MEDENİ USUL HUKUKU

Mahkemece belirlenip taraflara usûlüne uygun olarak bildirilen oturum günü ve saatinde yapılan duruşmaya bir taraf gelir, diğer taraf ise geçerli bir
özrü olmaksızın gelmeyip gelen tarafın davayı takip etmeyeceğini bildirmesi halinde ,taraflardan her ikisinin de usûlüne uygun şekilde davet edildikleri duruşmaya gelmemeleri halinde,taraflardan her ikisinin de duruşmaya gelip,  davayı takip etmeyeceklerini bildirdikleri halde, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir.Duruşma gününün belli edilmesi için tarafların başvurması gereken hâllerde gün tespit ettirilmemişse, son işlem tarihinden başlayarak bir ay geçmekle dosya işlemden kaldırılır.

Mahkeme önünde yapılan tahkikat işlemleri için ayrılmış zaman dilimine celse,oturum esnasında yapılan tahkikat işlemlerine ise
genel olarak duruşma denilir. Ön inceleme, sözlü yargılama ve hüküm ise tahkikat gibi yargılamanın aşamalarını ifade etmektedir.

Duruşmaya katılan taraf vekilleri; tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılan
diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilirler. Taraflar duruşma sırasında fotoğraf çekemezler, ses ve görüntü kaydı alamazlar. Yargılamanın zorunluğu kıldığı hallerde mahkemece çekim yapılabilir ve kayıt altına alınabilir. Avukatların, mahkemenin düzenini bozan eylem veya mahkeme huzurunda söylenen uygun olmayan söz veya davranışlarda bulunmaları ve bu söz ve davranışların ayrıca bir suç oluşturması durumunda, avukatlar hakkında tutuklama kararı verilemez.

Uyuşmazlığın çözülmesi bakımından önemli olan taşımalarına rağmen bir kısım vakıaların ispatı gerekli değildir. Bu sonucu doğuran en önemli durum, vakıanın taraflar arasında çekişmeli olmamasıdır. Bunun yanı sıra çekişmeli olmadıklarından herkesçe bilinen vakıaların da ispatı gerekmez. Ancak, herkesçe bilinen vakıanın doğru olmadığı ispatlanabilir (HMK m. 191). Keza, kanuni bir karineye dayanan taraf, sadece karinenin temelini oluşturan vakıaya ilişkin ispat yükü altındadır. Kanunda öngörülen istisnalar dışında karşı taraf, kanuni karinenin aksini ispat edebilir. İspatı gereken bir vakıaya yabancı ancak onun hakkında tecrübe kurallarından hareketle sonuç çıkarmanın mümkün olduğu komşu vakıaya emare adı verilir. Emare tanımdan da anlaşılacağı üzere ispatın gerekmediği hallerden biri değildir.

Tanık, bilirkişi ve keşif takdiri delil iken; kesin hüküm,senet ve yemin kesin delildir.

Delil başlangıcı, iddia konusu hukuki işlemi muhtemel gösteren belgedir. Delil başlangıcının bulunduğu hallerde takdiri delillere müracaat edilebilir. Hukuki işlemlerde aşırı yararlanma iddiaları ve altsoy ve üstsoy, kardeşler, eşler, kayınbaba, kaynana ile gelin ve damat arasındaki işlemlerde de senetle ispat zorunluluğu söz konusu değildir. Bu hallerde ispatı gereken vakıa açısından senet alınması imkansızdır. Bu imkansızlık maddi ve manevi imkansızlık şeklinde tezahür edebilir.

Mahkemenin nihai kararının tasdikli nüshasına ''ilam'' denir. Eğer nihai karar uyuşmazlığı esastan çözen bir kararsa, böyle bir kararın kesinleşmesiyle birlikte ortaya kesin hüküm çıkar. Kesin hüküm olmaya bağlanan sonuçlardan biri de, onun kesin delil teşkil etmesidir.  senet, bir kimsenin, kendisi aleyhine delil teşkil etmek üzere meydana getirdiği ve kendi imzasını taşıyan yazılı bir belgedir.

Aşağıdaki kimseler kişisel nedenlerle tanıklıktan çekinebilirler (HMK m. 248):
• İki taraftan birinin nişanlısı,
• Evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi iki taraftan birinin eşi,
• Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyu,
• Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar,
• Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları,
• Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk.

