MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 10

Mahkemenin nihai kararının tasdikli nüshasına ''ilam'' denir. Eğer nihai karar uyuşmazlığı esastan çözen bir kararsa, böyle bir kararın kesinleşmesiyle birlikte ortaya kesin hüküm çıkar. Kesin hüküm olmaya bağlanan sonuçlardan biri de, onun kesin delil teşkil etmesidir.  senet, bir kimsenin, kendisi aleyhine delil teşkil etmek üzere meydana getirdiği ve kendi imzasını taşıyan yazılı bir belgedir.

Aşağıdaki kimseler kişisel nedenlerle tanıklıktan çekinebilirler (HMK m. 248):
• İki taraftan birinin nişanlısı,
• Evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi iki taraftan birinin eşi,
• Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyu,
• Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar,
• Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları,
• Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk.

Hukuki konularda bilirkişiye gidilmesi yasaktır.Gerekçesi açıkça gösterilmek suretiyle, tek sayıda, birden fazla kişiden oluşacak bir kurulun bilirkişi olarak görevlendirilmesi mümkündür.Bilirkişi raporunun hazırlanması için verilecek süre üç ayı geçemez. Hâkimler hakkındaki yasaklılık (HMK m. 34) ve ret (HMK m. 36) sebepleriyle ilgili kurallar, bilirkişiler bakımından da uygulanır. Ancak, bilirkişinin
aynı dava veya işte daha önceden tanık olarak dinlenmiş bulunması, bir ret sebebi teşkil etmez.

Bir tarafın, kendisi aleyhine olan bir vakıa hakkında mahkemece özel bir usulle
sorguya çekilmesi isticvap olarak ifade edilir. İstinaf, temyiz gibi bir kanun yoludur. Uyuşmazlığın esası hakkında verilen karar hüküm olarak ifade edilir. Sulh, görülmekte olan bir davada, tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir. Beyan ise taraf ifadeleridir.

Soruda tanımı verilen kavram sulh sözleşmesidir.

Boşanma davalarında hâkim, genel ahlâk veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kılması gerçekleşmesini aramaksızın, taraflardan birinin istemi üzerine, duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.

İlk itirazlar, dava şartları yanında yine usûl hukukuna ilişkin olan fakat hâkim tarafından resen gözetilemeyen; ancak davalı tarafından açıkça ve usûlüne uygun olarak ileri sürülürse mahkemece dikkate alınabilen şartlardır

Karineye dayanan taraf için ilgili vakıa açısından artık ispatı gereken hiçbir husus kalmadığı söylenemez. Bilakis, her şeyden önce, karineye dayanan tarafın karine temelini ispatlaması gerekir.

Tanımı verilen ispat türü aksini ispattır.

Kesin deliller dışında kalan bütün ispat araçları, ‘delil’ vasfı taşımak ve bu şekilde nitelendirilebilmek koşuluyla, takdirî delildir. Bunların bir kısmı Hukuk Muhakemeleri Kanunu tarafından sayılmıştır. Ancak, adı geçen Kanunun 192. maddesi gereğince, kanunun belirli bir delille ispat zorunluluğunu öngörmediği hâllerde, kanunda düzenlenmemiş olan diğer delillere de başvurulabileceği açıkça öngörüldüğünden, takdiri delillerin kanunda açıkça sayılanlardan ibaret olmadığı söylenebilir. Kanunda sayılan takdiri deliller belge (senet ve ilâm hariç), tanık, bilirkişi ve keşiftir.

Soru kökünde tanımı verilen kavram somutlaştırma yüküdür.

Soruda ilk dört şıkta sayılanlar, tanıklıktan çekinme sebepleridir. Ancak son sayılan halde ilgilinin tanıklıktan çekinmesine izin verilmez.

Uyuşmazlığın esası hakkında verilen nihaî karar “hüküm” olarak adlandırılır. Bu, davanın kısmen yahut tamamen kabulü şeklinde olabileceği gibi tamamen reddi yönünde de olabilir. Ancak, her hâlükârda, esasa ilişkin nihaî karar bir “hüküm”dür. İlk dört seçenekte yer alan yollar ise davaya son veren taraf işlemidir.

Medenî usûl hukukuna hâkim olan ilkelerden birisi de tasarruf ilkesidir. Davanın taraflarının yargılamanın başlangıcını, konusunu ve sona ermesini belirleyebilmeleri anlamına gelen bu ilke, özü itibariyle, özel hukukun kişilere kendi hakları üzerinde tanıdığı tasarruf yetkisinin, bir uyuşmazlık ortaya çıkıp bu uyuşmazlığın mahkeme önüne getirilmek suretiyle medenî usûl hukukunun konusunu oluşturduğu aşamadaki görünümüdür. Bu yetki, davanın taraflarına, kanunda öngörülen usûle uymak kaydıyla, yargılamanın sona erdirilmesi konusunda da tasarruf edebilme imkânını verir. Bunun sonucu olarak, davacı davasını geri alabilir, davasından feragat edebilir; davalı davayı kabul edebilir; her iki taraf da doğmuş bulunan kanun yolu haklarından feragat edebilir yahut sulh olabilirler.

Sulh:Görülmekte olan bir davada, tarafların, aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir.

Geniş ve dar anlamda kanun yolu ayrımının yanında, öğretide ve uygulamada olağan ve olağanüstü kanun yolu ayrımı yapılmaktadır. Olağan kanun yolları, mahkemenin kesinleşmemiş nihai kararlarına karşı başvuru yoludur ve bu yolla kararın kesinleşmesi ertelenir. Olağan kanun yolları temyiz ve istinaftır. Temyiz ve istinaf, aynı zamanda dar anlamda kanun yollarıdır. Yargılamanın iadesi kanun yolu ise, olağanüstü ve geniş anlamda kanun yoludur.

İstinaf yoluna kural olarak nihai kararlar için başvurulabilir. Bu kararın esasa veya usule ilişkin olması hususunda bir ayrım yapılmamıştır. Geçici karar olarak nitelendirilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarına karşı ise istinaf yolu açık tutulmuştur. Delil tespiti gibi, bu ikisinin dışında kalan geçici hukukî korumalar kural olarak istinaf yoluna açık değildir.

İstinafın şıklarda yer alan bu beş aşamasından yalnızca dilekçelerin verilmesi aşaması ilk derece mahkemesinde, diğerleri ise Bölge Adliye Mahkemesinde görülür.

Gönderme kararı, yalnızca esas hakkında sağlıklı ve eksiksiz bir inceleme yapılmasını engelleyen, yargılamayı ve hükmü ciddi derecede etkileyen ağır usul hataları hakkında verilebilir, maddi hukuk kurallarının uygulanmasındaki yanlışlık nedeniyle gönderme kararı verilemez. Gönderme kararı, temyizdeki bozma kararına benzemekle birlikte, teknik anlamda “bozma” teşkil etmez.

Temyiz incelemesini yapmakla görevli merci Yargıtay’dır. Ancak kararı veren bölge adliye mahkemesi veya ilk derece mahkemesi Yargıtay’ın bozma kararına direnirse, bu kez temyiz incelemesi Hukuk Genel Kurulunda görülür.