MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 18

Yalan yere yemin edilmesi ceza hukuku anlamında suçtur. Türk Ceza Kanununun 275. maddesine göre, hukuk davalarında yalan yere yemin eden davacı veya davalıya bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.

Mahkemenin hakem seçim kararına karşı kanun yoluna başvurulamaz.

Kanunlarda yer alan uyulması zorunlu hukuk kurallarına emredici kurallar denir

Bir tarafın, kendisi aleyhine olan bir vakıa hakkında mahkemece özel bir usulle
sorguya çekilmesi olan isticvap, davada genel olarak tarafların dinlenmesinden ayrı bir kurumdur.

Yargıtay, medenî yargının da içinde yer aldığı adlî yargının en yüksek mahkemesi olup, yirmi üç hukuk ve yirmi üç ceza dairesinden oluşur

Medenî yargı alanındaki genel mahkemeler olan sulh ve asliye hukuk mahkemelerinin
görevi, 5235 sayılı Kanunun 6. maddesi ile tayin edilmiştir.

Buna göre, tacirler veya kamu tüzel kişileri, aralarında doğmuş veya doğabilecek bir uyuşmazlık hakkında, bir veya birden fazla mahkemeyi sözleşmeyle yetkili kılabilirler.

İhbarın nasıl yapılacağı, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 62. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, ihbar yazılı olarak yapılır. Yazılılığa riayet edilmek yeter koşul olup, bu, mahkeme aracılığıyla yahut noter marifetiyle gerçekleştirilebilir. Her halde, ihbar bildiriminde ihbar sebebinin gerekçeleriyle birlikte açıklanması ve yargılamanın hangi aşamada bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Davanın ihbarı sebebiyle yargılama bir başka güne bırakılamaz ve ihbarın tevali etmesi gibi zorunlu olan durumlar dışında süre verilemez.

Dava dilekçesinde şu unsurların yer alması aranır: 1. Mahkemenin adı, 2. Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri, 3. Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, 4. Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri, 5. Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri, 6. Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri, 7. İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği, 8. Dayanılan hukukî sebepler, 9. Açık bir şekilde talep sonucu, 10. Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.

Görev: Medenî yargı koluna giren bir uyuşmazlığın (davanın), bu yargı kolunda kurulmuş bulunan ilk derece mahkemelerinden hangisi tarafından görüleceğini ifade eder. Diğer bir ifadeyle, özel hukuktan kaynaklanan bir davanın belli bir yerdeki genel mahkemeler (sulh veya asliye hukuk) önünde mi yoksa orada kurulmuş olan özel mahkemelerden birisi tarafından mı görüleceği hususu, “görev” terimiyle karşılanır.

Somutlaştırma yükü: Davacı veya davalı tarafın, iddia ve savunmalarını dayandırdıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde zamanı, yeri ve içeriği bakımından belirgin hale getirmeleridir.

Davanın açılması ile dava konusu alacak veya hak için zamanaşımı kesilir (TBK m. 154). Dava açılması ile kesilen zamanaşımı, yargılama sırasında iki tarafın yargılama ile ilgili her işleminden ve hâkimin her karar ve işleminden sonra tekrar kesilir (TBK m. 157, I).

Nafaka, manevi tazminat ve evlenmenin feshi gibi bazı şahısvarlığı hakları, bu hakların dava yoluyla ileri sürülmesi hâlinde, artık malvarlığı hakkına dönüşür. Bunun sonucu olarak, söz konusu hakları dava yoluyla kullanan (bu hakları dava yoluyla ileri süren) kişinin (davacının) dava sırasında ölmesi durumunda, onun mirasçıları, küllî halef sıfatıyla, ilgili davaya devam edilmesini isteyebilirler. Böylece (B), sırrın açıklanması sebebiyle kişilik haklarına yönelik saldırı dolayısıyla manevi tazminat davası açarak, şahıs varlığı haklarının malvarlığı haklarına dönüşmesini sağlayacaktır.

