MEDENİ USUL HUKUKU

Dava dilekçesinde şu unsurların yer alması aranır: 1. Mahkemenin adı, 2. Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri, 3. Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, 4. Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri, 5. Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri, 6. Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri, 7. İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği, 8. Dayanılan hukukî sebepler, 9. Açık bir şekilde talep sonucu, 10. Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.

Görev: Medenî yargı koluna giren bir uyuşmazlığın (davanın), bu yargı kolunda kurulmuş bulunan ilk derece mahkemelerinden hangisi tarafından görüleceğini ifade eder. Diğer bir ifadeyle, özel hukuktan kaynaklanan bir davanın belli bir yerdeki genel mahkemeler (sulh veya asliye hukuk) önünde mi yoksa orada kurulmuş olan özel mahkemelerden birisi tarafından mı görüleceği hususu, “görev” terimiyle karşılanır.

Somutlaştırma yükü: Davacı veya davalı tarafın, iddia ve savunmalarını dayandırdıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde zamanı, yeri ve içeriği bakımından belirgin hale getirmeleridir.

Davanın açılması ile dava konusu alacak veya hak için zamanaşımı kesilir (TBK m. 154). Dava açılması ile kesilen zamanaşımı, yargılama sırasında iki tarafın yargılama ile ilgili her işleminden ve hâkimin her karar ve işleminden sonra tekrar kesilir (TBK m. 157, I).

Nafaka, manevi tazminat ve evlenmenin feshi gibi bazı şahısvarlığı hakları, bu hakların dava yoluyla ileri sürülmesi hâlinde, artık malvarlığı hakkına dönüşür. Bunun sonucu olarak, söz konusu hakları dava yoluyla kullanan (bu hakları dava yoluyla ileri süren) kişinin (davacının) dava sırasında ölmesi durumunda, onun mirasçıları, küllî halef sıfatıyla, ilgili davaya devam edilmesini isteyebilirler. Böylece (B), sırrın açıklanması sebebiyle kişilik haklarına yönelik saldırı dolayısıyla manevi tazminat davası açarak, şahıs varlığı haklarının malvarlığı haklarına dönüşmesini sağlayacaktır.

Dava açıldıktan sonra, davacı, davalının açık rızası olmadıkça, davasını geri alamaz (HMK m. 123). Davanın geri alınması, davacının davasını takipten vazgeçmesinin yollarından biridir. Diğer yollar, davanın takipsiz bırakılması (duruşmaya gelmemesi) ve davadan feragat edilmesidir. Bunlar, birbirlerinden farklı koşulları ve tamamen ayrı sonuçları olan yollardır. Davanın geri alınmasında, esas haktan feragat edilmemekte, bu hakka ilişkin davanın ileride yeniden (harç ödenerek) açılması mümkündür. Davanın geri alınmasıyla birlikte, dava açılmasına bağlı olarak doğmuş bulunan sonuçlar (iyiniyetin ortadan kalkması ve temerrüt dışında) ortadan kalkar. Buna karşılık, davadan feragat edilmesi halinde dava konusu hak aynı zamanda maddî hukuk açısından da sona erdiğinden, bu hakkın bir daha dava yoluyla ileri sürülebilmesi mümkün değildir. Davacı usûlüne uygun olarak çağırıldığı halde duruşmaya gitmezse, davalının da davayı takip etmemesi üzerine, dosya işlemden kaldırılır. Davacının belli bir süre içinde davanın yenilenmesi talebinde bulunmaması üzerine davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. Davanın geri alınması yasağı davanın açıldığı anda başlar; bunun için dava dilekçesinin davalıya tebliğ edilmesine gerek yoktur. Davacı, hüküm kesinleşinceye kadar, davalının açık rızasıyla, davasını geri alabilir.

Karşı dava, cevap dilekçesiyle veya esasa cevap süresi içinde ayrı bir dilekçe verilmek suretiyle açılır. Süresinden sonra karşı dava açılması hâlinde, mahkeme davaların ayrılmasına karar verir (HMK m. 133).

