MEDENİ USUL HUKUKU

Düzenleme amaçlı ihtiyatî tedbirlerde ise, hukukî korunma talebinin konusu olan hukukî ilişkinin geçici olarak düzenlenmesi amaçlanır. Örneğin, aile mahkemesinde görülmekte olan bir boşanma davasında, dava sonuçlanıncaya kadar çocuğun velayetinin geçici olarak eşlerden birine bırakılması (TMK m. 169, I) düzenleme amaçlı tedbirdir. Doğru cevap D'dir.

Geçici hukukî koruma, asıl (dava ile talep edilen) hukukî korunmanın sağlanmasını ve icra edilmesini güvence altına alan tedbirlerin genel adıdır. Geçici hukukî koruma tedbirleri kapsamında ihtiyatî tedbir, ihtiyatî haciz, delil tespiti gibi Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve icra iflâs Kanununda düzenlenen tedbirler yanında, diğer özel ve genel kanunlarda yer alan birçok farklı tedbir bulunmaktad›r.

Mahkemeden ihtiyatî tedbir kararı alan taraf, bu kararın uygulanması için, verildiği tarihten itibaren bir hafta içinde talepte bulunmak zorundadır. doğr cevap C'dir.

İhtiyatî tedbir henüz dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra talep edilebilir. İhtiyatî tedbir, dava açılmadan önce, esas hakkında görevli ve yetkili mahkemeden; dava açıldıktan sonra ise, ancak asıl davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir (HMK m. 390, I). Doğru cevap E'dir.

Genel ihtiyatî tedbir sebepleri; • hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması, • hakkın elde edilmesinin imkânsız hale gelmesi, • gecikme sebebiyle bir sakıncanın veya ciddi bir zararın doğma ihtimalinin bulunması şeklinde özetlenebilir. Doğru cevap C'dir.

İtiraz süresi 1 haftadır. Doğru cevap D'dir.

Delil tespiti, bir davada talep edilen hukukî korunma sonucunu engelleyebilecek tehlikeleri ve diğer durumları bertaraf etmeye yönelik geçici bir koruma tedbiridir. Doğru cevap A'dır.

Tespit davası, uyuşmazlık konusu olan bir hakkın veya hukukî ilişkinin var olup olmadığının tespiti ya da bir belgenin sahte olup olmadığının tespiti amacıyla açılan davadır (HMK m. 106, I). Oysa delil tespiti, hukukî ilişkilerin tespitine değil, uyuşmazlık konusu vakıalara ilişkin delillerin tespitine yarayan bir geçici koruma tedbiridir. Doğru cevap B'dir.

Delil tespiti, dilekçeyle talep edilmelidir. Talepte bulunan, dilekçesinde, • tespiti istenen vakıaları, • tanıklara veya bilirkişilere sorulmasını istediği soruları, • delillerin kaybolacağı veya gösterilmesinde zorlukla karşılaşılacağı kuşkusunu uyandıran sebepleri, • aleyhine delil tespiti talep edilen kişinin ad, soyad ve adres bilgilerini belirtmelidir.

Doğru cevap E'dir.

Geçici hukukî korumaların ortak ve belirgin özellikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
• Mahkemelerden talep edilebilir ve ancak mahkemelerce karar verilebilir.
• Sağladığı hukukî koruma geçici olup, dava ile talep edilen hukukî korunmayı güvence altına almaya yöneliktir.
• Geçici hukukî koruma kararı verilmesini gerektiren koşulların yaklaşık olarak ispat edilmesi yeterlidir. Kesin hukukî koruma talebinden farklı olarak tam (kesin) ispat aranmaz.
• Karşı tarafın hukukî dinlenilme hakkı (savunma imkânı) geçici hukukî koruma kararının verilmesinden sonraki bir zamana ertelenebilir. Başka bir ifadeyle, karşı taraf dinlenmeden de tedbir kararı verilebilir.
• Geçici hukukî koruma taleplerine ilişkin yargılama usûlleri mümkün olduğunca basit, hızlı ve kolay yargılama yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Zira, geçici hukukî korumanın doğası gereği, tedbir kararının en kısa sürede alınabilmesi ve uygulanabilmesi gerekir.

İhtiyatî tedbirin amacı, genel olarak asıl hukukî korunma talebinin sonucunu güvence altına almaktır. Bugün gelinen noktada ise ihtiyatî tedbirler, amaçları bakımından, teminat, eda ve düzenleme amaçlı tedbirler şeklinde üç gruba ayrılmaktadır.

Eda amaçlı ihtiyatî tedbirlerde, hukukî korunma talebine konu olan hakkın geçici olarak gerçekleştirilmesi söz konusudur.

İhtiyatî tedbir sebepleri;
• hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşması,
• hakkın elde edilmesinin imkânsız hale gelmesi,
• gecikme sebebiyle bir sakıncanın veya ciddi bir zararın doğma ihtimalinin bulunması şeklinde özetlenebilir.

Mahkemeden ihtiyatî tedbir kararı alan taraf, bu kararın uygulanması için, verildiği tarihten itibaren bir hafta içinde talepte bulunmak zorundadır.

İtiraz süresi bir hafta olup, süre ihtiyatî tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf (veya üçüncü kişi) hazır bulunmuşsa tedbirin uygulanmasından itibaren, hazır bulunmamışsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden (HMK m. 394, II) itibaren işlemeye başlar.

Asıl hukukî ilişkinin tarafı, itiraz dilekçesinde ihtiyatî tedbirin şartlarına, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin itiraz sebeplerini ileri sürebilir (HMK m. 394, II). Buna karşılık menfaati ihlal edilen üçüncü kişi itiraz ederse, sadece ihtiyatî tedbirin şartlarına ve teminata itiraz edebilir, buna karşılık mahkemenin yetkisine karşı koyamaz (HMK m. 394, III).

Lehine tedbir kararı verilen tarafın tazminata mahkum edilebilmesi için gerekli şartlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
• İhtiyatî tedbir haksız olmalıdır. İhtiyatî tedbirin haksız sayılması için;
   -İhtiyatî tedbir talebinde bulunduğu an itibariyle, talepte bulunanın haksız olduğunun anlaşılması,
   -İhtiyatî tedbirin gerekleri süresi içinde yerine getirilmediğinden, tedbirin kendiliğinden kalkması (HMK m. 393, I ve m. 397, I),
   -Ya da tedbirin itiraz üzerine kaldırılmış olması (HMK m. 394) gerekir.
• Haksız ihtiyatî tedbir nedeniyle bir zarar doğurmuş olmalıdır.
• Haksız ihtiyatî tedbir ile ortaya çıkan zarar arasında uygun illiyet (nedensellik) bağı bulunmalıdır.
• Kural olarak tedbir kararı icra edilmiş olmalıdır. Ancak, ihtiyatî tedbir nedeniyle tazminat talep edilebilmesi için, tedbirin uygulanması şart değildir. Zira, tedbir uygulanmasa dahi, aleyhine tedbir kararı verilen taraf veya üçüncü kişi tedbirin uygulanmaması için teminat yatırmışsa (HMK m. 395), yatırdığı bu teminat nedeniyle zarar görmüş olabilir.

Tazminat davası açma hakkı, bir yıllık zamanaşımı süresi ile sınırlandırılmıştır.

Noter tarafından aynı konuda daha önce tespit işlemi yapılmış olması, delil tespiti talep edilmesine ve icrasına engel değildir.

İhtiyatî tedbirler, amaçları bakımından, teminat, eda ve düzenleme amaçlı tedbirler şeklinde üç gruba ayrılmaktadır.