kimin sahip olduğuna ve iktisadi faaliyetleri yönetme ve koordine etme yöntemleri ile birbirlerinden ayrılır.

“Lorenz Eğrisi” ile bir endüstride faaliyet gösteren firmalar arasındaki rekabetin derecesi grafiksel olarak gösterilir. Bunun için, iki eksenli grafik kullanılır ve eksenlerin birinde firmaların piyasa payları, diğerinde ise firma sayıları yer alır. Orijinde geçen 450’lik doğru, tüm firmaların piyasa paylarının eşit olduğunu; bu doğrudan sapmalar ise, piyasa paylarındaki eşitsizlikleri gösterir.

Piyasa yapısı denildiğinde, bir firmanın üretim ve fiyatlama kararlarını etkileyen, firmanın faaliyette bulunduğu iktisadi çevrenin özellikleri anlatılmak istenir. Temel teorik mal ve hizmet piyasa yapıları, tam rekabet, tekelci rekabet, oligopol ve tekel piyasalarıdır.

Makroiktisadi yaklaşımlarla yapılan medya çalışmalarında “işgücü” ve “istihdam eğilimleri”ni de incelemek, hem genel ekonominin hem de medya endüstrisinin gelişimi ve potansiyeli hakkında yararlı bilgiler sağlayabilir. Bu eğilimlere bakarak, bir ekonomide hangi endüstri veya sektörlerin gelişme hangilerinin de daralma içerisinde olduğu konusunda bilgi sahibi olunabilir. Örneğin, bir ekonomide istihdam düzeyi arttıkça, tüketicilerin mal ve hizmetlere yönelik harcamaları da artar ve genel olarak iktisadi faaliyetler ivme kazanabilir.

Firmaların ürettikleri veya sundukları hizmet fiyatları üzerindeki etkileri piyasa yapısına göre değişir. Tam rekabetçi piyasada, firmalar ürettikleri benzer özellikler ve standartlardaki homojen ürünün piyasada arz ve talep tarafından belirlenen fiyatını veri kabul etmek durumundadırlar.

Küreselleşme çerçevesinde medya alanındaki çokuluslu şirketlerin egemenliğini ifade eden kavram, uluslararasılaşma'dır. Güç ya da etkinlik, birleşmeanlamına gelen “konsolidasyon” piyasa davranışını tanımlaması açısından medya sektöründe sıkça kullanılır. Yoğunlaşma” ise tekelleşme anlamına gelir. “Çeşitlendirme” çapraz mülkiyet sahipliği ya da çapraz tekelleşme olarak tanımlanır. Yöndeşme ise  bilişim, telekomünikasyon ve geleneksel medya (kitap, gazete, dergi, radyo, televizyon vb.) alanlarının hem teknik hem de sektörel düzeyde iç içe geçmesine işaret eder.

Dijitalleşme; Cees Hamelink tarafından vurgulanan 1990’lı yıllardaki dünya medya düzeninin işleyişine yönelik gelişmelerden biridir. Diğer gelişmeler; Konsolidasyon, Kuralların kaldırılması (deregülasyon) ve Küreselleşmedir.