Tahkim, Arabuluculuk ve Bireysel Başvuru

Tahkim çekişmeli yargıya tabi uyuşmazlıklar bakımından geçerlidir. Çekişmesiz yargıya tabi uyuşmazlıklar tahkime elverişli değildir.

Taşınmazlar üzerindeki ayni haklardan kaynaklanan uyuşmazlıklarla, her iki tarafın iradesine tabi olmayan işlerde tahkime başvurulamaz.

Tarafların tasarruf yetkileri dâhilindeki bir uyuşmazlığın çözümü için mahkemeye
gitmek yerine tahkim yoluna başvurmaları iradi tahkim olarak adlandırılır.

3533 saylı Mecburi Tahkim Kanunu’na tabi uyuşmazlıklar (bazı devlet kurumlarının birbirlerine karşı açacakları davalar), Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerine göre tüketici hakem heyetlerine başvurunun zorunlu olduğu hâller (TKHK m. 68), spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı tahkime başvurunun zorunlu olduğu hâller (AY m.59/3) zorunlu tahkime örnek olarak verilebilir.

Uyuşmazlığın bağımsız hakem ya da hakem kurullarınca çözüldüğü hâllerde “ad hoc” tahkimden bahsedilir.

Uyuşmazlığın belirli bir kurum ya da kuruluş tarafından organize edilen
hakem veya hakem kurullarınca çözülmesi hâlinde ise kurumsal (organize) tahkimden bahsedilir. Bu bağlamda, ICC tarafından organize edilen tahkim,
İstanbul Tahkim Merkezi Tarafından organize edilen tahkim, Enerji Uyuşmazlıkları Tahkim Merkezi tarafından organize edilen tahkim kurumsal (organize) tahkime örnek olarak verilebilir.

Milletlerarası Tahkim Kanunu hükümleri yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak kararlaştırıldığı uyuşmazlıkların çözümünde uygulanır

Tahkim sözleşmesi, tarafların, sözleşme veya sözleşme dışı bir hukuki ilişkiden doğmuş veya doğabilecek uyuşmazlıkların tamamının veya bir kısmının çözümünün hakem veya hakem kuruluna bırakılması hususunda yaptıkları anlaşmadır.

Tahkim sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması gerekir.

Tahkim anlaşmasında uyuşmazlık açıkça belirtilmiş olmalıdır.

Tahkim anlaşması ancak tahkime elverişli konularda yapılabilir.Tahkim sözleşmesi soyuttur. Tahkim sözleşmesinin geçerli olmasının son koşulu ise sözleşmenin kayıtsız şartsız olmasıdır.

Hakem sözleşmesi, uyuşmazlığın tarafları ile uyuşmazlığı çözecek hakem ya da hakemler arasında yapılan anlaşmayı ifade eder.

Hakemlerin gerçek kişi olması gerekir (HMK m. 416/1-a). Tüzel kişilerin hakem olması mümkün değildir.

Hakem, taraflarca kararlaştırılan niteliklere sahip olmadığı, taraflarca kararlaştırılan tahkim usulünde öngörülen bir ret sebebi mevcut bulunduğu
veya tarafsızlığından şüphe edilmeyi haklı gösteren durum ve koşullar gerçekleştiği takdirde reddedilebilir.

Taraflarca aksi kararlaştırılmamışsa, hakemlerin ücreti, dava konusu alacağın miktarı, uyuşmazlığın niteliği ve tahkim yargılamasının süresi dikkate alınarak hakem veya hakem kurulu ile taraflar arasında kararlaştırılır.

Tahkimde yetkili mahkeme ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 410 ve Milletlerarası Tahkim Kanunu madde 3/1 hükümlerine göre belirlenmelidir. Buna göre yabancılık unsuru taşımayan uyuşmazlıklarda tahkim yeri mahkemesi, tahkim yerinin belirlenmediği hâllerde davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, oturduğu yer veya işyeri mahkemeleri (HMKm. 410); yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklarda ise, davalının yerleşim yeri veya olağan oturma yeri
ya da iş yerinin bulunduğu yer mahkemesi; davalının Türkiye’de yerleşim yeri, olağan oturma yeri veya iş yeri yoksa İstanbul mahkemeleri yetkilidir (MTK m.
3/1). Tahkim yerinin belirlendiği hallerde ise tahkim
yeri mahkemeleridir (HMK m. 410; MTK m. 3/1).

Hakem veya hakem kurulu kararları hakkında gerek Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda gerekse Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda biri olağan ve
biri olağanüstü olmak üzere iki adet kanun yolu öngörülmüştür. Bu kanun yollarından olağan olanı iptal davası, olağanüstü olanı ise yargılamanın yenilenmesidir. Ayrıca, iptal davası neticesinde bölge adliye mahkemesi tarafından verilen kararlara karşı temyiz yoluna başvurmak mümkündür.

Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, bir yıl içinde, hakem
veya hakem kurulunca esas hakkında karar verilir.

Arabuluculuk zorunlu arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk şeklinde karşımıza çıkabileceği gibi, çözüm önerme yetkisine sahip arabulucu ve çözüm önerme yetkisine sahip olmayan arabulucu şeklinde de karşımıza çıkabilmektedir.

Arabulucu gerçek kişi olmalıdır.
Kanunun öngördüğü arabuluculuk eğitimini almış olması gerekir .
Arabulucu bağımsız ve tarafsız olmalıdır.
Arabulucunun, arabuluculuk faaliyetlerini yürütebilmesi için arabuluculuk siciline
kaydolması gerekir.
Arabulucu hukuk fakültesi mezunu olmak
zorundadır.

Tarafsız ve bağımsız davranma yükümlülüğü.
Tarafların eşitliğini gözetme yükümlülüğü
Görevini özenle yerine getirme yükümlülüğü 
Görevini şahsen yerine getirme yükümlülüğü 
Sır saklama yükümlülüğü 
Arabuluculuk unvanını kullanma yükümlülüğü 
Tarafları aydınlatma yükümlülüğü 
Reklam yasağına uyma yükümlülüğü,
Sicile kaydolma yükümlülüğü 
Aidat ödeme yükümlülüğü 

Yargısal nitelik taşıyan ve sadece hâkimler tarafından kullanılabilecek yetkiler (mesela, bilirkişiye başvurma, yemin ettirme, tanık dinleme
ve keşif gibi) arabulucu tarafından kullanılamaz.

Tarafların anlaşmaya varması.
Taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk
için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi.
Taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi.
Tarafların anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirmesi.
Uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının veya 4/12/2004 tarihli ve 5271sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu gereğince uzlaşma kapsamına girmeyen bir suçla ilgili olduğunun tespit edilmesi.

Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu yapılamaz

başvuru Yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde bireysel başvurunun yapılması gerekir.