MEDENİ USUL HUKUKUNA GİRİŞ

Hukuki anlamda ispat, bir vakıanın doğruluğu konusunda davaya bakan hâkimi ikna etmeye yönelik bir faaliyettir. Doğru cevap C’dir.

Karine, genel olarak, bilinen bir olaydan bilinmeyen başka bir olayın veya hukuksal durumun varlığı yahut yokluğu hakkında sonuç̧ çıkarılmasıdır. Karineler, fiilî karineler ve kanuni karineler olarak ikiye ayrılır. Doğru cevap B’dir.

Bir vakıanın doğruluğu hakkında hâkimde kanaat uyandırmak için kullanılan araçlar delil olarak adlandırılır. Bir aracın ispat faaliyetinde kullanılabilmesi, diğer bir ifadeyle delil niteliğini kazanabilmesi için, kendisinin ispatında kullanılacağı vakıa hakkında bilgi taşımaya bilimsel açıdan elverişli olması gerekir. Dolayısıyla, hipnoz, fal, rüya ve istiare gibi, akıl ve mantık ölçülerinin güvenilir bilgi taşıyıcısı (kaynağı) olarak yeterli bulmadığı yollara, davada ispatı gereken vakıa hakkında bilgi kaynağı olarak müracaat edilmesi söz konusu değildir.

Genel olarak ifade etmek gerekirse, delil, ispat faaliyetinde kullanılan, dava öncesinde ve mahkeme dışında gerçekleşmiş̧ olan bir vakıayı temsile etmeye ve böylece onu mahkemeye yansıtmaya yahut aktarmaya elverişliliği bilimsel açıdan kabul edilmiş̧ her türlü̈ bilgi taşıyıcısıdır. Doğru cevap D’dir.

Medenî usul hukuku açısından delil olarak nitelendirilmesi mümkün, hatta kanunda açıkça sayılan delillerden birisi olsa dahi, bir delilin davada kullanılabilmesi için onun hukuka uygun yollarla elde edilmiş̧ olması gerekir. Aynı zamanda hukuk devleti (AY m. 2) ilkesinin de bir gereği olan bu durum, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 189’uncu maddesinin ikinci fıkrasında açıkça düzenlenmiştir. Söz konusu düzenleme şöyledir: “Hukuka aykırı olarak elde edilmiş̧ olan deliller, mahkeme tarafından bir vakıanın ispatında dikkate alınamaz.” Doğru cevap C’dir.

Her bir delilin nasıl inceleneceği, o somut delilin özelliğine göre farklılık gösterir. Örneğin tanığın ifadesinin nasıl alınacağı, bilirkişinin nasıl ve nerede dinleneceği yahut raporunda nelerin yer alacağı ilgili delil bakımından ayrıca düzenlenmiştir. Ancak, bütün deliller bakımından geçerli olmak üzere, Kanun, genel hükümler olarak bazı düzenlemelere yer vermiştir. Buna göre; 1) Kanunda belirtilen hâller dışında, deliller davaya bakan mahkeme huzurunda, mümkün olduğu kadar birlikte ve aynı duruşmada incelenir. Zorunlu hâllerde, bazı delillerin incelenmesi başka bir duruşmaya bırakılabilir. Başka yerde bulunan ve mahkemeye getirilemeyen deliller, o yerde istinabe yoluyla toplanabilir. Delillerin incelenmesi veya beyanların dinlenmesi sırasında taraflar istinabe olunan mahkemede hazır bulunabilir ve delillerle ilgili açıklama haklarını kullana- bilirler. Bu hususu sağlamak için, taraflara incelemenin yapılacağı tarih ve yer bildiri- lir. Bu davet üzerine taraflar istinabe olunan mahkemede hazır bulunmasalar dahi deliller incelenir veya beyanlar dinlenir (HMK m. 197, m. 195, c. 2). 2) Delil gösteren taraf, karşı tarafın açık izni olmadıkça, o delile dayanmaktan vazgeçemez (HMK m. 196). 3) Kanuni istisnalar dışında hâkîm delilleri serbestçe değerlendirir (HMK m. 198). Buradaki istisnalardan maksat kesin delillerdir. Bir vakıa hakkında kesin delil bulunması halinde hâkim o vakıa iddiasını doğru kabul etmek zorundadır. 4) Mahkeme, taraflarca gösterilmiş̧ olan delillerin incelenmesinden sonra, davanın muhakeme ve hüküm için yeterli derecede aydınlandığını anlarsa, tahkikatın bittiğini kendilerine bildirir (HMK m. 146). Ancak, hâkîm, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında delil gösterilmesini isteyebilir (hâkimin davayı aydınlatma ödevi, HMK m. 31). Doğru cevap E’dir.

Senedin dört unsuru vardır: 1. Bir vakıa hakkında tam ve kesin bir bilgi, 2. Bu bilginin yazıyla ifade edilmiş̧ olması, 3. Yazının dış dünyada fizikî varlığı olan bir cisim üzerinde yer alması, 4. Aleyhine kullanılacağı kişinin (el yazısıyla atılmış̧) imzasının bulunması. Doğru cevap E’dir.

Aşağıdaki kimseler kişisel nedenlerle tanıklıktan çekinebilirler (HMK m. 248): a) İki taraftan birinin nişanlısı, b) Evlilik bağı ortadan kalkmış̧ olsa dahi iki taraftan birinin eşi, c) Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyu, d) Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar, e) Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış̧ olsa dahi kayın hısımları, f) Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk. Doğru cevap B’dir.

Bir tarafın, kendisi aleyhine olan bir vakıa hakkında mahkemece özel bir usûlle sorguya çekilmesi olan isticvap, davada genel olarak tarafların dinlenmesinden ayrı bir kurumdur. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 144’üncü maddesinde düzenlemiş̧ olan “tarafların dinlenmesi”, tarafların iddia ve savunmaları ile bunların dayandığı vakıaların nelerden ibaret olduğunun anlaşılmasına hizmet eder. Doğru cevap C’dir.

Söz konusu bir aylık süre içinde yazılması gereken hükmün unsurları ve kapsamı, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 297’nci maddesinde düzenlenmiştir: Buna göre, “hüküm ‘Türk Milleti Adına’ verilir ve bu ibareden sonra aşağıdaki hususları kapsar: a. Hükmü̈ veren mahkeme ile hâkîm veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hükmün hangi sıfatla verildiğini. b. Tarafların ve davaya katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin ad ve soyadları ile adreslerini. c. Tarafların iddia ve savunmalarının özetini, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delilleri, delillerin tartışılması ve değerlendirilmesini, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç̧ ve hukuki sebepleri [gerekçe]. ç. Hüküm sonucu, yargılama giderleri ile taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi, varsa kanun yolları ve süresini. d. Hükmün verildiği tarih ve hâkîm veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin imzalarını. e. Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi. Doğru cevap D’dir.

Sulh, görülmekte olan bir davada, tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış̧ oldukları bir sözleşmedir (HMK m. 313/1). Bununla, davacı davasından (talep sonucundan) kısmen feragat eder, davalı da kalan kısım itibariyle davayı kabul eder ve böylece, dava konusu yapılmış̧ olan uyuşmazlık tarafların uzlaşmasıyla, kısmen veya tamamen son bulur. Doğru cevap A’dır.