MEDENİ USUL HUKUKU

Hâkimler (ve savcılar), kendileri istemedikçe, Anayasada belirtilen yaştan önce emekliye sevkedilemezler (AY m. 139, I). Bu yaş, Anayasanın 140. maddesinin 4. fıkrasında altmışbeş olarak belirlenmiştir.

Mesleğe kabul, tayin, terfi, denetim, disiplin ve meslekten çıkarma işleri bağımsız bir organ olan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yerine getirilir (AY m. 159, VIII).

Hâkimler (ve savcılar), bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun bırakılamazlar. (AY m. 139, I).

Boşandığı eşinin davası, üst soyunun davası, üçüncü derece de dahil olmak üzere kayın hısımlarının davası, nişanlının davası hâkimin bakmaya yasaklı olduğu davalar iken, asker arkadaşının davası ise yasaklılığı gerektiren bir dava değildir.

Yasaklılık sebebi bulunmasına rağmen davanın her iki tarafı, hâkimin davaya devam etmesi hususunda anlaşsalar bile, böyle bir anlaşma geçerli olmaz; hâkim, buna rağmen (resen) çekilmek zorundadır.

Davanın taraflarından birinin hakimin boşandığı eşi olması durumu, hâkimin reddi hallerinden biri değil; yasaklı olduğu hallerden biridir.

Meslekten hâkimler, hâkimlik mesleği dışında başka bir işle uğraşmayan, aslen ve sadece hâkimlik görevi yapan hukukçulardır. Bazı ülke sistemlerinde halen var olan ve bir dönem Türkiye’de de uygulanmış olan diğer bir sistemde ise, bazı mahkemelerde hâkimlik mesleğinden olmayan kişiler de hâkim yapabilmektedirler. Örneğin, geçmişte Türk hukukunda, iş mahkemelerinde meslekten hâkim yanında, işçi ve işveren örgütlerinin temsilcileri hâkim olarak görev yapmışlardır. Ancak, bu sistem daha sonra yürürlükten kaldırılmıştır

Pozitif hukuk, belirli bir toplumda (devlette) ve belirli bir zaman içinde yürürlüğe giren ve yürürlükte bulunan hukuk kurallarının bütününü ifade eder. Pozitif hukukun kapsamına yürürlükteki anayasa, kanun, tüzük gibi yazılı hukuk kuralların yanısıra, uyulması zorunlu örf ve adet kuralları da girer.

Hakimlerin azlolunamayacağına ilişkin ilke hakimlik teminatı kapsamındadır. Diğer şıklarda yer alan hususlar hakimlik teminatı için değil mahkemelerin bağımsızlığının sağlanabilmesi için kabul edilmiş düzenlemelerdir.

Kurul, adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükseltme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.

Kanuna göre kendisi ve eşinin yansoyunun davası yasaklılık hallerinden değildir.

Kayın hısımlığı, evlenme akdi ile doğan hısımlık türüdür. Eşlerden biri ile diğer eşin kan hısımları, aynı tür ve dereceden kayın hısımları olurlar. Buna karşılık kan hısımlığı ise, kan bağına dayanan hısımlıktır. Tüm bu açıklamalar sonunda "Kayınpeder"in kayın hısmı olduğu açıktır. Anne ve baba; torun ve kardeş kan hısmıdır.

Kayyım, Türk Medenî Kanununa göre geniş anlamda vesayet organlarından biri olup, bir işin görülmesi veya bir malın idaresi için atanır. Kayyımlık, temsil kayyımlığı ve yönetim kayyımlığı olarak ikiye ayrılır. Kayyım belirli bir işin görülmesi için atanırsa temsil kayyımlığı, bir malvarlığını, işletmeyi veya şirketi yönetmek için atanırsa yönetim kayyımlığı söz konusudur

Bölge adliye mahkemesi, adli yargı ilk derece mahkemelerinin nihai kararlarına karşı yapılan istinaf başvurularını hem hukuka uygunluk hem de vakıa tespitlerinin doğru olup olmadığı bakımından incelemekle görevli ikinci derece mahkemeleridir.

Yargılama (usûl) hatalarının kararı etkileyip etkilemediğini tespit etmek her zaman kolay olmadığından, bazı yargılama hataları, kararı etkileyip etkilemediğinin araştırılmasına gerek olmaksızın, mutlak bozma sebebi olarak kabul edilmiştir. Örneğin, dava şartlarının bulunmaması halinde Yargıtay mutlaka bozma kararı vermelidir.

Hâkim hakkında ret sebebinin varlığının kabul edildiği hâller şunlardır: Davada iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermesi; davada iki taraftan birine veya üçüncü kişiye, kanunen gerekmediği hâlde, görüşünü açıklamış olması; davada tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması; davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ait olması, Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması. Aralarında evlilik bağı kalkmış olsa bile eşinin davasında hakim davaya bakmakta yasaklıdır. Bu sebep, hakimin reddi sebebi değil yasaklılık sebebidir.

Türk milleti adına yargı yetkisini kullanmak üzere kurulan mahkemeler, personel
itibariyle üç unsurdan oluşan bir bütündür. Bunlar arasında yargı yetkisini fiilen
kullanan hâkimdir.

Zabıt katipleri görevlendirildikleri mahkemede hâkimin emri ve gözetimi altında çalışırlar ve en önemli görevleri, mahkemede ve mahkeme dışında hâkim huzuruyla yapılacak bütün işlemlerde hazır bulunmaktır. Bu sebeple de hâkim huzurunda yapılan işlemlerin resmî tanığı durumunda olduğu söylenebilir. Bu önemli işlev ve konumlarından dolayı, zabıt kâtiplerininde, hâkimlere ilişkin yasaklılık ve ret sebeplerine dayanılarak reddedilebilmeleri öngörülmüştür. Ayrı bir noterlik kurulmamış olan yerlerde geçici yetkili noter yardımcılığı yapabilecek olanlar zabıt katipleri değil yazı işleri memurlarıdır.

Hâkimler, kendileri istemedikçe, Anayasada belirtilen yaştan önce emekliye sevkedilemezler. Bu yaş, Anayasanın 140.maddesinin 4. fıkrasında altmışbeş olarak belirlenmiştir. Hâkimlerin görevlerini gereği gibi yapabilmeleri için Anayasa'da  hakimlerin bağımsızlığını güvence altına almaya yönelik hususlara yer verilmiştir. Anayasal güvenceler dışında, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile 6087 sayılı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunda da hakimlik teminatına ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir.

Kanunda söz konusu koşulları karşılayanlar, katıldıkları yazılı ve sözlü sınavda başarılı bulunmaları halinde hâkim adayı statüsünü kazanırlar ve bu süre kural olarak iki yıldır. Hakim adayı bu dönemde meslek öncesi eğitime tabi tutulur.