Teksif İlkesi: Bu ilkeye göre taraflar iddia ve savunmalarını belirli bir usûl kesiti çinde ileri sürmek zorundadırlar. Bu usûl kesitinden sonra ileri sürülen iddia ve savunmalar, kural olarak, mahkemece kabul edilmez. Teksif ilkesi davanın yoğunlaştırılmasını sağlayarak, usûl ekonomisine (davaların makul süre içinde ve en az masrafla çözülmesine) katkıda bulunur.

İddianın ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, ikinci dilekçelerin verilmesiyle başlar (HMK m. 141, I, c. 1). Buna göre, davacı açısından cevaba cevap, davalı açısından ise ikinci cevap dilekçesinin verilmesiyle birlikte yasak başlar. Ancak, tarafların ikinci dilekçe vermelerinin mümkün olamadığı hallerde, yasak daha önce başlayacaktır. Şöyle ki, davalının hiç cevap dilekçesi vermemesi durumunda, bunun kendisi açısından sonucu, davacının ileri sürdüğü hakkı inkâr etmiş sayılmasıdır (HMK m. 128). Eğer davacı bu inkâr (sayılma) sadedinde, bunu cevap olarak kabul edip, cevap süresinin sona ermesinden itibaren iki hafta (HMK m. 136, I) dolduktan sonra cevaba cevap vermezse, kendisi (davacı) açısından dava dilekçesini vermiş olduğu anda, davalı açısından ise (kullanmadığı) cevap süresi dolduğu anda başlamış olacaktır. Buna karşılık, davacının, verilmeyen cevap dilekçesinin inkâr sayılma sonucunu esas alarak cevaba cevap vermesi durumunda, cevap dilekçesi vermemiş olan davalı, bu defa ikinci cevap dilekçesi verebilme ve bu yolla (esasa yönelik) bütün savunmalarını ileri sürebilme imkânını elde etmiş olur.

Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötüniyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa, mahkeme, ıslahı dikkate almadan karar verir. Ayrıca hâkim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkûm eder (HMK m. 182).

Medenî yargı koluna giren bir uyuşmazlığın (davanın), bu yargı kolunda kurulmuş bulunan ilk derece mahkemelerinden hangisi tarafından görüleceğini ifade eden kavrama görev denir

Medenî usûl hukukunda, medenî yargıya dâhil bir uyuşmazlığın neredeki (hangi yargı çevresindeki) ilk derece mahkemesinde çözümleneceğini belirtmek üzere kullanılan bir terime yetki denir

Medenî hukuktaki fiil ehliyetinin medenî usûl hukukunda büründüğü şekle dava ehliyeti denir.

Davacının iddialarının ve talep sonucunun dayanağı olan ve talep sonucunu haklı gösteren vakıalara dava sebebi denir

Davacı veya davalı tarafın, iddia ve savunmalarını dayandırdıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde zamanı, yeri ve içeriği bakımından belirgin hale getirmelerine somutlaştırma yükü denir

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 27. maddesine göre, davanın tarafları ve diğer ilgililer, kendi haklarıyla bağlantılı olarak sahip oldukları hakka hukuki dinlenilme hakkı denir

gerekçeye ait herhangi bir açıklama yapılmadan, tarafların taleplerinden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında, açıkça, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterildiği karar kısmına hüküm sonucu denir

Davalının temerrüde düşmesi için ihtara gerek bulunan hallerde, daha önce bu ihtar yapılmadığı için temerrüt gerçekleşmemişse, dava açılması ve dava dilekçesinin tebliği ile davalı temerrüde düşer. Zira, dava dilekçesinin tebliği bir tür ihtardır.

Mahkeme tarafından asıl hukukî korunma talebi (dava) hakkında kesin hüküm verilinceye kadar devam eden, tarafların durumlarında ya da dava konusu hak veya şeyde meydana gelebilecek zararları önleme amacına hizmet eden, geçici nitelikte bir hukukî korumaya ihtiyati tedbir denir

Para alacaklarının tahsiline yönelik mevcut veya olası bir takibin veya davanın sonucunun güvence altına alınması için, mahkeme kararıyla borçlunun malvarlığı değerlerine el konulmasını sağlayan geçici nitelikte bir hukukî korumaya ihtiyati haciz denir