Hukuki konularda bilirkişiye gidilmesi yasaktır.Gerekçesi açıkça gösterilmek suretiyle, tek sayıda, birden fazla kişiden oluşacak bir kurulun bilirkişi olarak görevlendirilmesi mümkündür.Bilirkişi raporunun hazırlanması için verilecek süre üç ayı geçemez. Hâkimler hakkındaki yasaklılık (HMK m. 34) ve ret (HMK m. 36) sebepleriyle ilgili kurallar, bilirkişiler bakımından da uygulanır. Ancak, bilirkişinin
aynı dava veya işte daha önceden tanık olarak dinlenmiş bulunması, bir ret sebebi teşkil etmez.

Bir tarafın, kendisi aleyhine olan bir vakıa hakkında mahkemece özel bir usulle
sorguya çekilmesi isticvap olarak ifade edilir. İstinaf, temyiz gibi bir kanun yoludur. Uyuşmazlığın esası hakkında verilen karar hüküm olarak ifade edilir. Sulh, görülmekte olan bir davada, tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir. Beyan ise taraf ifadeleridir.

Soruda tanımı verilen kavram sulh sözleşmesidir.

Boşanma davalarında hâkim, genel ahlâk veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kılması gerçekleşmesini aramaksızın, taraflardan birinin istemi üzerine, duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.

İlk itirazlar, dava şartları yanında yine usûl hukukuna ilişkin olan fakat hâkim tarafından resen gözetilemeyen; ancak davalı tarafından açıkça ve usûlüne uygun olarak ileri sürülürse mahkemece dikkate alınabilen şartlardır

Karineye dayanan taraf için ilgili vakıa açısından artık ispatı gereken hiçbir husus kalmadığı söylenemez. Bilakis, her şeyden önce, karineye dayanan tarafın karine temelini ispatlaması gerekir.

Tanımı verilen ispat türü aksini ispattır.

Kesin deliller dışında kalan bütün ispat araçları, ‘delil’ vasfı taşımak ve bu şekilde nitelendirilebilmek koşuluyla, takdirî delildir. Bunların bir kısmı Hukuk Muhakemeleri Kanunu tarafından sayılmıştır. Ancak, adı geçen Kanunun 192. maddesi gereğince, kanunun belirli bir delille ispat zorunluluğunu öngörmediği hâllerde, kanunda düzenlenmemiş olan diğer delillere de başvurulabileceği açıkça öngörüldüğünden, takdiri delillerin kanunda açıkça sayılanlardan ibaret olmadığı söylenebilir. Kanunda sayılan takdiri deliller belge (senet ve ilâm hariç), tanık, bilirkişi ve keşiftir.

Soru kökünde tanımı verilen kavram somutlaştırma yüküdür.

Soruda ilk dört şıkta sayılanlar, tanıklıktan çekinme sebepleridir. Ancak son sayılan halde ilgilinin tanıklıktan çekinmesine izin verilmez.

Uyuşmazlığın esası hakkında verilen nihaî karar “hüküm” olarak adlandırılır. Bu, davanın kısmen yahut tamamen kabulü şeklinde olabileceği gibi tamamen reddi yönünde de olabilir. Ancak, her hâlükârda, esasa ilişkin nihaî karar bir “hüküm”dür. İlk dört seçenekte yer alan yollar ise davaya son veren taraf işlemidir.

Medenî usûl hukukuna hâkim olan ilkelerden birisi de tasarruf ilkesidir. Davanın taraflarının yargılamanın başlangıcını, konusunu ve sona ermesini belirleyebilmeleri anlamına gelen bu ilke, özü itibariyle, özel hukukun kişilere kendi hakları üzerinde tanıdığı tasarruf yetkisinin, bir uyuşmazlık ortaya çıkıp bu uyuşmazlığın mahkeme önüne getirilmek suretiyle medenî usûl hukukunun konusunu oluşturduğu aşamadaki görünümüdür. Bu yetki, davanın taraflarına, kanunda öngörülen usûle uymak kaydıyla, yargılamanın sona erdirilmesi konusunda da tasarruf edebilme imkânını verir. Bunun sonucu olarak, davacı davasını geri alabilir, davasından feragat edebilir; davalı davayı kabul edebilir; her iki taraf da doğmuş bulunan kanun yolu haklarından feragat edebilir yahut sulh olabilirler.