Dava açıldıktan sonra, davacı, davalının açık rızası olmadıkça, davasını geri alamaz (HMK m. 123). Davanın geri alınması, davacının davasını takipten vazgeçmesinin yollarından biridir. Diğer yollar, davanın takipsiz bırakılması (duruşmaya gelmemesi) ve davadan feragat edilmesidir. Bunlar, birbirlerinden farklı koşulları ve tamamen ayrı sonuçları olan yollardır. Davanın geri alınmasında, esas haktan feragat edilmemekte, bu hakka ilişkin davanın ileride yeniden (harç ödenerek) açılması mümkündür. Davanın geri alınmasıyla birlikte, dava açılmasına bağlı olarak doğmuş bulunan sonuçlar (iyiniyetin ortadan kalkması ve temerrüt dışında) ortadan kalkar. Buna karşılık, davadan feragat edilmesi halinde dava konusu hak aynı zamanda maddî hukuk açısından da sona erdiğinden, bu hakkın bir daha dava yoluyla ileri sürülebilmesi mümkün değildir. Davacı usûlüne uygun olarak çağırıldığı halde duruşmaya gitmezse, davalının da davayı takip etmemesi üzerine, dosya işlemden kaldırılır. Davacının belli bir süre içinde davanın yenilenmesi talebinde bulunmaması üzerine davanın açılmamış sayılmasına karar verilir. Davanın geri alınması yasağı davanın açıldığı anda başlar; bunun için dava dilekçesinin davalıya tebliğ edilmesine gerek yoktur. Davacı, hüküm kesinleşinceye kadar, davalının açık rızasıyla, davasını geri alabilir.

Karşı dava, cevap dilekçesiyle veya esasa cevap süresi içinde ayrı bir dilekçe verilmek suretiyle açılır. Süresinden sonra karşı dava açılması hâlinde, mahkeme davaların ayrılmasına karar verir (HMK m. 133).

Teksif İlkesi: Bu ilkeye göre taraflar iddia ve savunmalarını belirli bir usûl kesiti çinde ileri sürmek zorundadırlar. Bu usûl kesitinden sonra ileri sürülen iddia ve savunmalar, kural olarak, mahkemece kabul edilmez. Teksif ilkesi davanın yoğunlaştırılmasını sağlayarak, usûl ekonomisine (davaların makul süre içinde ve en az masrafla çözülmesine) katkıda bulunur.

İddianın ve savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, ikinci dilekçelerin verilmesiyle başlar (HMK m. 141, I, c. 1). Buna göre, davacı açısından cevaba cevap, davalı açısından ise ikinci cevap dilekçesinin verilmesiyle birlikte yasak başlar. Ancak, tarafların ikinci dilekçe vermelerinin mümkün olamadığı hallerde, yasak daha önce başlayacaktır. Şöyle ki, davalının hiç cevap dilekçesi vermemesi durumunda, bunun kendisi açısından sonucu, davacının ileri sürdüğü hakkı inkâr etmiş sayılmasıdır (HMK m. 128). Eğer davacı bu inkâr (sayılma) sadedinde, bunu cevap olarak kabul edip, cevap süresinin sona ermesinden itibaren iki hafta (HMK m. 136, I) dolduktan sonra cevaba cevap vermezse, kendisi (davacı) açısından dava dilekçesini vermiş olduğu anda, davalı açısından ise (kullanmadığı) cevap süresi dolduğu anda başlamış olacaktır. Buna karşılık, davacının, verilmeyen cevap dilekçesinin inkâr sayılma sonucunu esas alarak cevaba cevap vermesi durumunda, cevap dilekçesi vermemiş olan davalı, bu defa ikinci cevap dilekçesi verebilme ve bu yolla (esasa yönelik) bütün savunmalarını ileri sürebilme imkânını elde etmiş olur.

Islahın davayı uzatmak veya karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötüniyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa, mahkeme, ıslahı dikkate almadan karar verir. Ayrıca hâkim, kötüniyetle ıslaha başvuranı, karşı tarafın bu yüzden uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına mahkûm eder (HMK m. 182).

Taraflardan her ikisi de usûlüne uygun şekilde davet edildikleri duruşmaya mazeretsiz olarak gelmezlerse, mahkemece, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir (HMK m. 150, I, c. 1, 1. Alt.).

Karine, genel olarak, bilinen bir olaydan bilinmeyen başka bir olayın veya hukuksal durumun varlığı yahut yokluğu hakkında sonuç çıkarılmasıdır. Karineler, fiilî karineler ve kanunî karineler olarak ikiye ayrılır.