MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 6

Zilyetlik bir şey üzerindeki fiili hakimiyeti ele geçirmiş olmak ve onu kaybetmemiş olmak anlamına gelir. Fiili hakimiyetin varlığından söz edilebilmesi için kişinin zilyet olma, yani fiili hakimiyeti ele geçirme iradesinin de bulunması gerekir.

İş yoğunluğunun gerekli kıldığı yerlerde, ayn› ilk derece (hukuk) mahkemesinin birden fazla dairesi kurulması ve bunların numaralandırılması halinde, aynı mahkemenin kendi daireleri arasındaki ilişkiye iş dağılımı adı verilir. Bu dairelere ayrıca bir isim verilmeyip sadece numaralandırılırlar. Zira bu daireler ayrı mahkeme olmayıp, o yerdeki asliye veya sulh hukuk mahkemesinin bünyesi içinde olup onun sadece bir dairesi durumundadırlar.

Medeni haklardan yararlanma yetkisinin medeni usul hukukundaki karşılığı taraf ehliyetidir. Taraf ehliyeti, davada taraf olabilmeyi ifade eder ve hak ehliyetine sahip her gerçek ve tüzel kişi davada taraf olma ehliyetine de sahiptir.

Taraf ehliyeti, medeni hukuktaki hak ehliyetinin medeni usul hukukundaki yansımasıdır. Gerçek kişinin hak ehliyeti, sağ ve tam doğum anından itibaren başlar. Sağ ve tam doğum anıyla gerçek kişi taraf ehliyetine de kavuşur.

Sağ ve tam doğum anı ile kazanılan taraf ehliyeti ölümle sona erer. Başka bir ifadeyle, gerçek kişi yaşadığı sürece taraf ehliyetine sahiptir.

Medenî hukuktaki fiil ehliyetinin medenî usul hukukunda göründüğü şekil dava ehliyetidir. Dava ehliyeti kişinin kendisinin veya yetkili kılacağı bir temsilci aracılığıyla bir davayı davacı veya davalı olarak takip edebilme ve usul işlemlerini yapabilme yetisini ifade etmektedir.

Ayırt etme gücüne sahip, kısıtlı olmayan her ergin kişi tam dava ehliyetine sahiptir.

Bazı işlemlerin yapılabilmesi için, vekilin bu hususlarda özel olarak yetkili kılınmış olması gerekir. Davaya vekâlette özel yetki verilmesini gerektiren haller olarak ifade edilen bu hususlar, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 74. maddesinde düzenlenmiştir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurmak, sulh olmak, yemin teklifinde bulunmak ve alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına başvurmak için vekile özel yetki verilmesi gereklidir. İstinaf yoluna başvurmak için ise böyle bir özel yetki şartı yoktur.

Dava konusu olan hak veya borcun davacılar veya davalılar arasında elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması halinde bu kişiler birlikte dava açabilirler veya aleyhlerine birlikte dava açılabilir. Bu halde davalı müteselsil borçlular arasındaki ilişki ihtiyari dava arkadaşlığıdır.

Fer’i müdahilin bulunduğu davada, feri müdahaleye ilişkin hüküm verilemez. Hüküm ancak taraflar hakkında verilir.

Medenî hukuktaki tasarruf yetkisinin medenî usul hukukunda büründüğü şekil olarak dava takip yetkisi, somut usuli talebe ilişkin davayı taraf olarak yürütme yetisini ifade etmektedir.

Davaya asli müdahale, görülmekte olan bir davanın tarafları veya çekişmesiz yargı işinin ilgilileri dışında bir başka kişinin, yargılamanın konusu olan hak veya şey üzerinde kısmen veya tamamen hak iddia ederek, yargılamanın taraflarına karşı aynı mahkemede dava açmasıdır.

Gerçek kişi, yaşadığı sürece taraf ehliyetine sahiptir. Onun bu ehliyeti sağ olarak ve bütünüyle doğumundan başlar.

Dava ehliyeti, kişinin kendisinin veya yetkili kılacağı bir (iradi) temsilci (vekil) aracılığıyla bir davayı davacı veya davalı olarak takip edebilme ve usûl işlemlerini yapabilme yetisini ifade etmektedir.

Medenî hukuktaki tasarruf yetkisinin medenî usûl hukukunda büründüğü şekil dava takip yetkisidir.

Maddî hukukun, bir hakkın birden fazla kişi tarafından kullanılmasını veya birden fazla kişiye karşı kullanılmasını zorunlu kıldığı hallerde, bu hak dava konusu yapıldığı zaman, o hakla ilgili birden fazla kişi mecburî dava arkadaşı durumunda olurlar.

Eğer dava konusu olan hak veya borç birden fazla kişi arasında ortak ise ve bu hak yahut borç hakkında mahkemenin bütün o kişiler hakkında aynı şekilde ve tek bir karar vermesi gerekiyorsa, maddî mecburî dava arkadaşlığı söz konusudur.

Elbirliği mülkiyetinde ve kira sözleşmesinde birden fazla kiralayanın yahut kiracının bulunduğu durumlarda maddî mecburî dava arkadaşlığı vardır.

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 66 ve 67. maddelerinde belirtilmiş olan koşulların mevcut olması halinde, mahkeme, müdahale talebinin kabulüne karar verir. Söz konusu koşulları şöylece sıralamak mümkündür:

Davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukukî sebeplerin aynı veya birbirine benzer olması ise bu şartlardan birisi değildir.