Kanun Yolları

“Herkes, meşrû vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.

Yargılama hatalarının düzeltilmesini sağlar.

Hukuki istikrarın ve güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur.

Hukukun gelişimine katkı sağlar. 

İlk derece mahkemelerinin daha dikkatli davranmalarını sağlayarak hata yapılması olasılığını azaltır.

Yargılamada belirli standartların oluşturulmasını sağlar. 

Mahkemelerin uyuşmazlık konusu vakıaları eksiksiz tespit etmesini ve hukuk kurallarını doğru uygulamasını sağlar.

Geniş anlamda kanun yolu, mahkemeler tarafından verilen her tür kararın bir başka mahkeme tarafından bir kez daha gözden geçirilmesi ve hatalıysa düzeltilmesini sağlayan bir denetim yoludur.

Dar anlamda kanun yolu mahkemelerin kesinleşmemiş nihai kararlarına karşı başvurulan ve bir üst mahkeme tarafından kararın denetlenmesini ve düzeltilmesini sağlayan başvuru yoludur.

 Olağan kanun yolu, henüz kesinleşmemiş nihai kararlara karşı başvurulan ve kararın kesinleşmesini erteleyen kanun yoludur.

Olağanüstü kanun yolu ise kesinleşmiş mahkeme kararlarına karşı başvurulan kanun yoludur .

İstinaf ilk derece mahkemesinin nihai kararlarına karşı başvurulan olağan kanun yoludur.

Kesinlik sınırının aşılıp aşılmadığı, alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda alacağın tamamına göre belirlenir.

Kanunda belirlenen kesinlik sınırları her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranına göre güncellenir ve kararın istinafa tabi olup olmadığı, yeniden değerleme oranına göre kararın verildiği tarihte geçerli olan miktara göre belirlenir.

İstinaf sebebi, ilk derece mahkemesi yargılamasının ve kararının neden hatalı veya eksik olduğunu gösteren, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasını (iptal edilmesini) ve değiştirilmesini gerektiren iddialardır.

İstinaf sebepleri, maddi hukuk kurallarına aykırılık (hukukî sorunun yanlış çözülmesi), usûl kurallarına aykırılık (hatalı veya eksik yargılama yapılması) ve maddî sorun hakkında yanlış sonuca varılması (vakıa tespitlerindeki hatalar) olmak üzere üç gruba ayrılabilir

Mutlak istinaf sebepleri de kendi içinde dört gruba ayrılabilir: Bunlar; mahkemeye, taraflara, dava konusuna ilişkin temel usûl kurallarının ihlal edilmesi ve son olarak diğer mutlak istinaf sebepleridir. 

Usûl kurallarına aykırılık, ilk derece mahkemesinin kararını etkileyen usûli hatalar ve eksiklerdir.

Mutlak istinaf sebepleri dışında kalan tüm usûle aykırılıklar nispi istinaf sebebi olabilir. İlk derece mahkemesinin yanlış karar vermesine neden olan her usûl hatası kural olarak nispi istinaf sebebidir. Bu tür usûl hatalarının istinaf sebebi sayılabilmesi için, mahkemenin kararını etkilemiş ve istinaf sebebi olarak ileri sürülmüş olması gerekir. 

Hukuki yarar: Mahkemede dava açılması, mahkemece verilen karara karşı kanun yoluna başvurulması veya mahkemeye yöneltilen diğer tüm taleplerde hukuki korunma talep edilmektedir. Bir hakka ulaşmak için mahkemeden karar alınmasına gerek yoksa, hukuki yarardan da söz edilemez.

Tefhim: Mahkemece verilen kararın veya hükmün, duruşmada hazır bulunan tarafa (taraflara) hâkim tarafından sözle bildirilmesidir.

Bölge adliye mahkemesi hukuk daireleri tarafından verilen kesin olmayan nihai kararlara karşı başvurulabilecek kanun yolu temyizdir

Temyiz sebepleri, “bozma sebepleri” başlığı altında HMK’nın 371’inci maddesinde düzenlenmiştir. Hükme göre temyiz (bozma) sebepleri şunlardır: a) Hukukun veya taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanması b) Dava şartlarına aykırılık c) Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın reddedilmesi d) Karara etki eden yargılama hatasının veya eksikliklerinin bulunması

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun temyizedilemeyen kararları düzenleyen 362. maddesi uyarınca; a) Miktar veya değeri Kanunda öngörülen ve her yıl yeniden değerleme oranına göre artırılarak belirlenen kesinlik sınırını geçmeyen davalara ilişkin kararlar temyiz edilemez. Alacağın tamamının dava edilmiş olması hâlinde, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü kesinlik sınırını geçmeyen tarafın temyiz hakkı yoktur. Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda ise, kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir. Kanunda öngörülen kesinlik sınırı, iş mahkemeleri ve icra mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlerde verilen istinaf mahkemesi kararları için de geçerlidir (7036 sayılı İMK m. 7/3; İİK m. 364/1). Kesinlik sınırı her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranına göre güncellenir ve kararın temyize tabi olup olmadığı kararın verildiği tarihte geçerli olan yeniden değerleme oranına göre tespit edilen miktara göre belirlenir. b) Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 4’üncü maddesi ve diğer özel kanunlardaki hükümler uyarınca, sulh hukuk mahkemesinin görevine giren davalarla ilgili kararlar temyiz edilemez. Kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri temyiz sınırını aşan alacak davaları ile ile kira ilişkisinden doğan diğer davalardan üç aylık kira tutarı temyiz sınırının üzerinde olanlar ve Kat Mülkiyeti Kanunundan doğan ve taşınmazın aynına ilişkin olan davalarda verilen sulh hukuk mahkemesi kararları ise temyiz edilebilir (HMK m. 362/1, b). c) Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemelerinin görev ve yetkisi hakkında verilen kararlar ile yargı yeri belirlenmesine ilişkin kararlar. d) Çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar temyiz edilemez. e) Soybağına ilişkin sonuçlar doğuran davalar hariç, nüfus kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin davalarla ilgili kararlar temyiz edilemez. f) Yargı çevresi içindeki ilk derece mahkemesi hâkiminin davayı görmeye hukuki veya fiilî engelinin çıkması hâlinde, davanın o yargı çevresi içindeki başka bir mahkemeye nakline ilişkin kararlar temyiz edilemez.g) Geçici hukuki korumalar (örneğin ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz, delil tespiti vb) hakkında verilen kararlar temyiz edilemez. h) 353 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında verilen kararlar temyiz edilemez. 

Yargılamanın iadesi kesinleşmiş mahkeme kararlarına karşı başvurulabilen bir yoldur.