MEDENİ USUL HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Dava şartları olumlu (bulunması gereken) olabildiği gibi, olumsuz (bulunmaması gereken) de olabilir. Davanın esası hakkında hüküm verilebilmesi için Dava süreci boyunca varlıkları veya yoklukları şarttır ve bu husus hâkim tarafından re’sen gözetilir.

İlk itirazlar cevap dilekçesince ileri sürülmelidir. Cevap süresi dolmamış olsa dahi, cevap dilekçesi verildikten sonra ileri sürülen itirazlar değerlendirilmez.

Soru kökünde verilen tanım ilk itirazlara ilişkindir. Kesin olmayan yetkide yetkisizlik itirazı bir ilk itirazdır.

Tahkim itirazının kabulü hâlinde, uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesi gerektiği mahkeme tarafından kabul edilmiş olur dolayısıyla usulden ret kararı verilir.

Kamu düzenine ilişkin yetki, kesin yetkidir ve kesin yetki de bir dava şartıdır. Dava şartları re’sen incelenir. Sadece kesin olmayan yetki mahkeme tarafından re’sen incelenmez ve ilk itirazlar arasında ileri sürülebilir.

Genel dava şartları, tüm davalarda, özel dava şartları ise belli davalarda aranan şartlardır. Borçlunun teminat yatırmış olması, yalnızca borçtan kurtulma davalarında aranan bir dava şartı olduğundan özel dava şartıdır.

Eda davasında, davacı mahkemeden davalıyı bir şeyi yapmaya, yapmamaya veya vermeye zorladığından, eda davası, talep sonucunun niteliğine ilişkin bir dava türüdür. Diğer şıklarda ki dava türlerinin hepsi talep sonucunun niceliğine ilişkin dava türleridir.

Eda davası yoluyla mahkemeden, davalının, bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkûm edilmesi talep edilir.

HMK mad. 115/1 gereği mahkeme, dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır.

Cevap süresi içinde cevap dilekçesi verildikten sonra, cevap süresi dolmamış olsa bile ilk itirazlar ileri sürülemez.

İnşai dava, eda davası, tespit davası, belirsiz alacak davası talep sonucunun niteliğine göre dava türlerindendir. Kısmi dava ise talep sonucunun niceliğine göre dava türlerinden biridir.

Mahkemeden, yeni bir hukukî durum yaratılması veya mevcut bir hukukî durumun içeriğinin değiştirilmesi yahut onun ortadan kaldırılması talep edilen davaya inşai dava denir.

Davacının, aynı davalıya karşı olan, birbirinden bağımsız birden fazla aslî talebini, aynı dava dilekçesinde ileri sürmesi halinde objektif dava birleşmesinden (davaların yığılması, kümülatif dava birleşmesi) söz edilir.

Dernekler ve diğer tüzel kişiler, statüleri çerçevesinde, üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak için, kendi adlarına, ilgililerin haklarının tespiti veya hukuka aykırı durumun giderilmesi yahut ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için dava açabilir. (HMK m. 113) Bu dava türü, topluluk (grup) davası olarak adlandırılır.

Talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, talebin sadece bir kısmının dava yoluyla ileri sürülmesi halinde, kısmî dava söz konusu olur.

Medeni yargılama usulünde dava beş aşamadan oluşur. Bunlar, dilekçeler (layihalar) aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama aşaması ve hüküm aşamasıdır.

Davanın ikinci aşaması ön inceleme aşamasıdır. Bu aşamada mahkeme, dava şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe teşvik eder ve bu hususları tutanağa geçirir.

Tarafları sulhe teşvik, mahkeme tarafından ön inceleme aşamasında yapılır.

Davacının, yönelttiği talebiyle, mahkemeden, davalının bir şeyi vermeye veya yapmaya yahut yapmamaya mahkum edilmesini istediği durumlarda, eda davası söz konusu olur.

Seçimlik borçlarda, seçim hakkı kendisine ait olan borçlu veya üçüncü kişinin bu hakkı kullanmaktan kaçınması halinde, alacaklı seçimlik dava açabilir.