MEDENİ USUL HUKUKU

Yargılama faaliyetinde taraf sıfatıyla yer alan kişilerin durumu ile onların iradî temsilini (davaya vekâlet konusunu) ayrı bir başlıkta ele almaktayız. Burada sadece söz konusu faaliyeti mahkeme adına yürüten kişiler ele alınmaktadır. Bu çerçevede özellikle üzerinde durulması gereken üç kişi vardır. Bunlar: hâkimler, zabıt kâtipleri ve diğer yazı işleri görevlileridir. Bunlarla birlikte Cumhuriyet Savcısı da ayrıca sayılabilir.

Adaylığa kabul için aranan koşullar, aynı Kanunun 8. maddesinde sıralanmıştır. Söz konusu koşulları karşılayanlar, katıldıkları yazılı ve sözlü (mülakat) sınavda başarılı bulunmaları halinde hâkim (ve savcı) adayı statüsünü kazanırlar ve bu dönemde meslek öncesi eğitime tâbi tutulurlar. Bu statü devam ettiği sürece (kural olarak iki yıl), adaylar, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa tâbi olup, hâkim sıfatını kazanmazlar ve hâkimlere özgü güvencelerden yararlanamazlar.

Yazı işleri personeli arasında yer alıp adlî yargı adalet komisyonlarınca (2802 s.lı K. m. 113 vd.) belli bir mahkemede zabıt kâtibi olarak görevlendirilen kişiler, görevlendirildikleri mahkemede hâkimin emri ve gözetimi altında çalışırlar. Bu kişilerin en önemli görevi, mahkemede ve mahkeme dışında hâkim huzuruyla yapılacak bütün işlemlerde hazır bulunmaktır.

Yazı işleri müdürleri, ayrı bir noterlik kurulmamış olan yerlerde geçici yetkili noter yardımcılığı (Noterlik K. m. 32) ile ayrı bir icra - iflâs dairesi kurulmamış olan yerlerde icra ve iflâs müdürlüğü görevlerini de ifa ederler (İİK m. 1/III).

Mesleğe kabul, tayin, terfi, denetim ve disiplin işlerinin bağımsız bir organ tarafından yerine getirilmesi kaçınılmazdır. Söz konusu organ, Anayasanın 159. maddesinde düzenlenmiş olan Hâkimler ve Savcılar Kuruludur.

Adalet Bakanlığı, bir mahkemenin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini karara bağlar; ayrıca Anayasa ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirir.

Hâkim hakkında ret sebebinin varlığının kabul edildiği hâller şunlardır (HMK m. 36):
• Davada iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş,
• Davada iki taraftan birine veya üçüncü kişiye, kanunen gerekmediği hâlde, görüşünü açıklamış olması,
• Davada tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması,
• Davanın, dördüncü derece de dahil yansoy hısımlarına ait olması,
• Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.

Ret talebinin ya davaya bakan hakimin bizzat kendisince ya da taraflardan birisince ileri sürülmesi gerekir. Eğer taraflar tarafından böyle bir talep gelecekse, bu öncelikle reddi istenen hakime yapılır.

Çekinme kararını, hakkında yasaklılık sebebi bulunan hâkimin bizatihi kendisi verir. Bu karara karşı üst mahkemeye başvurulabilir (HMK m. 35, I). Çekinme kararının ilk derece mahkemesi hâkimince verildiği hallerde, başvuru üzerine bölge adliye mahkemesinin vereceği karar kesindir (HMK m. 35, II).

Taraflar üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri özel hukuk uyuşmazlıklarını, devlet yargısı dışında, tahkim yoluyla çözmeyi tercih edebilirler. Tahkim anlaşması uyarınca, uyuşmazlığı çözmek amacıyla görevlendirilen kişilere hakem denir.

Derece sisteminde üçüncü derece dahil olmak üzere hısımlık olan davalarda yasaklılık sebebi vardır. Dördüncü derecede böyle bir sebep yoktur.

İstinaf denilince akla bölge adliye mahkemeleri gelmelidir.

Yargılamanın yenilenmesi doğru cevap olacaktır.

Hakimin aydınlatma ödevi çerçevesinde taraflara açıklamalarda bulunup soru sorması ret sebebi değildir.

İstemin en geç ilk duruşmada ileri sürülmesi gerekir.

Tanımı yapılan ispat türü yaklaşık ispattır.

Yukarıdaki olasılıkta ilk olarak inceleyecek merci sulh ceza hakimidir.

Sorudaki işlemleri yapan kişi zabıt katibidir.

Cevap hakimler ve savcılar kanunudur.

Doğru cevap d seçeneğidir.