MEDENİ USUL HUKUKU

İcra dava sonuçlandıktan sonra gerçekleştirilir, davanın aşamalarından biri değildir.

Bir hakkın varlığının ya da yokluğunun belirlendiği dava türü tespit davasıdır.

Dava şartları olumlu (bulunması gereken) olabildiği gibi, olumsuz (bulunmaması gereken) de olabilir. Davanın esası hakkında hüküm verilebilmesi için Dava süreci boyunca varlıkları veya yoklukları şarttır ve bu husus hâkim tarafından re’sen gözetilir.

Dava şartları, davanın esastan incelenip karara bağlanması için gerekli olan şartlardır. Davanın açılabilmesi için gerekli şartlar olmadığından dava şartlarını taşımayan bir dava açılabilir ancak sonra dava şartlarının karşılanmadığı fark edildiğinde dava reddedilir.

İlk itirazlar cevap dilekçesince ileri sürülmelidir. Cevap süresi dolmamış olsa dahi, cevap dilekçesi verildikten sonra ileri sürülen itirazlar değerlendirilmez.

Soru kökünde verilen tanım ilk itirazlara ilişkindir. Kesin olmayan yetkide yetkisizlik itirazı bir ilk itirazdır.

Tahkim itirazının kabulü hâlinde, uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesi gerektiği mahkeme tarafından kabul edilmiş olur dolayısıyla usulden ret kararı verilir.

Kamu düzenine ilişkin yetki, kesin yetkidir ve kesin yetki de bir dava şartıdır. Dava şartları re’sen incelenir. Sadece kesin olmayan yetki mahkeme tarafından re’sen incelenmez ve ilk itirazlar arasında ileri sürülebilir.

Genel dava şartları, tüm davalarda, özel dava şartları ise belli davalarda aranan şartlardır. Borçlunun teminat yatırmış olması, yalnızca borçtan kurtulma davalarında aranan bir dava şartı olduğundan özel dava şartıdır.

Eda davasında, davacı mahkemeden davalıyı bir şeyi yapmaya, yapmamaya veya vermeye zorladığından, eda davası, talep sonucunun niteliğine ilişkin bir dava türüdür. Diğer şıklarda ki dava türlerinin hepsi talep sonucunun niceliğine ilişkin dava türleridir.

Eda davası yoluyla mahkemeden, davalının, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkûm edilmesi talep edilir.

HMK mad. 115/1 gereği mahkeme, dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır.

Cevap süresi içinde cevap dilekçesi verildikten sonra, cevap süresi dolmamış olsa bile ilk itirazlar ileri sürülemez.

İnşai dava, eda davası, tespit davası, belirsiz alacak davası talep sonucunun niteliğine göre dava türlerindendir. Kısmi dava ise talep sonucunun niceliğine göre dava türlerinden biridir.

Davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde, alacaklı, hukukî ilişkiyi ve asgari bir miktar ya da değeri belirtmek suretiyle açılan davaya belirsiz alacak davası denir.

Mahkemeden, yeni bir hukukî durum yaratılması veya mevcut bir hukukî durumun içeriğinin değiştirilmesi yahut onun ortadan kaldırılması talep edilen davaya inşai dava denir.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 114. maddesinde düzenlenen dava şartları şunlardır:
1. Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması,
2. Yargı yolunun caiz olması,
3. Mahkemenin görevli olması,
4. Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması,
5. Taraflar›n, taraf ve dava ehliyetine sahip olmalar›; kanuni temsilin söz konusu
olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması,
6. Dava takip yetkisine sahip olunması,
7. Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usûlüne uygun düzenlenmifl bir vekâletnamesinin bulunması,
8. Davac›n›n yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması,
9. Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi,
10.Davacının, dava açmakta hukukî yararının bulunması,
11.Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması,
12.Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.

Davacının, aynı davalıya karşı olan, birbirinden bağımsız birden fazla aslî talebini, aynı dava dilekçesinde ileri sürmesi halinde objektif dava birleşmesinden (davaların yığılması, kümülatif dava birleşmesi) söz edilir.

Dernekler ve diğer tüzel kişiler, statüleri çerçevesinde, üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak için, kendi adlarına, ilgililerin haklarının tespiti veya hukuka aykırı durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için dava açabilir. (HMK m. 113) Bu dava türü, topluluk (grup) davası olarak adlandırılır.

Talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, talebin sadece bir kısmının dava yoluyla ileri sürülmesi halinde, kısmî dava söz konusu olur.